Nâng cao giá trị cây bản địa

Cây bản địa là những loại cây phát triển, phân bố tự nhiên tại địa phương, phù hợp với đất đai, khí hậu và gần gũi với cuộc sống người dân bao đời nay. Theo Kế hoạch phát triển nông, lâm nghiệp, thủy sản đến năm 2020, định hướng đến năm 2030 và Kế hoạch quản lý, bảo vệ, phát triển rừng bền vững trên địa bàn giai đoạn 2021-2025 của tỉnh, xác định kinh tế lâm nghiệp là ngành quan trọng, nâng cao thu nhập cho người dân khu vực nông thôn, miền núi. Tuy nhiên, phát triển kinh tế lâm nghiệp bền vững cần triển khai nhiều giải pháp đồng bộ, trong đó chú trọng nâng cao giá trị cây bản địa gắn với bảo tồn đa dạng sinh học.

Bảo tồn, phát triển giống chè Shan tuyết mở hướng phát triển kinh tế, nâng cao thu nhập cho người dân, góp phần xây dựng thương hiệu chè xanh Phú Thọ.

Cây nâng cao hiệu quả kinh tế

Dổi, mỡ, lim, sưa... là cây trồng lâu đời của người dân trong tỉnh, đóng vai trò quan trọng trong việc tạo sinh kế, nâng cao thu nhập, tạo động lực để người dân các địa phương bảo vệ, phát triển rừng bền vững.

Với người dân xã Tiên Du, huyện Phù Ninh, sưa đỏ được coi là cây trồng quý giá từ bao đời nay. Không kén đất, khí hậu, sưa đỏ sinh trưởng, phát triển tốt trên cả những vùng đất khô cằn nên được người dân địa phương trồng để khai thác gỗ xây nhà, đóng giường, tủ. Sau này, nhận thức được giá trị kinh tế của giống cây, người dân Tiên Du đã mở rộng diện tích, ứng dụng kỹ thuật tiên tiến vào trồng, chăm sóc, khai thác cây sưa đỏ mang lại thu nhập cao hơn. Ông Nguyễn Trung Sơn, người dân xã Tiên Du thông tin: “Gia đình tôi hiện có 200 gốc sưa đỏ có tuổi đời trên 15 năm. Cây gỗ sưa để lâu năm, già lõi, giá trị càng cao nên hiện gia đình thực hiện khai thác tỉa và trồng bổ sung ngay sau khi khai thác”.

Mang lại giá trị kinh tế cao nên sưa đỏ được trồng rộng khắp trên địa bàn xã Tiên Du với hơn 300 cây. Trồng, khai thác sưa đỏ không chỉ nâng cao thu nhập cho người dân địa phương mà còn góp phần điều hòa khí hậu, giúp bảo vệ môi trường sinh thái. Hiện thu nhập bình quân của xã đạt trên 41 triệu đồng/người/năm, tỉ lệ hộ nghèo giảm còn dưới 2%. Phát triển diện tích trồng gỗ sưa, nhiều gia đình trên địa bàn được xếp vào diện khá giả, đóng góp tích cực thực hiện mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng nông thôn mới của địa phương.

Nằm trong “vùng lõi” Vườn Quốc gia Xuân Sơn, xã Xuân Sơn là địa phương có diện tích các giống cây bản địa như quế, mỡ, dổi, chè Shan tuyết lớn nhất huyện Tân Sơn. Đồng chí Hà Đức Minh - Chủ tịch UBND xã chia sẻ: “Vị trí địa lý đặc thù, địa phương có nhiều giống cây bản địa được trồng lâu năm, gắn bó với đời sống đồng bào, trong đó giống chè Shan tuyết được đồng bào người Dao, Mường nhân giống, gây trồng từ trước những năm 1960 khi di cư đến sinh sống tại khu vực Vườn Quốc gia Xuân Sơn. Hiện nay, chè Shan tuyết phân bố ở tất cả các khu vực của Vườn Quốc gia Xuân Sơn, tuy nhiên xóm Lùng Mằng được coi là “rốn” chè bởi nơi đây tập trung 67 cây chè to và nhiều cây con mọc trên một khu vực đồi rộng lớn... Ngoài ra, trong ranh giới Vườn hiện có khoảng 2.000 cây chè Shan tuyết tuổi đời khoảng 20 năm trở lên. Cùng với chè Shan tuyết, ở Xuân Sơn có cây dổi, quế là những cây trồng bản địa cho giá trị kinh tế cao, góp phần nâng cao thu nhập cho đồng bào các dân tộc xã Xuân Sơn”.

Vai trò của các loài cây bản địa trong công tác trồng, phát triển rừng rất rõ ràng. Không chỉ góp phần tăng tỉ lệ che phủ rừng, tăng diện tích rừng gỗ lớn, cây bản địa còn góp phần phát triển du lịch, điều hòa khí hậu, bảo vệ môi trường sinh thái. Nhiều tour du lịch rừng đã được xây dựng, thu hút đông đảo du khách như: Tham quan di tích lịch sử gắn với cây di sản trên địa bàn, thăm quần thể cây di tích Vườn Quốc gia Xuân Sơn...

