Sân chơi sáng tạo khoa học

Nhằm khơi dậy tiềm năng, phát huy tính tư duy sáng tạo, giúp học sinh, sinh viên trau dồi kiến thức, rèn luyện kỹ năng, thực hiện ước mơ trở thành những nhà sáng chế, nhà khoa học trong tương lai, thời gian qua, phong trào nghiên cứu khoa học (NCKH) trong học sinh, sinh viên trên địa bàn tỉnh được quan tâm đầu tư và triển khai hiệu quả thông qua các cuộc thi, hội thi. Từ các cuộc thi: Khoa học kỹ thuật (KHKT), Sáng tạo thanh thiếu niên, nhi đồng (TTNNĐ), Ý tưởng sinh viên... đã thu hút đông đảo học sinh, sinh viên trong các nhà trường trên địa bàn toàn tỉnh tham gia. Nhiều sản phẩm, mô hình dự thi đã thể hiện tính tư duy sáng tạo, chủ động tìm tòi, khám phá, có ý nghĩa thiết thực với đời sống.

Sau khi giành giải Nhất Cuộc thi khoa học kỹ thuật cấp tỉnh, Dự án “Văn hóa ứng xử học đường của học sinh THCS - Thực trạng và giải pháp” đã được cô và trò Trường THCS Thọ Sơn, thành phố Việt Trì ứng dụng ngay vào thực tiễn, góp phần nâng cao văn hóa ứng xử trong nhà trường.

Bổ ích, thiết thực

Cuộc thi Khoa học kỹ thuật (KHKT) dành cho học sinh trung học cấp tỉnh năm học 2023-2024, do Sở Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) tổ chức vừa khép lại. Kết thúc cuộc thi năm nay, Ban tổ chức đã tìm ra được chủ nhân của những giải thưởng cao nhất. Một trong số 19 dự án đạt giải Nhất của cuộc thi lần này là Dự án “Thiết bị lọc dầu mỡ trong sinh hoạt gia đình” thuộc lĩnh vực Kỹ thuật cơ khí của nhóm tác giả đến từ Trường THCS Tân Dân, thành phố Việt Trì. Xuất phát từ vấn đề khiến nhiều gia đình đang mắc phải đó là tắc nghẽn đường ống dẫn nước thải từ bồn rửa bát do dầu mỡ thừa phát sinh trong sinh hoạt hàng ngày gây ô nhiễm, tạo mùi khó chịu ảnh hưởng đến sức khỏe người sử dụng đã thôi thúc Hà Phương Anh (lớp 9E) và Nguyễn Hương Ly (9B) mày mò tìm giải pháp khắc phục. Sau 10 tháng nghiên cứu từ khâu lên ý tưởng, tìm kiếm vật liệu, chế tạo sản phẩm và đưa vào thử nghiệm rồi chỉnh sửa hoàn thiện, sản phẩm lọc dầu mỡ trong sinh hoạt gia đình đã giữ lại trên 90% lượng dầu mỡ thừa, giảm đáng kể tình trạng tắc nghẽn đường ống.

Dự án “Thiết bị lọc dầu mỡ trong sinh hoạt gia đình” của nhóm tác giả đến từ Trường THCS Tân Dân, thành phố Việt Trì giành giải Nhất tại Cuộc thi Khoa học kỹ thuật tỉnh năm 2023.

Vui mừng khi lần đầu tiên cô và trò nhà trường giành giải Nhất của cuộc thi, cô giáo Lã Nhị Hà - Hiệu trưởng nhà trường chia sẻ: “Đề tài của các em có thể chưa phải là công trình, giải pháp quy mô lớn, nhưng đã thể hiện sự quan tâm tìm tòi, chịu khó học hỏi, quan sát của các em trong cuộc sống hàng ngày. Cái được mà cuộc thi mang lại không chỉ nằm ở giải thưởng mà điều quan trọng hơn là nuôi dưỡng ngọn lửa đam mê, tình yêu khám phá nghiên cứu sáng tạo, từ đó giúp các em làm quen với phong cách chủ động, tự học, tự nghiên cứu và thỏa sức sáng tạo”.

