Hùng Lô - ngôi làng bước ra từ huyền sử
Tôi vốn sinh ra ở một làng quê vùng đồng bằng Bắc Bộ. Thuở nhỏ, tuổi thơ tôi trôi qua nơi sân đình rợp bóng đa, bên mái đình, chùa cong vút, bên tiếng trống hội rộn ràng mỗi độ xuân về. Sân đình ngày ấy là bãi trò chơi của đám trẻ quê tôi. Rồi thời gian trôi, những năm tháng mưa nắng, đổi thay đã cuốn đi mái đình xưa của nơi tôi sinh ra...
Đình làng cổ Hùng Lô có tuổi đời hơn 300 năm
Tôi vốn sinh ra ở một làng quê vùng đồng bằng Bắc Bộ. Thuở nhỏ, tuổi thơ tôi trôi qua nơi sân đình rợp bóng đa, bên mái đình, chùa cong vút, bên tiếng trống hội rộn ràng mỗi độ xuân về. Sân đình ngày ấy là bãi trò chơi của đám trẻ quê tôi. Rồi thời gian trôi, những năm tháng mưa nắng, đổi thay đã cuốn đi mái đình xưa của nơi tôi sinh ra...
Nơi ký ức vọng về
Thế rồi, khoảng trống trong ký ức đã trở lại khi tôi về thăm làng cổ Hùng Lô (phường Vân Phú, tỉnh Phú Thọ), bước qua cổng làng, tôi như đi ngược dòng thời gian. Mái đình cổ kính, những nếp nhà ngói rêu phong, tiếng gió lùa qua tán cây, tất cả đánh thức những kỷ niệm tuổi thơ tưởng đã ngủ yên.
Những nét cổ kính từ ngôi đình đã gợi lại những ký ức xa xưa cho nhiều du khách khi đến thăm quan.
Chúng tôi đến làng không hẹn trước, nhưng may mắn gặp ông Nguyễn Văn Tòng năm nay ông tròn 80 tuổi là một trong 2 thủ nhang đình làng. Trong câu chuyện của mình, chúng tôi được nghe ông kể say sưa về làng cổ Hùng Lô - mảnh đất quê mình.
Ông Nguyễn Văn Tòng, thủ nhang Đình Hùng Lô kể những câu chuyện từ thời khai hoang, lập làng khi xưa.
Ông cho biết: Đình làng Hùng Lô được xây dựng cách nay hơn 300 năm từ thời Hậu Lê. Thuở ban đầu chỉ là một ngôi đình nhỏ. Đến năm 1938, vua Bảo Đại - vị vua cuối cùng của triều Nguyễn cho xây dựng lại với quy mô như ngày nay. Đình vẫn giữ 11 đạo sắc phong, cùng những bảo vật lịch sử quý giá.
Hiện đình Hùng Lô còn lưu giữ được 11 đạo sắc phong từ thời hậu Lê và thời Nguyễn.
Trải qua chiến tranh, đình vẫn uy nghi, bề thế như buổi đầu mới dựng. Nhưng người Hùng Lô đã sống nơi đây từ thời các Vua Hùng. Hiện nay làng còn lưu giữ nhiều nét văn hóa cổ truyền và nghề thủ công. Hiện làng còn khoảng 50 ngôi nhà gỗ cổ trên 100 năm tuổi, có ngôi nhà có tuổi đến 200 năm.
Những ngôi nhà cổ nằm xen giữa những ngôi nhà mới xây ở làng Hùng Lô.
Nhà cổ Hùng Lô xây theo hướng Nam hoặc Đông Nam, mặt nhìn ra sông, hài hòa với tự nhiên. Ở mỗi ngôi nhà cổ, trên kèo, xà, bảy, câu đầu... đều là những đường chạm khắc tùng, trúc, cúc, mai; lân, ly, quy, phượng tinh xảo.
Đình làng Hùng Lô còn lưu giữ nhiều nét kiến trúc độc đáo, nguyên bản
Không chỉ giữ kiến trúc, người làng còn giữ nếp sống quần tụ nhiều thế hệ cùng chung mái nhà, nối nghề từ đời này sang đời khác. Ngày nay, những ngôi nhà cổ ở Hùng Lô trở thành điểm đến của du khách. “Sau khi thăm đình, thưởng thức hát Xoan là “di sản phi vật thể của nhân loại” được UNESCO ghi danh khách được mời vào nhà cổ, trò chuyện cùng chủ nhân, nghe chuyện làng, ngắm kiến trúc, chụp ảnh bên mái ngói rêu phong; được trải nghiệm gói bánh chưng đất Xốm, nếm thử hương vị dẻo thơm, cảm nhận cả tình quê qua từng thớ gạo, miếng thịt”, cụ Tòng chia sẻ.
