Phát triển lâm sản ngoài gỗ, tạo sinh kế, bảo vệ rừng bền vững

Phát triển mô hình trồng cây dược liệu trên đất đồi cho hiệu quả kinh tế cao được triển khai ở một số xã miền núi trên địa bàn tỉnh.

PTĐT - Lâm sản ngoài gỗ (LSNG) thường có giá trị kinh tế cao, mang tính ổn định, có khả năng kinh doanh liên tục, phù hợp với quy mô phát triển kinh tế hộ và cộng đồng. Việc sản xuất LSNG không những không gây tổn hại đến rừng mà còn có vai trò bảo vệ môi trường sinh thái rừng trong khi vẫn thu được nhiều lợi ích. Đối với một tỉnh miền núi như Phú Thọ, diện tích đất rừng chiếm tỷ lệ lớn, thì việc phát triển LSNG là vấn đề cần được quan tâm và có giải pháp đồng bộ.

Để nông nghiệp phát triển nhanh, bền vững trong bối cảnh có nhiều thay đổi, thách thức, tỉnh đã xây dựng Quy hoạch phát triển nông, lâm nghiệp, thủy sản đến năm 2020, định hướng đến năm 2030, xác định rõ quan điểm, mục tiêu, giải pháp phát triển nông, lâm nghiệp, thủy sản trên địa bàn. Theo đó, căn cứ tình hình thực tế, các địa phương đã xây dựng quy hoạch, kế hoạch và tổ chức thực hiện các nhiệm vụ đặt ra trong Quy hoạch tổng thể phát triển ngành Nông nghiệp cả tỉnh cũng như của địa phương, trong đó chú trọng phát triển lĩnh vực lâm nghiệp có hướng đến phát triển LSNG, nhất là các loại cây dược liệu, cây trồng dưới tán rừng…

Thực tiễn từ nhiều năm trở lại đây cho thấy, việc phát triển LSNG ở một số địa phương trên địa bàn tỉnh có diện tích đất lâm nghiệp lớn đã góp phần tạo việc làm, cải thiện sinh kế cho một bộ phận cư dân sống bằng nghề rừng, đặc biệt đối với người dân tộc thiểu số, nơi vùng sâu, vùng xa có đời sống phụ thuộc chủ yếu vào rừng.

Về Yên Lập hôm nay, màu xanh của cây rừng đã được phủ kín núi đồi, tỷ lệ che phủ rừng của huyện đạt trên 61%. Đây là một trong những địa phương của tỉnh tích cực chuyển đổi trong sản xuất lâm nghiệp, đưa nhiều mô hình phát triển cây dược liệu vào trồng rừng, trên đất đồi, dưới tán rừng. Trong quy hoạch phát triển lâm nghiệp, ngoài việc tập trung phát triển rừng sản xuất, huyện đưa ra mục tiêu phát triển các loại cây như quế, măng và cây dược liệu. Đây là giải pháp vừa giúp nâng cao đời sống người dân vừa bảo vệ môi trường sinh thái rừng.

Ông Hoàng Văn Cường - Trưởng phòng Nông nghiệp và PTNT huyện cho biết: Huyện đã chỉ đạo chuyển đổi một số diện tích cây trồng không hiệu quả sang trồng quế và một số cây dược liệu khác; đồng thời bảo tồn và phát triển cây măng Gầy do trước đây bà con dân tộc khai thác tự nhiên quá nhiều. Việc gây trồng, phát triển các loại cây này không đòi hỏi trình độ kỹ thuật cao, gieo trồng, thu hái, sơ chế tương đối đơn giản nên người dân miền núi có thể tham gia. Đối với cây măng Gầy, huyện đã và đang tiếp tục chỉ đạo đưa vào cơ cấu trồng rừng sản xuất và một phần của rừng phòng hộ, góp phần bổ sung một loài cây bản địa có giá trị kinh tế khá cao vào cơ cấu cây trồng của tỉnh.

Đến nay, trên địa bàn huyện đã trồng được gần 1.900ha cây dược liệu, trong đó diện tích cây quế đã phát triển mở rộng tại địa bàn 11 xã, tập trung chủ yếu ở Trung Sơn, Thượng Long, Xuân Thủy, Xuân An…với diện tích trên 1.700ha; diện tích măng các loại gồm: Măng Gầy, vầu, bương, tre, Mạnh Tông, Bát Độ đạt 661ha. Ngoài ra, Yên Lập còn phát triển một số mô hình trồng cây dược liệu cho hiệu quả kinh tế với diện tích gần 150ha.

Diện tích cây quế ở Yên Lập đã phát triển mở rộng tại địa bàn 11 xã với trên 1.700ha. Dự tính đến kỳ thu hoạch sẽ cho thu nhập trên 200 triệu đồng/ha.

