Lửa khuyến học sáng vùng Đất Tổ

Kỳ II: Vị thế dẫn đầu

Dẫn đầu cả nước, phong trào khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập của Phú Thọ đã trở thành “thương hiệu”, được Trung ương Hội đánh giá: “Tham mưu giỏi, liên kết rộng, nội lực mạnh” với nhiều cách làm hay, sáng tạo mang lại hiệu quả tích cực. Trong đó phải kể đến công tác nghiên cứu, xây dựng, phát triển mô hình công dân học tập (hạt nhân của xã hội học tập); tập trung huy động các nguồn lực, vận động và phát triển quỹ khuyến học, khuyến tài...

Lãnh đạo Sở Giáo dục và Đào tạo, Hội Khuyến học tỉnh và các đại biểu tham quan phòng máy vi tính của Trường THCS Tam Thanh (huyện Tân Sơn) do Công ty TNHH JNTC Vina tài trợ. Ảnh: Thùy Phương

Hạt nhân của xã hội học tập

Chủ tịch Hồ Chí Minh - Nhà giáo dục vĩ đại, tấm gương sáng về tinh thần học tập suốt đời để phụng sự Tổ quốc, phục vụ Nhân dân đã khẳng định: “Học không bao giờ cùng. Học mãi để tiến bộ mãi. Càng tiến bộ, càng thấy càng phải học thêm”. Qua thời gian, tư tưởng về học tập suốt đời của Người vẫn vẹn nguyên giá trị, là kim chỉ nam định hướng cho việc xây dựng công dân học tập - hạt nhân, nền tảng cho xã hội học tập.

Bước sang tuổi 92, mắt mờ, chân chậm, sức khỏe ngày càng suy giảm nhưng cụ Bùi Xuân Hải ở phường Gia Cẩm, thành phố Việt Trì vẫn đều đặn tuần hai buổi đạp xe đến Thư viện tỉnh ngồi cả buổi đọc sách báo. Nhân viên thư viện và bạn đọc đều quen thuộc, quý mến và cảm phục cụ ông dáng người mảnh khảnh, tóc trắng như cước, bước chân run rẩy, chậm chạp dò tìm từng đầu sách rồi chăm chú, say mê ngồi đọc, thi thoảng lại lấy sổ tay tỷ mẩn chép lại từng câu, từng đoạn tâm đắc, gương mặt già nua như giãn ra, bừng sáng trong cảnh giới thư thái, tĩnh tại.

Gắn bó với Thư viện tỉnh từ năm 1975, khi còn là cán bộ ngành Thương nghiệp của tỉnh, gần năm thập niên qua, những cuốn sách, trang báo đã trở thành món ăn tinh thần, nguồn bổ sung tri thức quan trọng không thể thiếu cho cụ Hải mỗi ngày. “Tri thức là thành tố quan trọng trong giá trị mỗi con người. Còn sống ngày nào thì còn phải học tập để làm giàu tri thức cho bản thân. Đọc sách báo không những giúp tôi có thêm kiến thức mà còn cảm thấy được thư giãn, thoải mái, vui vẻ, cuộc sống có ý nghĩa hơn. Mỗi lần đến thư viện, tôi thường lựa chọn các cuốn sách hay, bổ ích, phù hợp với từng lứa tuổi để mượn về cho con, cháu cùng đọc. Đọc sách đã trở thành nền nếp sinh hoạt, thú vui lành mạnh của cả gia đình tôi đã nhiều năm nay” - cụ Hải bộc bạch.

