Minh bạch thể chế và thuyết "ao trong, ao đục"

Minh bạch thể chế và thuyết "ao trong, ao đục"

Tác động trước hết và sau cùng của các cam kết WTO là vào hành vi Chính phủ. Sau 5 năm, Chính phủ Trung Quốc đã điều chỉnh hành vi, tạo điều kiện để hưởng "tuần trăng mật" của hội nhập.

Đích tác động của các cam kết WTO chính là hành vi Chính phủ.

Chính phủ: Từ người quản lý thành người phục vụ

Sau 5 năm gia nhập WTO, thay đổi lớn nhất của Chính phủ Trung Quốc chính là chuyển từ tư duy người quản lý sang người phục vụ. Chính phủ là người cung cấp dịch vụ: dịch vụ công, hành chính sự vụ cho DN và người dân. Đã là "người làm dịch vụ", đương nhiên, theo luật thị trường, dịch vụ tốt mới được chấp nhận. Các nhà lãnh đạo nước này đã có những bước chuyển cụ thể.

Trung Quốc đã tiến hành hàng loạt các biện pháp nhằm "nâng cao chất lượng dịch vụ công". Trong 2 năm, Trung Quốc đã chỉnh lý và sửa đổi hơn 2.300 loại văn bản pháp luật và các quy định của các bộ, ngành, chỉnh lý hơn 190.000 văn bản của các địa phương. Nước này cũng sửa đổi và ban hành mới những luật và quy định liên quan đến thương mại trong nước và nước ngoài, đầu tư nước ngoài, hợp tác kinh tế đối ngoại, bảo vệ quyền tác giả, và các loại hình dịch vụ theo hướng tự do hóa hơn.

Trước đây, Trung Quốc là nền hành chính xét duyệt, nhiều khâu, nhiều cửa, thực hiện đặc quyền, đặc lợi. Để phê duyệt, cấp phép dự án cần tốn nhiều thời gian, nhiều khâu thẩm định. Ngày nay, tất cả đều được xét duyệt theo trật tự, kế hoạch, giảm các khâu, các bước, tăng tính minh bạch, nhờ đó, hiệu quả tăng lên. Nhiều hạng mục xét duyệt đã được xóa bỏ. Chính sách "một trạm, một cửa" của Trung Quốc đang tạo những chuyển biến tích cực.

Cải cách hành chính được xem là khâu then chốt trong cải cách thể chế của Trung Quốc. Quá trình này bao hàm cả làm luật, điều hành bằng luật pháp và thực hiện nguyên tắc không phân biệt đối xử, hình thành xã hội pháp trị.

Đồng thời, các tổ chức xã hội trung gian đã được thành lập rộng khắp. Các hiệp hội, tổ chức ngành nghề... được xem là thành phần quan trọng tham gia hoạt động kinh tế thị trường. Các tổ chức này được thành lập và hoạt động độc lập, tách ra khỏi quản lý của nhà nước.

Chính phủ Trung Quốc tạo hành lang pháp lý thông thoáng với luật điều chỉnh hoạt động của các tổ chức này, để các tổ chức phát huy vai trò cầu nối cho DN. Khi có vấn đề gì xảy ra, các DN thông qua dạng này hợp tác, tìm đến với nhau, tự xử lý theo nguyên tắc thị trường.

Minh bạch thể chể và thuyết "ao trong - ao đục"

Cải cách thể chế, minh bạch hóa thể chế của Trung Quốc gắn với chủ thuyết "ao trong - ao đục".

5 năm trước, Trung Quốc quan niệm: "nước trong quá thì không có cá. Nước phải đục thì mới có cá. Đã có cá thì sẽ có cách để câu". Bây giờ, Trung Quốc thay đổi chủ thuyết từ ao đục sang ao trong. "Nước phải trong thì sẽ nhiều cá. Không cần câu mà cá sẽ tự chui vào miệng".

Từ nền kinh tế độc quyền, hành chính xét duyệt dang hành chính phục vụ. Thay đổi trong xác định chức năng của Chính phủ: xây dựng thể chế quản lý kinh tế phù hợp, thích ứng hơn. Quan trọng nhất là xóa sự chia tách giữa các mảng, không còn để tình trạng mỗi sản phẩm do một bộ ngành quản lý, mỗi tỉnh quản lý một khu vực kinh tế riêng rẽ mà có sự phân công, phân cấp rõ ràng trong sự phối hợp đồng bộ, chặt chẽ. Nhờ đó, Trung Quốc đã nâng cao hiệu suất hành chính, tăng tính minh bạch.

Để tránh tình trạng "thao tác ngầm trong hộp tối", Trung Quốc triển khai xây dựng Chính phủ điện tử, công khai công việc của Chính phủ, các quy trình, trật tự hành chính... xây dựng pháp trị. Nhờ đó, quan hệ giữa Chính phủ và công dân có sự điều chỉnh, thay đổi. Chính phủ điện tử là sản phẩm của sự kết hợp luật lệ công khai, điều hành công khai.

Môi trường đầu tư thông thoáng, cởi mở với hệ thống pháp lý minh bạch, rõ ràng, đầu tư sẽ tự tìm đến. Thực tế, sự minh bạch, rõ ràng, tính có thể dự đoán của môi trường và hệ thống pháp lý cùng với thị trường khổng lồ 1,3 tỷ dân đã biến Trung Quốc thành nam châm thu hút FDI khổng lồ. Qua 5 năm, lượng FDI thực hiện tăng 25%/năm, đạt 70-72 tỷ USD/năm.

Hỗ trợ "vốn thời gian" cho DN

Hội nhập đồng nghĩa với mở cửa thị trường nhưng là mở cửa từ từ, có thời hạn, có điều kiện. Thời hạn ấy chính là nguồn vốn thời gian Chính phủ hỗ trợ cho DN, giúp DN chuẩn bị tốt hơn để tham gia sân chơi lớn.

Trong khoảng vốn thời gian ấy, Chính phủ giúp DN hiểu được cơ hội và thách thức, giúp DN hiểu, nắm chắc và áp dụng linh hoạt luật chơi mới. Điều quan trọng là DN có tận dụng được vốn thời gian đó một cách hiệu quả hay không. DN phải tự mình tìm hiểu các cam kết, đa ra chiến lược phù hợp dựa trên nghiên cứu phát triển tiếp cận thị trường, định hướng sản phẩm, dự báo về tương lai phát triển của ngành.

Chính phủ Trung Quốc tích cực hỗ trợ thông tin cho DN. Không chỉ phổ biến rộng rãi đến DN, địa phương, Trung Quốc áp dụng đào tạo bắt buộc về WTO cho tất cả các lãnh đạo, từ Bộ trưởng trở xuống trong 1 -2 tuần. Hiểu biết thống nhất từ trên xuống, chuẩn bị nền thông tin cho lãnh đạo, DN và người dân là điều lớn nhất Trung Quốc đã làm trong những năm đầu là thành viên WTO.

Tuy nhiên, có những ngành, Trung Quốc lo ngại về khả năng cạnh tranh của DN như ô tô..., mở cửa sớm đơn phương, trên thực tế lại có hiệu ứng tốt hơn mong đợi. Trường hợp tương tự đã xảy ra đối với ngành bảo hiểm của Việt Nam sau khi ký kết BTA. "Đẩy người ta ra biển để tự học bơi", gây sức ép cạnh tranh để tự đổi mới cũng là một biện pháp hỗ trợ DN của Chính phủ.