Quản Bạ - Hương sắc văn hóa giữa miền đá nở hoa

Hà Giang vào mùa Hạ vẫn mang trong mình một tiết trời se lạnh giữa vùng biên viễn cực Bắc, tô điểm bởi những cơn mưa phùn và xen lẫn làn mây trắng bồng bềnh khắp triền núi đá tai mèo xám. Vén màn sương sớm nơi Cổng trời, huyện Quản Bạ hiện lên như một bức tranh thủy mặc sinh động nhưng đầy giản dị, mang đậm hương sắc văn hóa độc đáo của vùng cao nguyên đá Đồng Văn.

Nghề thêu, dệt vải lanh truyền thống của dân tộc Mông ở huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang. Ảnh: Hoàng Chính.

Bản giao hưởng của sắc màu và âm thanh

Là cửa ngõ của Công viên địa chất toàn cầu Cao nguyên đá Đồng Văn, huyện Quản Bạ không chỉ nổi bật bởi thắng cảnh thiên nhiên độc đáo như: Núi đôi Cô Tiên hay Cổng trời Quản Bạ, mà còn là vùng đất mang đậm sắc màu văn hóa của 19 dân tộc thiểu số như: Mông, Dao, Tày... Mỗi dân tộc nơi đây mang theo những giá trị văn hóa riêng từ tiếng nói, trang phục đến tín ngưỡng, lễ hội. Sự đa dạng này tạo nên một bức tranh văn hóa giàu bản sắc truyền thống và có sức hấp dẫn đặc biệt đối với du khách trong nước và quốc tế.

Nét đẹp văn hóa ở Quản Bạ được thể hiện ngay tại những phiên chợ của đồng bào nơi đây được ví như một “bảo tàng sống” về đời sống văn hóa tinh thần. Chợ phiên được tổ chức một phiên/tuần, từ sáng sớm tinh mơ, người dân ở khắp các bản làng đổ về chợ trong những bộ váy áo thổ cẩm truyền thống rực rỡ, mang theo các sản vật địa phương như: Mèn mén, rượu ngô, gà đen, mật ong, dược liệu... Đây không chỉ là nơi trao đổi hàng hóa, mà còn là không gian kết nối cộng đồng, nơi tiếng khèn, tiếng nói cười hòa quyện trong nhịp sống vùng cao.

Trong bức tranh mang đậm đà bản sắc văn hóa truyền thống của đồng bào các dân tộc thiểu số ở huyện Quản Bạ còn nhắc đến những lễ hội và phong tục được giữ gìn và bảo tồn, phản ánh tín ngưỡng và niềm tin vào thiên nhiên như: Người dân tộc Mông có Lễ hội Gầu Tào được tổ chức vào dịp đầu năm, người dân tộc Dao tổ chức Lễ hội bắt cá vào dịp Tết Thanh minh mùng 3/3, hay Lễ hội mừng lúa mới của người dân tộc Bố Y... để cầu phúc, cầu bình an, cầu mưa thuận, gió hòa, mùa màng bội thu. Những lễ hội, phong tục đó được các dân tộc gìn giữ, bảo tồn qua nhiều thế hệ như một cách khẳng định về bản sắc văn hóa truyền thống giữa thời kỳ hiện đại.

Đi qua các bản làng Nặm Đăm, Trúc Sơn, Lùng Khúy, Khố Mỷ, du khách bắt gặp những nếp nhà trình tường, mái lợp ngói âm dương cổ kính nép mình bên rặng núi trùng điệp. Cuộc sống của đồng bào dân tộc thiểu số nơi đây dường như trôi chậm hơn, bình yên hơn, đậm đà hương vị núi rừng. Người dân ở Quản Bạ hiếu khách, chất phác, vẫn miệt mài làm nương, dệt vải, thêu váy, như một mạch ngầm văn hóa không ngừng tuôn chảy.

Du khách Lisa, đến từ Australia vui vẻ cho biết: “Cảnh sắc ở Quản Bạ thật tuyệt vời, ở đây chúng tôi được tham quan những danh tham thắng cảnh, thưởng thức hương vị rất riêng và ngon của các món ăn của người dân bản địa và lựa chọn được các món đồ lưu niệm được làm thủ công thật tinh tế, đẹp và bắt mắt. Tôi yêu mảnh đất Quản Bạ, tôi yêu Hà Giang!”.

Bảo tồn đi đôi với phát triển

Những năm trở lại đây, với những tiềm năng, thế mạnh về văn hóa, bản sắc dân tộc, huyện Quản Bạ đã chú trọng phát triển du lịch xanh gắn với bảo tồn bản sắc văn hóa. Các mô hình homestay tại các xã Quyết Tiến, Quản Bạ, Cán Tỷ, Cao Mã Pờ vừa tạo sinh kế cho người dân, vừa là kênh quảng bá văn hóa hiệu quả. Năm 2024, tổng lượng khách du lịch đến tham quan, nghỉ dưỡng tại huyện Quản Bạ đạt trên 500.000 lượt.

Điển hình như câu chuyện cả bản người Dao làm du lịch cộng đồng ở thôn Nặm Đăm, xã Quản Bạ thu hút sự tò mò, thích thú của du khách. Làng Văn hóa du lịch cộng đồng Nặm Đăm có điểm nổi bật là kiến trúc nhà ở truyền thống trình tường bằng đất và sở hữu nhiều nét văn hóa truyền thống về tiếng nói, chữ viết, trang phục của đồng bào dân tộc Dao. Qua hơn 12 năm triển khai xây dựng thôn văn hóa du lịch tiêu biểu gắn với xây dựng nông thôn mới, thôn Nặm Đăm đã đáp ứng được 10/10 tiêu chí; 100% các gia đình làm tốt công tác bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống; có 39 hộ làm dịch vụ homestay.

Chị Tố Loan, chủ homestay Lý Gia chia sẻ: “Homestay Lý Gia có quy mô 9 phòng. Các phòng lưu trú của homestay luôn được dọn dẹp gọn gàng, sạch sẽ, bày trí theo phong cách truyền thống, thân thiện với môi trường và đảm bảo tiêu chí đón khách du lịch. Đặc biệt, xung quanh homestay sở hữu phong cảnh khá đẹp, rất lý tưởng để du khách check-in”.

Đến với thôn Nặm Đăm, du khách không chỉ được ngủ trong nhà trình tường ấm về mùa Đông, mát mẻ về mùa Hè, mà còn được trải nghiệm nhiều nét văn hóa truyền thống của cộng đồng dân tộc Dao nơi đây như: Lễ cấp sắc, Lễ hội bắt cá; đắm mình bên dòng thác Nai trong mát và nhiều hoạt động trải nghiệm thú vị khác như đốt lửa trại, văn nghệ truyền thống. Năm 2023, thôn Nặm Đăm vinh dự nhận được Giải thưởng ASEAN về lĩnh vực du lịch cộng đồng, giai đoạn 2023-2025.

Hoàng Chính/Báo Biên Phòng