Ngôi làng bước ra từ huyền sử
Làng cổ Hùng Lô cách Đền Hùng chỉ khoảng chục cây số. Quần thể đình - miếu - nhà cổ ở đây gồm tòa Đại đình, Long đình, lầu Chuông, lầu Trống, nhà Văn chỉ... đã được Bộ VHTT&DL công nhận là di tích cấp quốc gia. Do vậy, khi đặt chân đến mảnh đất này, tôi đã được cảm nhận trọn vẹn nét văn hóa từ thời Hùng Vương mà những cụ cao niên trong làng như cụ Tòng, cụ Hàm vẫn kể cho con cháu và du khách nghe.
Quần thể đình, miếu, nhà cổ ở Hùng Lô đã được Bộ VHTT&DL công nhận là di tích cấp quốc gia.
Truyền thuyết kể rằng, thủa xưa Vua Hùng từng cùng quần thần du ngoạn vùng này. Thấy đất đai màu mỡ, cây cối xanh tốt, bèn khuyên dân khẩn hoang, lập làng. Đời sau, dân lập đình thờ Vua, truyền lễ hội đến nay. Hàng năm, từ mùng 9-13/3 âm lịch, làng rước kiệu và lễ vật về Đền Hùng. Đoàn rước có đến hàng nghìn người, trống dong cờ mở, vừa đi vừa hát Xoan, múa lân sư...
Những nét chạm khắc ở đình Hùng Lô mang đậm dấu ấn của một nền văn hóa đặc sắc của một thời kỳ phát triển hưng thịnh.
Ngoài vẻ đẹp cổ kính, Hùng Lô hôm nay còn là một địa phương năng động, phát huy truyền thống để phát triển kinh tế. Làng nghề mì gạo, bánh chưng, bánh đa... không chỉ phục người dân mà còn xuất bán nhiều nơi, tạo việc làm cho hàng chục lao động.
Người làng Hùng Lô còn lưu giữ và phát triển nhiều nghề truyền thống, trong đó có nghề làm mì gạo.
Ông Phạm Văn Chánh, nhà ở ngay gần đình làng Hùng Lô vốn là một CCB từng tham gia chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc ở mặt trận Lào Cai. Sau khi kết thúc cuộc chiến trở về cũng đã từng bôn ba khắp nơi, làm đủ mọi thứ nghề để mưu sinh. Nhưng cuối cùng vẫn quay về làm nghề mì gạo truyền thống của cha ông. Tính đến nay, ông cũng đã có thâm niên 30 năm trong nghề.
Từ chỗ chỉ sản xuất thủ công buôn bán nhỏ lẻ. Đến nay, cơ sở sản xuất mì gạo Phấn Đoàn của gia đình ông mỗi tháng xuất bán 16 đến 17 tấn mì gạo đi khắp nơi. Cũng giống như gia đình ông Chánh, nhiều gia đình ở Hùng Lô đã gìn giữ và vươn lên từ nghề truyền thống.
Nghề làm mì gạo đã được gia đình ông Phạm Văn Chánh duy trì từ hơn 30 năm qua.
Dẫu đã qua bao mùa lúa, bao lớp người, Hùng Lô vẫn giữ được sự hài hòa giữa quá khứ và hiện tại. Làng như một bảo tàng sống, nơi mỗi viên ngói, bức chạm, câu hát Xoan đều kể câu chuyện hàng trăm năm trước.
Trải qua quá trình dâu bể, làng cổ Hùng Lô vẫn giữ được những nét văn hóa đặc sắc như một bảo tàng sống
Chiều xuống, đứng trước đình cổ, nhìn những đứa trẻ nô đùa trên sân, tôi như thấy lại chính mình thuở nào khi là một đứa bé chạy chân trần dưới bóng đa, hồn nhiên giữa tiếng trống hội. Chỉ khác rằng, mái đình quê tôi đã mất, còn mái đình Hùng Lô vẫn đứng đó, kiên gan với thời gian, chở che ký ức bao thế hệ.
Làng cổ Hùng Lô như một gạch nối giữa huyền sử và đời thực.
Rời làng, tôi mang theo cảm giác mình vừa đi qua một cánh cửa nối liền huyền sử và đời thực. Hùng Lô không chỉ là điểm đến du lịch, mà là minh chứng rằng có những giá trị văn hóa nếu được nâng niu, gìn giữ, sẽ còn mãi với thời gian như chính tiếng vọng của thời Hùng Vương vang lên đâu đây, giữa một làng quê yên bình bên dòng Lô.
Mạnh Hùng