Mỹ Lung là một trong những xã của Yên Lập tích cực triển khai nhiều mô hình trồng cây dược liệu trên đất đồi, dưới tán rừng. Đồng chí Phó bí thư Đảng ủy xã chia sẻ: Việc phát triển LSNG là rất quan trọng đối với những xã miền núi có tỷ lệ dân tộc cao. Với điều kiện thổ nhưỡng đất đai màu mỡ, khí hậu phù hợp, xã đã vận động nhân dân tham gia các mô hình trồng cây dược liệu như quế, sắn dây, hoài sơn, sả… Mới đây, xã tiếp tục triển khai dự án trồng cây Ba kích dưới tán rừng với diện tích 5,5ha. Hy vọng mô hình trồng dược liệu dưới tán rừng hiệu quả sẽ mang lại lợi ích kép, vừa tạo việc làm, cải thiện đời sống cho bà con vừa góp phần bảo tồn, phát triển rừng.

Nhận thấy rõ tầm quan trọng của LSNG, không riêng Yên Lập, một số huyện như: Tân Sơn, Cẩm Khê, Hạ Hòa, Thanh Sơn… đã tập trung phát triển như quế, măng và cây dược liệu khác trồng trên đất đồi, dưới tán rừng. Tùy vào điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng, các địa phương lựa chọn cây trồng phù hợp để xây dựng mô hình phát triển. Đối với Hạ Hòa, phát huy lợi thế của mình, huyện tập trung phát triển mô hình trồng các loại măng sặt, Bát Độ, Mạnh Tông; Tân Sơn tập trung phát triển cây quế ở xã Thạch Kiệt, Thu Cúc; Cẩm Khê phát triển cây dược liệu cà gai leo… Qua triển khai các mô hình cho thấy, hiệu quả kinh tế đem lại từ các mô hình khá rõ rệt. Việc đưa các loại cây LSNG vào trồng rừng, trên đất đồi, dưới tán rừng không chỉ giúp các hộ thoát nghèo mà còn vươn lên làm giàu, nhất là những hộ dân nơi vùng sâu, vùng xa, sống gần rừng, thoát khỏi cảnh sống phụ thuộc vào sự ưu đãi của rừng, không tàn phá mà còn biết bảo vệ thiên nhiên, bảo vệ rừng.

Nhìn nhận về vấn đề này, ông Trần Tú Anh - Phó Giám đốc Sở NN&PTNT khẳng định: Phát triển LSNG có ý nghĩa quan trọng cả về mặt kinh tế - xã hội và môi trường. Trong những năm qua, nhờ làm tốt công tác tuyên truyền về bảo vệ và phát triển rừng nên hầu hết người dân đều nhận thấy LSNG như một yếu tố quan trọng cho phát triển kinh tế - xã hội nông thôn, miền núi. Việc phát triển sản xuất một số LSNG như quế và một số cây dược liệu hiện nay, không chỉ thu hút lao động mà còn mang lại những kết quả rõ rệt về tăng thu nhập, góp phần xoá đói giảm nghèo cho người dân. Đặc biệt, nhiều gia đình, thôn bản nhờ thay đổi phương thức, đưa các loại cây có giá trị vào trồng rừng sản xuất, trồng trên đồi, dưới tán rừng đã trở nên khá giả. Khi đời sống vật chất đảm bảo thì đời sống tinh thần sẽ được cải thiện. Từ đó những giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc sẽ được gìn giữ và phát huy.

Thời gian tới, các cấp, ngành, địa phương cần tăng cường tuyên truyền nâng cao năng lực, nhận thức của người dân và cộng đồng về vai trò, vị trí, tầm quan trọng của LSNG trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, từ đó tạo mọi điều kiện cho LSNG phát triển, không những là nguồn sinh kế chủ yếu giúp các hộ dân vươn lên làm giàu từ môi trường rừng mà còn giúp bảo vệ rừng bền vững. Nhà nước cần có những chính sách hỗ trợ phù hợp để phát triển LSNG một cách hiệu quả, bền vững, đồng thời để tăng thu nhập từ rừng, các địa phương cần nghiên cứu những loài cây có giá trị kinh tế có thể kết hợp canh tác dưới tán rừng hoặc những loại cây ngắn ngày trồng xen trong giai đoạn rừng chưa khép tán (các loại cây dược liệu) và tiếp tục hướng đến việc quy hoạch thành vùng chuyên canh tập trung. Bên cạnh đó, cần quan tâm tới việc liên kết, tìm đầu ra cho sản phẩm, giúp người dân yên tâm sản xuất, ổn định cuộc sống.

Phương Thảo