Những người có tinh thần học tập như cụ Hải đã và đang xuất hiện ngày càng nhiều trên khắp các vùng quê Đất Tổ, khẳng định mô hình công dân học tập mà Phú Thọ là tỉnh đầu tiên trong cả nước xây dựng thí điểm đã gặt hái được những thành tựu khả quan. Theo lời bà Nguyễn Thị Kim Hải- Nguyên Phó Chủ tịch UBND tỉnh, nguyên Chủ tịch Hội Khuyến học tỉnh: Thực hiện Quyết định 89/QĐ-TTg ngày 09/01/2013 và Quyết định 281/QĐ-TTg ngày 20/02/2014 của Thủ tướng Chính phủ về “Xây dựng xã hội học tập” và “Đẩy mạnh phong trào học tập suốt đời trong gia đình, dòng họ, cộng đồng đến năm 2020” cùng các văn bản của Tỉnh ủy, UBND tỉnh triển khai Kết luận 49-KL/TW của Ban Bí thư về “Tiếp tục thực hiện Chỉ thị 11/CT-TW của Bộ Chính trị về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập”, Hội Khuyến học tỉnh đã chủ trì nghiên cứu chuyên đề “Xây dựng mô hình công dân học tập tỉnh Phú Thọ”. Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn về mô hình công dân học tập các nước trong khu vực, căn cứ vào điều kiện thực tế ở địa phương, thông qua công tác điều tra xã hội học và các cuộc hội thảo, tọa đàm, xin ý kiến chuyên gia, Hội đã hoàn thành công trình nghiên cứu. Khái niệm về công dân học tập được định hình, đó là: Những người biết tự học; coi trọng việc học; học tập trở thành nhu cầu tự thân, học liên tục, thường xuyên, suốt đời; tận dụng mọi cơ hội do xã hội mang lại để biến tri thức của nhân loại trở thành kiến thức của mình; áp dụng vào cuộc sống, công việc để làm cho bản thân, gia đình, xã hội, cộng đồng có cuộc sống ngày càng tốt đẹp hơn. Công dân học tập là những thành viên của xã hội học tập. Không có công dân học tập thì không có xã hội học tập.

Công dân học tập là yếu tố hạt nhân - căn bản để xây dựng xã hội học tập. Tiên phong xây dựng mô hình, huy động sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, đến nay, toàn tỉnh đã có 966.547 gia đình học tập (đạt tỷ lệ 81,3%), 8.558 dòng họ học tập (đạt tỷ lệ 72,35%), 8.882 cộng đồng học tập (đạt tỷ lệ 79,1%), 4.199 đơn vị học tập (đạt tỷ lệ 97%), 146.840 công dân học tập. Từ việc phát triển phong trào học tập suốt đời trong gia đình, dòng họ, cộng đồng, đơn vị đã góp phần thúc đẩy giáo dục phát triển, nhiều năm liên tục giáo dục Phú Thọ là một trong 10 tỉnh dẫn đầu cả nước về chất lượng mũi nhọn và đại trà. Tỷ lệ học sinh bỏ học trong các cấp học giảm đáng kể (liên tục nhiều năm tiểu học không có học sinh bỏ học). Tỉnh duy trì kết quả phổ cập giáo dục tiểu học đúng độ tuổi mức độ 3, phổ cập trung học cơ sở mức độ 2, xóa mù chữ mức độ 2.

Nhận thức về việc học đã thay đổi toàn diện, tích cực trong cả hệ thống chính trị, biểu hiện cụ thể ở mọi tầng lớp Nhân dân. Phong trào học tập suốt đời lan tỏa mạnh mẽ từ người cao tuổi đến các cháu học sinh. Tiêu chí 3 năng lực, 10 chỉ số đo, thang bảng điểm cụ thể trong mô hình công dân học tập tại các cơ quan, đơn vị, trường học, doanh nghiệp, lực lượng vũ trang của Phú Thọ đã được nhiều tỉnh, thành phố học tập, trở thành cơ sở để Trung ương Hội Khuyến học triển khai thí điểm bộ tiêu chí mô hình Công dân học tập Việt Nam.