Được tổ chức lần đầu tiên vào năm 2005 và duy trì đều đặn hàng năm cho đến nay, Cuộc thi sáng tạo TTNNĐ do Liên hiệp các Hội KHKT tổ chức đã thiết thực góp phần khơi dậy tiềm năng và phát huy tư duy sáng tạo của học sinh; đồng thời giúp các em trau dồi kiến thức, rèn luyện kỹ năng sáng tạo, vun đắp ước mơ trở thành những nhà sáng chế trong tương lai. Chất lượng sản phẩm dự thi từng bước được nâng lên góp phần bồi dưỡng, khơi dậy tiềm năng và phát huy tư duy sáng tạo trong TTNNĐ, giúp các em tìm kiếm những ý tưởng mới, trau dồi kiến thức, rèn luyện kỹ năng sáng tạo, gắn kết những kiến thức được học tập trong nhà trường với những vấn đề thực tiễn đặt ra trong học tập và đời sống xã hội. Nhiều mô hình, sản phẩm có tính phát hiện, sáng tạo cao và có khả năng áp dụng vào trong thực tiễn cuộc sống, trong học tập như: Bản sắc văn hóa vùng cao Tây Bắc; Nhà vệ sinh thông minh; Kính hỗ trợ giao tiếp cho người khiếm thính; Di tích lịch sử trên quê hương Tam Nông; Xe vệ sinh khử khuẩn đa năng...

Xác định NCKH và chuyển giao các tiến bộ khoa học và công nghệ vào thực tiễn là nhân tố then chốt thúc đẩy sự phát triển và góp phần nâng tầm thương hiệu, những năm qua, Trường Đại học Hùng Vương đã triển khai nhiều hoạt động thiết thực với những bước phát triển mạnh mẽ cả về lượng và chất, thu được những thành tựu nhất định.

Từ năm 2017 đến nay, nhà trường thường xuyên tổ chức các cuộc thi “Ý tưởng sinh viên” và nhiều khóa đào tạo về “Ươm mầm khởi nghiệp” thu hút sự tham gia tích cực của đông đảo đoàn viên, sinh viên. Nhiều ý tưởng nghiên cứu đã nhận được hỗ trợ kinh phí để được triển khai vào thực tiễn.

Thông qua các cuộc thi, diễn đàn về khởi nghiệp đã cung cấp kiến thức, kỹ năng, hỗ trợ các điều kiện ban đầu để sinh viên khởi nghiệp, lập nghiệp, tạo cơ hội cho sinh viên được gặp gỡ, giao lưu với các chuyên gia, hình thành những ý tưởng khởi nghiệp gắn bó với chính ngành học của mình.

TS. Ngô Thế Long - Phó Trưởng Phòng KH&CN, Trường Đại học Hùng Vương cho biết: "Hoạt động NCKH đã góp phần nâng cao chất lượng đào tạo của nhà trường. Đã có nhiều đề tài NCKH được ứng dụng đưa vào chương trình đào tạo, giáo trình, tài liệu giảng dạy và học tập. Một trong những định hướng cơ bản của Trường Đại học Hùng Vương là đề cao tính ứng dụng của các đề tài NCKH vào thực tiễn; trong đó, Nhà trường tiếp tục khuyến khích các công trình NCKH thuộc lĩnh vực đổi mới nội dung, đổi mới phương pháp dạy học... Với phương châm “lấy thực tiễn làm đối tượng và là thước đo hiệu quả trong quá trình nghiên cứu”, nhà trường luôn xác định NCKH là một nhiệm vụ trọng tâm để nâng cao chất lượng đào tạo, góp phần quan trọng phát hiện, bồi dưỡng nhân tài và hướng nghiệp cho sinh viên ngay từ khi trên giảng đường đại học".

Lan tỏa mạnh mẽ

Cùng với việc không ngừng nâng cao chất lượng giáo dục mũi nhọn, giáo dục đại trà, những năm qua, hoạt động NCKH, sáng tạo TTNNĐ luôn được các địa phương quan tâm đầu tư, trong đó huyện Tam Nông là một trong những điểm sáng. Hàng năm, Ban tổ chức các cuộc thi cấp huyện thường xuyên tuyên truyền rộng rãi mục đích, ý nghĩa cuộc thi đến các nhà trường và học sinh qua phương tiện thông tin đại chúng, trang thông tin điện tử, trang Fanpage của huyện, Phòng Giáo dục và Đào tạo cùng các xã, thị trấn. Qua đó, kịp thời động viên, khuyến khích các nhà trường tham gia, góp phần khơi dậy tiềm năng và phát huy tư duy sáng tạo của thanh, thiếu niên, nhi đồng trên toàn huyện.

Cuộc thi Khoa học kỹ thuật dành cho học sinh trung học do Sở Giáo dục và Đào tạo tổ chức thu hút nhiều đề tài, dự án tham gia mang tính ứng dụng thực tiễn cao.