Lực lượng kiểm lâm và người dân xã Dị Nậu, huyện Tam Nông kiểm tra, giữ gìn cánh rừng lim, góp phần bảo vệ môi trường sinh thái, chống biến đổi khí hậu.

Bảo tồn, nâng cao giá trị cây bản địa

Trồng các loại cây lấy gỗ bản địa mang lại nhiều lợi ích bởi người dân có kinh nghiệm nên lựa chọn loài phù hợp với thổ nhưỡng, khí hậu để mang lại năng suất, giá trị kinh tế cao hơn. Đặc biệt, giữ gìn, mở rộng diện tích cây bản địa góp phần thực hiện mục tiêu đến năm 2025, toàn tỉnh trồng mới 10 triệu cây phân tán, bảo tồn đa dạng sinh học, bảo vệ môi trường sống.

Để khai thác lợi thế, bảo tồn giống cây bản địa gắn với chiến lược phát triển Vườn Quốc gia Xuân Sơn trở thành điểm du lịch Quốc gia, đơn vị đã thực hiện điều tra, đánh giá thực trạng, đề xuất các biện pháp bảo tồn, khai thác, phát triển bền vững chè Shan tuyết. Đồng chí Tạ Văn Long - Giám đốc Vườn Quốc gia Xuân Sơn trao đổi với chúng tôi, đơn vị đã phối hợp với các cấp, ngành, đơn vị liên quan tổ chức chuyển giao công nghệ có đào tạo, mở các lớp tập huấn cho người dân về quy trình bảo tồn tại các vườn chè của gia đình; hướng dẫn kỹ thuật trồng, chăm sóc chè Shan tuyết trên các mô hình mẫu; phối hợp cùng các xã xây dựng kế hoạch triển khai áp dụng kỹ thuật sản xuất mới để mở rộng vùng sản xuất chè và quảng bá sản phẩm, gắn với du lịch sinh thái, tạo dựng thị trường tiêu thụ ổn định, giúp đồng bào có thêm thu nhập từ cây chè bản địa, từng bước ổn định đời sống người dân...

Đối với những giống cây bản địa mang giá trị bảo vệ môi trường, nguồn đất, nguồn nước cũng được các cấp chính quyền, ngành Kiểm lâm, nhân dân địa phương tích cực bảo vệ, gìn giữ. Đồng chí Phùng Đức Toản- Hạt trưởng Hạt Kiểm lâm Tam Nông cho biết: “Địa bàn xã Dị Nậu hiện có khu rừng khoảng 10ha với trên 300 gốc lim xanh do chín hộ dân thuộc ba khu dân cư quản lý. Để bảo vệ cánh rừng lim quý hiếm cũng như diện tích rừng trên địa bàn, Hạt Kiểm lâm đã đẩy mạnh tuyên truyền, vận động người dân nâng cao ý thức trách nhiệm trong công tác quản lý, bảo vệ rừng; phối hợp chặt chẽ với các lực lượng chức năng tăng cường công tác tuần tra, kiểm soát để phòng cháy chữa cháy rừng, xử lý kịp thời nếu có việc mua bán, khai thác, vận chuyển trái phép từ rừng”.Theo kế hoạch phát triển lâm nghiệp bền vững của tỉnh cần tăng cường các biện pháp quản lý, bảo vệ tốt diện tích rừng hiện có; khai thác, sử dụng rừng gắn với bảo tồn tài nguyên thiên nhiên; phục hồi, nâng cao chất lượng rừng tự nhiên để bảo tồn chặt chẽ đa dạng sinh học. Xây dựng và triển khai thực hiện các chương trình điều tra, giám sát đa dạng sinh học, trong đó ưu tiên xác định khu vực phân bố, giám sát các quần thể đặc hữu của địa phương, kể cả các loài thực vật rừng ngoài gỗ.

Đồng chí Trần Ngọc Cường - Phó Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm tỉnh nhận định: Việc gìn giữ, phát triển, nâng cao giá trị các giống cây bản địa là điều kiện hướng tới nền lâm nghiệp bền vững. Thời gian tới, các cấp, ngành, địa phương cần tăng cường tuyên truyền, nâng cao năng lực, nhận thức của người dân và cộng đồng về vai trò, vị trí, tầm quan trọng của cây bản địa trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội. Nhà nước cần có cơ chế, chính sách hỗ trợ phát triển cây lâm nghiệp bản địa, tiến hành quy hoạch vùng chuyên canh tập trung phát triển cây bản địa theo vùng, giống cây. Đặc biệt, để cây bản địa “bén rễ” trên đất lâm nghiệp, nâng cao giá trị, thu nhập cho người dân cần sự vào cuộc của cơ quan chuyên môn để nghiên cứu, bảo tồn, tạo ra giống đầu dòng chất lượng, đảm bảo công tác trồng, mở rộng diện tích cây trồng bản địa.

Lệ Oanh