Lãnh đạo Hội Khuyến học Đoan Hùng, xã Vân Đồn thăm quan mô hình cây bưởi khuyến học của gia đình bà Vũ Thị Tráng. Ảnh: Thùy Phương

“Thương hiệu” Khuyến học Đất Tổ

Đã trở thành hoạt động thường niên, mới đây, tại Chương trình “Chắp cánh ước mơ - Vinh danh khuyến học, khuyến tài Đất Tổ” năm 2024, Quỹ Khuyến học khuyến tài Đất Tổ đã quyết định vinh danh khen thưởng 644 học sinh, vận động viên, 129 giáo viên, giảng viên, huấn luyện viên đạt thành tích xuất sắc trong năm học 2023-2024 và 20 cán bộ khuyến học tiêu biểu; tặng 300 suất học bổng 1+n cho học sinh nghèo vượt khó, học giỏi cấp tiểu học, THCS, THPT với tổng số tiền trao thưởng trên 2,1 tỷ đồng. Đây là điểm nhấn ấn tượng mang đặc trưng riêng có của khuyến học Đất Tổ, đồng thời cũng là minh chứng sinh động, thành quả từ tư duy sáng tạo, đổi mới cách làm trong việc huy động nguồn lực, xây dựng, phát triển các quỹ phục vụ công tác khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập.

Dẫu con cái đã trưởng thành nhưng nhiều năm nay, gia đình bà Vũ Thị Tráng ở khu 2, xã Vân Đồn (huyện Đoan Hùng) vẫn để dành một gốc bưởi trong khu vườn hơn 2ha trồng các giống bưởi đặc sản để phục vụ công tác khuyến học, khuyến tài của địa phương. Bà Tráng chia sẻ: “Gia đình tôi hiện có hơn 800 gốc bưởi đang cho thu hoạch. Nhờ giống cây đặc sản của địa phương mà nhà tôi thoát nghèo, có cuộc sống khá giả, các con được ăn học, trưởng thành. Vậy nên khi được cán bộ xã vận động, tôi đã lựa chọn, dành một gốc bưởi trong vườn để làm khuyến học. Toàn bộ khoản thu từ cây bưởi sẽ được làm phần thưởng cho các cháu có thành tích xuất sắc trong học tập và đóng góp cho quỹ khuyến học địa phương”. Cũng như bà Tráng, rất nhiều hộ dân trên địa bàn huyện Đoan Hùng đã tự nguyện tham gia mô hình “cây bưởi khuyến học”, tích cực ủng hộ công tác khuyến học bằng các việc làm thiết thực.

Ông Cao Đức Hấn- Chủ tịch Hội Khuyến học huyện Đoan Hùng nhấn mạnh: “Nhờ làm tốt công tác xã hội hóa, huy động được sự ủng hộ nhiệt tình của cộng đồng, đến nay, tổng số quỹ khuyến học của huyện đã đạt trên 4,2 tỷ đồng. Trong đó, riêng Quỹ khuyến học Trái bưởi vàng cấp huyện đạt trên 2 tỷ đồng. Nguồn quỹ được sử dụng công khai, minh bạch, đúng mục đích, đúng đối tượng đã phát huy hiệu quả tích cực, không những động viên, khen thưởng kịp thời các học sinh, giáo viên có thành tích xuất sắc, hỗ trợ các học sinh nghèo vượt khó học giỏi mà còn tiếp thêm niềm tin, nhiệt tình ủng hộ của các nhà hảo tâm và cộng đồng xã hội”.

Cùng với Đoan Hùng, nhiều quỹ khuyến học, học bổng, giải thưởng mang tên danh nhân, địa danh, sản vật nổi tiếng cũng đã được xây dựng và hoạt động hiệu quả tại các địa phương nhằm giáo dục truyền thống, xây đắp lý tưởng, bồi dưỡng nhân tài. Điển hình như Giải thưởng khuyến học, khuyến tài Ngô Quang Bích (huyện Cẩm Khê); Học bổng Khuyến học Hương chè (huyện Thanh Ba); Quỹ Khuyến học, khuyến tài Hùng Vương (thị xã Phú Thọ), Quỹ học bổng khuyến học khuyến tài Vũ Duệ (Lâm Thao), Quỹ khuyến học, khuyến tài Lý Nam Đế (Tam Nông) với số dư lên tới nhiều tỷ đồng...

Trong 5 năm gần đây, Phú Thọ đã tổ chức khen thưởng 1.518.921 lượt giáo viên, huấn luyện viên, học sinh, sinh viên, vận động viên, cán bộ khuyến học tiêu biểu; trao 1.500 suất học bổng trị giá 3,75 tỷ đồng. Tổng số tiền khen thưởng, trao học bổng đã lên tới gần 13 tỷ đồng.

