Câu chuyện "Hoàng tử xóm nghèo"

Câu chuyện "Hoàng tử xóm nghèo"

Ông Nguyễn Phước Vĩnh Giu (trái) và nguyên Thủ tướng Võ Văn Kiệt (2002) - ảnh: Trương Công Khả

Còn nhớ cách đây 5 năm, Thanh Niên đã khởi đăng đầu tiên phóng sự "Hoàng tử xóm nghèo" - về cuộc đời lặng lẽ của ông Nguyễn Phước Vĩnh Giu, qua đó hé lộ phần nào những chi tiết về một mảng tư liệu lịch sử chưa biết đến của hai vị vua yêu nước Thành Thái, Duy Tân. Và đây cũng là duyên cớ để có cuộc gặp gỡ đầy thú vị giữa nguyên Thủ tướng Võ Văn Kiệt và "Hoàng tử xóm nghèo".

1

Riêng ngôi nhà nhỏ nằm cuối một xóm nghèo Cần Thơ vẫn lặng lẽ như bao xóm nhỏ khác. Vị chủ nhân của ngôi nhà nhỏ bé ấy vừa đi uống cà phê sáng về như mọi khi. Hai ông già với hai mái tóc đều đã bạc phơ bất thần gặp nhau giữa cái hẻm sâu hun hút, ngoằn ngoèo, chung quanh là vách tường dựng đứng của những ngôi nhà cao tầng mọc san sát.

- Ôi trời, chào... ông cố vấn. Tôi thấy ông trên ti vi hoài giờ mới được diện kiến. Mà... ông đi thăm tôi thiệt sao? Bộ ông tin những lời tôi nói trên báo là thiệt hả? Thời gian quá lâu rồi.

- Sao lại trễ. Mà lịch sử là nói ra người ta hiểu, chứ đâu nhất thiết phải là văn tự. Tôi nghĩ, những chuyện về hai vị vua yêu nước hồi ở đảo Réunion là rất quý ông à.

Câu chuyện giữa hai ông còn kéo dài khá lâu. Những nếp nhăn trên trán đã giãn ra. Chốc chốc lại rộ lên những tràng cười sảng khoái. Lại thấy, hai ông già rủ rê nhau đi dùng cơm trưa với nhau như những người bạn già cố tri lâu ngày mới gặp...

2

Có điều, phong tục, luật lệ hoàng phái vẫn còn đó trong ông, vẫn thể hiện qua những điều ông dạy con, dạy cháu. Hổm rày, ông Giu cứ băn khoăn hỏi tôi mỗi một chuyện, rằng: bé Thanh Loan - cháu nội của ông - khi hầu chuyện "ông cố vấn" có điều chi thất lễ không? Ngay cả chuyện, con trai cả của ông đem giấy tờ nhà cửa ra cho "ông cố vấn" xem ông cũng buồn lắm. "Nó làm mà không hỏi ý tôi. Tôi đã nói với nó cái gì đã qua thì cho qua đi. Cụ Hồ đã làm được điều mà cha tôi, anh tôi không làm được là tôi hoan hỉ lắm rồi. Chuyện của mình có đáng gì đâu. Hồi đó, chỉ vì không có độc lập mà cả ngai vàng, châu báu trong tay, cả cha tôi và anh tôi còn vất đi kia mà". Ông Giu cứ nhớ mãi chuyện hồi năm 1916, khi cả hoàng tộc bị đày sang đảo Réunion, chính quyền Pháp đã cấp cho một tòa lâu đài lộng lẫy, tiện nghi nhưng kèm theo một thứ tự do giả hiệu. Hết thảy mọi chuyện: bóng đèn hư, ống nước nghẹt... cả hai vua đều phải làm... tờ trình xin phép thay. Thế nên, chẳng bao lâu sau, cả hai vua đều từ bỏ tòa lâu đài lộng lẫy đó để ra ngoài sống - tuy có cực khổ nhưng lại có tự do, dù chỉ là một chút. Căn nhà đó, ông Giu còn nhớ địa chỉ: nhà 92, rue Saint Marie.

Câu chuyện của ông Giu cứ như những lát cắt trở về lớp thời gian xưa. Rồi chuyện, ông định thu vén, dành dụm kiếm tiền để về Huế dự giỗ kỵ vua Thành Thái vào ngày 16 tháng 2 âm lịch tới đây. Cả chuyện làm sao có điều kiện để đi gom góp, tìm kiếm những kỷ vật của vua cha, vua anh. Chỉ có thế. Tịnh không có một lời nào về hoàn cảnh hiện tại ông đang sống, dù tôi cố gợi... Mà nhìn vóc dáng gầy guộc của ông, đã như đèn treo trước gió.

3

Sau khi Thanh Niên khởi đăng loạt thông tin về "hoàng tử xóm nghèo" Nguyễn Phước Vĩnh Giu đã có rất nhiều thông tin, rất nhiều độc giả đã gọi đến tòa soạn. Không chỉ tỏ lòng quan tâm đối với ông Vĩnh Giu mà còn ngỏ ý muốn giúp đỡ gia đình ông cụ. Cách đây vài năm ông Vĩnh Giu cũng đã kịp nhận căn nhà mới tại số G10, đường 55, khu dân cư Phú An 586, Cần Thơ - nơi tổ chức tang lễ cho ông.

Lại chợt nhớ, lời ông Kiệt dặn đi dặn lại hôm rồi: "Phải tìm hiểu cặn kẽ lịch sử hơn, với một cái nhìn thông thoáng hơn. Không chỉ chuyện vua quan triều Nguyễn không thôi. Hôm dùng cơm với cụ Giu, cụ hỏi chú một điều mà chú cứ ray rứt mãi - Ông nghĩ gì khi tụi nhỏ bây giờ xem phim Tàu, thuộc sử Tàu hơn là thuộc sử Ta" (!).

Quả là một câu chuyện đáng để nhiều người suy ngẫm.