Đồng chí Lê Thị Thanh Tâm - Phó Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Tam Nông cho biết: “Nhờ tích cực tuyên truyền, chỉ đạo, năm 2023, huyện có 7/7 sản phẩm đoạt giải Cuộc thi sáng tạo TTNNĐ cấp tỉnh, trong đó có hai giải Nhất. Toàn đoàn xếp thứ Nhất trong 13 huyện, thành, thị. Cuộc thi KHKT cấp tỉnh dành cho học sinh trung học, huyện cũng có 8/8 dự án đoạt giải. Để đạt được kết quả đó, Phòng đã tích cực chỉ đạo các nhà trường, các tổ chức Đoàn, hội, đội, vận động học sinh tham gia; đồng thời gắn hoạt động cuộc thi với công tác thi đua, khen thưởng, sáng kiến, kinh nghiệm, giải pháp công tác trong các cơ quan, đơn vị”.

Với nhiệm vụ được giao là cơ quan thường trực tổ chức Cuộc thi sáng tạo TTNNĐ, những năm qua, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật đã phát huy tốt vai trò, tổ chức thành công Cuộc thi. Đồng chí Khổng Mạnh Tiến- Phó Chủ tịch Liên hiệp các hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh nhận định: “Thông qua Cuộc thi sáng tạo TTNNĐ, học sinh không chỉ thể hiện kỹ năng thuyết trình, rèn luyện tính tự tin, mở mang kiến thức mà còn có cơ hội giao lưu, học hỏi, giới thiệu các ý tưởng sáng tạo, kết quả NCKH của mình. Qua đó, thúc đẩy phong trào học tập, nghiên cứu, sáng tạo ứng dụng khoa học và công nghệ trong học tập và cuộc sống. Thành công lớn nhất của cuộc thi chính là khơi dậy niềm đam mê NCKH, sức sáng tạo của thế hệ trẻ, giúp các em hun đúc ước mơ trở thành nhà sáng chế, nhà khoa học trong tương lai”.

Từ việc tổ chức thành công cuộc thi KHKT, cuộc thi sáng tạo TTNNĐ đến phong trào nghiên cứu khoa học trong các nhà trường trên địa bàn tỉnh đã tạo sức lan tỏa, khơi dậy tình yêu khoa học trong học sinh, sinh viên. Những thành tích bước đầu đạt được trong suốt thời gian qua có được là từ sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo của UBND tỉnh, UBND các huyện, thành, thị, các đơn vị đã phối hợp đồng bộ, chặt chẽ, phát huy tốt tinh thần trách nhiệm trong triển khai thực hiện theo đúng kế hoạch đã đề ra.

Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh, phòng Giáo dục và Đào tạo các huyện, thành, thị và tổ chức Đoàn thanh niên đã làm tốt chức năng thường trực chủ động kết hợp với các cơ quan liên quan triển khai hướng dẫn đoàn viên, đội viên và học sinh tích cực hưởng ứng tham gia các cuộc thi. Phong trào sáng tạo, NCKH trong các nhà trường ngày càng được đẩy mạnh và đi vào cuộc sống, trở thành sân chơi bổ ích, trí tuệ của lứa tuổi học trò. Qua đó, góp phần thúc đẩy phong trào thi đua, học tập, phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn tỉnh.

Để nâng cao chất lượng Cuộc thi sáng tạo TTNNĐ, Cuộc thi KHKT và phong trào NCKH trong học sinh, sinh viên, thời gian tới các đơn vị, địa phương sẽ tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền đến tổ chức Đoàn, Đội, nhất là Ban giám hiệu, giáo viên, phụ huynh và học sinh, từ đó tạo sự thống nhất, đồng thuận cao. Các nhà trường xem đây là nhiệm vụ gắn liền với nâng cao chất lượng hiệu quả dạy và học. Việc phát động cuộc thi cũng được triển khai sớm, tránh chạy theo số lượng mà xem nhẹ chất lượng các sản phẩm, dự án tham gia dự thi.

Cùng với đó, Sở Giáo dục và Đào tạo, Sở Lao động - Thương binh và Xã hội xây dựng các hướng dẫn cụ thể cho học sinh khối THPT, các trường trung cấp nghề, các Trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên tham gia cuộc thi cấp huyện. Tỉnh Đoàn tiếp tục đồng hành để tạo sự gắn kết, thúc đẩy phong trào đổi mới, sáng tạo và phong trào khởi nghiệp trong đoàn viên thanh niên trên địa bàn tỉnh. Các cấp, ngành và doanh nghiệp, thầy cô giáo, phụ huynh tiếp tục quan tâm, giúp đỡ, tạo điều kiện để học sinh hứng thú, say mê thi đua học tập và thực hiện ý tưởng sáng tạo khi tham gia sân chơi trí tuệ bổ ích, có cơ hội biến những ý tưởng sáng tạo thành mô hình, sản phẩm cụ thể đáp ứng yêu cầu sản xuất và đời sống.

Hồng Nhung