Để làm được điều này, các cấp hội từ tỉnh đến cơ sở đã rất sáng tạo, linh hoạt, khéo léo trong việc huy động các nguồn lực, vận động xây dựng các loại hình quỹ phục vụ công tác khuyến học, khuyến tài. Đến nay, tổng số tiền quỹ trên địa bàn tỉnh đã vượt 200 tỷ đồng, bình quân quỹ/đầu người đạt gần 90.000 đồng. Trong đó, Quỹ khuyến học, khuyến tài Đất Tổ có số dư hơn 35 tỷ đồng, Quỹ Khuyến học tỉnh có số dư gần 4 tỷ đồng; Quỹ khuyến học cấp huyện và cơ sở gần 170 tỷ đồng...

Trong 5 năm gần đây, Quỹ khuyến học, khuyến tài các cấp đã trao hơn 431.000 suất quà và học bổng (từ 500.000đ đến 9 triệu đồng/suất); tặng hàng trăm nhà “Mái ấm khuyến học” (trị giá từ 50 triệu đến 220 triệu đồng/nhà), “con bò khuyến học” (20 triệu đồng/con), đầu tư xây các điểm trường, điểm cầu dân trí cho các vùng khó khăn cùng hàng nghìn máy tính, xe đạp, hàng trăm nghìn cuốn vở viết và nhiều quần, áo, chăn... cho học sinh khắp các địa phương trong tỉnh; trao thưởng hơn 1.500.000 lượt giáo viên, học sinh, sinh viên. Cùng với đó, Hội đã có nhiều hoạt động chia sẻ, động viên với học sinh nghèo của các tỉnh Lào Cai, Yên Bái, Sơn La, Lai Châu, Hà Giang, Quảng Trị... trị giá hàng tỷ đồng.

Đánh giá về hoạt động của Hội Khuyến học tỉnh Phú Thọ, GS.TS Nguyễn Thị Doan - Nguyên Ủy viên BCH Trung ương Đảng, nguyên Phó Chủ tịch nước Cộng hòa XHCN Việt Nam, Chủ tịch Hội Khuyến học Việt Nam đã khẳng định: “Hội Khuyến học tỉnh Phú Thọ là một trong những đơn vị có phong trào khuyến học dẫn đầu cả nước; là mô hình khuyến học tiêu biểu về “Tham mưu giỏi - Liên kết rộng - Nội lực mạnh” được nhiều tỉnh, thành phố trong cả nước học tập. Hội đã thường xuyên đổi mới công tác tuyên truyền, tham mưu có hiệu quả với cấp ủy, chính quyền triển khai bài bản, khoa học, có chiều sâu để đưa các chủ trương, chính sách của Đảng, Chính phủ về khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập, học tập suốt đời vào cuộc sống. Phong trào thi đua khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập có nhiều sáng tạo, phát triển cả bề rộng và chiều sâu. Thành tích xuất sắc của Hội Khuyến học Phú Thọ trong những năm qua chính là cộng hưởng của sự quan tâm, lãnh đạo, chỉ đạo của Tỉnh ủy, UBND tỉnh triển khai quyết liệt, đã gắn kết, đã “truyền lửa” cho phong trào khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập; sự hưởng ứng tích cực, đồng thuận của Nhân dân, của các đơn vị, doanh nghiệp và sự nhiệt tình đầy kinh nghiệm với “trái tim nóng bỏng” của các đồng chí trong tổ chức Hội, cán bộ Hội...”.

Ngọn lửa khuyến học, khuyến tài đã và đang chiếu sáng, thắp lên niềm tin, chắp cánh ước mơ, tạo động lực mạnh mẽ thiết thực góp phần quan trọng công cuộc đổi mới và phát triển kinh tế - xã hội, sớm đưa Phú Thọ trở thành tỉnh phát triển hàng đầu khu vực Trung du miền núi phía Bắc.

Nhóm PV Chuyên đề