Những người “chạm mặt” tử thần

Giơ bàn tay phải với một ngón đã mất một đốt, co quắp... lên cho tôi xem, ông Lê Văn Sử, năm nay 72 tuổi, ở “làng rắn” Tứ Xã, Lâm Thao kể lại những lần đối mặt với “tử thần” là những con rắn hổ mang to như bắp tay cùng giọng kể như vẫn còn thảng thốt về lần bị rắn đớp vào tay năm nào. “Loài này độc lắm, không chú ý là mất mạng như chơi anh ạ. Người làng rắn chúng tôi hay có câu “sinh nghề tử nghiệp” để nói về nghề của mình. Mà không chỉ tôi đâu, nhiều người cũng đã bị mất ngón tay do bất cẩn để rắn cắn, nó quá độc và nguy hiểm. Nhưng đã theo nghề thì đành phải chấp nhận...”.

Rắn hổ mang được nuôi trong các hộc xây bằng gạch. Mỗi hộc nuôi 1-2 con, tạo thành một khu chuồng nuôi kiểu tổ ong dưới mặt đất.

Bậc thầy nuôi rắn hổ mang

Về đến xã Tứ Xã, huyện Lâm Thao, mở lời hỏi đường đến nhà ông Sử “rắn” thì hầu hết ai trong xã cũng biết, bởi ông Sử được mệnh danh là “bậc thầy” nuôi mãng xà của làng, người đầu tiên mang nghề nuôi rắn độc về Tứ Xã nhiều năm trước đây để làm nên thương hiệu làng nghề nuôi rắn bây giờ.

Bàn tay ông Sử đã mất một ngón, nhăn nheo phần ngón trỏ do một lần bất cẩn bị rắn hổ mang cắn.

Vốn là người có sở thích nuôi rắn hoang dã, năm 1993, ông Lê Văn Sử năm nay đã 72 tuổi ở khu 12, xã Tứ Xã lặn lội đạp xe đạp vào tận thị trấn Phố Vàng (huyện Thanh Sơn) cách nhà tới gần 60km để tìm mua cặp rắn hổ mang về nhà nuôi, khi hay tin có người bắt được và đang rao bán. Ông nhớ lại: Những ngày đầu khi mang rắn về, cả nhà đều sợ hãi, hoảng hốt vì sợ bị nó cắn. Nhiều người còn khuyên tôi nuôi làm gì cái loại rắn độc này, đem mổ chén hoặc cho vào mà ngâm rượu uống cho bổ thân. Mặc dù vậy, tôi vẫn cương quyết bỏ ngoài tai tất cả và tiếp tục chăm sóc, nuôi dưỡng cặp rắn của mình với một đam mê bẩm sinh và tin rằng sẽ có tiền từ cặp rắn bố mẹ này...

Sau thời gian ngắn chăm sóc chu đáo từ kinh nghiệm và học qua sách báo, người quen, cặp rắn ông Sử nuôi lớn nhanh, sinh sản tốt và tạo nguồn thu nhập ổn định. Lứa mẹ, lứa con cứ thế nhân lên hàng chục chuồng. Thấy vậy, anh em trong gia đình ông và sau đó là cả làng bắt đầu học tập kinh nghiệm, nhân nuôi loài rắn kịch độc này.

Ông Sử kể: Nghề nuôi loài rắn hổ mang này cực kỳ nguy hiểm, chỉ cần một sơ sẩy nhỏ bị rắn cắn là có thể mất mạng. Nhẹ hơn thì các khớp ngón tay bị hoại tử phải tháo bỏ. Giơ đôi tay làm bằng chứng, ông bảo: Như tôi đây, kinh nghiệm là thế mà chỉ một lần sơ sẩy mà bàn tay phải đã mất gần một đốt ngón tay vì bị rắn cắn. Hôm đó, nếu không cấp cứu kịp thời thì tôi đã mất mạng vì nó rồi.

Ông nhớ lại hôm đó, khi tôi gợi ý: Khoảng tháng 10/2000, khi tôi bắt một con rắn to khoảng hơn 2kg để bán cho khách. Như mọi lần, tôi vẫn dùng cây móc để ghìm, giữ chặt đuôi rắn lại. Nhưng không hiểu sao, lúc cho đầu rắn vào bao tải, do chủ quan nên bị rắn cắn một vết vào giữa ngón tay trỏ ở bàn tay phải. Mặc dù ông đã nhanh chóng tự sơ cứu, rồi chạy vào nhà để lấy thuốc đắp nhưng do vết cắn quá sâu, lượng độc tố của rắn không đào thải hết nên phần đốt ngón tay đó cứ thế teo dần và hoại tử phần thịt, rồi mất hẳn một ngón như bây giờ.

Cũng bị mất một phần bàn tay như ông Sử, ông Bùi Văn Lập (51 tuổi) vẫn nhớ như in ngày bị rắn cắn vào năm 2006 khiến ông bị mất ngón tay trỏ trái và bị teo cơ, gân ngón áp út bên phải. Ông thảng thốt kể lại: Thời điểm đó tôi ra chuồng bắt rắn đực để phối giống, cũng do sơ sẩy nên bị rắn cắn vào ngón tay. Lúc bị rắn cắn rất buốt và nhức, dù đã tự sơ cứu nhưng do lượng nọc độc quá lớn nên ngón tay trỏ trái đã bị hoại tử và phải tháo bỏ. Chiêu chén nước trà nóng, khà một tiếng to sảng khoái, ông Lập kết thúc câu chuyện bằng lời nói nghe... rợn người: Sau nhiều năm làm nghề nuôi rắn độc, điều may mắn nhất với tôi là vẫn giữ được mạng sống cho đến ngày hôm nay...

Hai bàn tay của ông Lập với những đốt ngón tay nham nhở vết cắn của rắn hổ mang.

Bàn tay còn... 4 ngón của ông Lập do phải bỏ đi một ngón bởi nọc độc cực mạnh của rắn hổ mang.

Nghề "nuôi độc, kiếm tiền"

Là người theo ông Sử để học nghề, ông Khổng Văn Hoàn (55 tuổi) đã có hơn 20 năm kinh nghiệm nuôi rắn hổ mang. Hiện ông Hoàn đang nuôi khoảng 1.000 con rắn với phần lớn là rắn cái để sinh sản, trong đó con già nhất đã gần...10 năm tuổi, cực độc và như đã thành tinh trong bầy rắn nhà.

Bước vào khu chuồng nuôi rắn của ông Hoàn, những tiếng thở phì phò của rắn hổ mang từ trong các lồng nhỏ cũng đủ khiến nhiều người yếu bóng vía phải khiếp sợ. Ông Hoàn cho biết: Sau nhiều năm nuôi và đọc sách báo, tìm kiếm thông tin về loài này, được biết lượng nọc độc tiết ra từ một cú cắn của rắn hổ mang có thể hạ gục một người trưởng thành trong 30 phút. Do đó, nguy cơ tử vong của người làng nghề là rất cao nếu bất cẩn trong quá trình chăm sóc, di chuyển... Rắn nhà ông Hoàn được nhốt trong các lồng nhỏ, quây kín bằng tường gạch và có cửa đảm bảo an toàn. Cửa này chỉ mở khi cho rắn ăn và bắt rắn để phối giống hoặc bán.

Trước đây, thức ăn hàng ngày ưa thích của rắn là cóc nhưng hiện nay cóc không có nhiều, giá thành cao nên cả làng chuyển sang cho rắn ăn gà, vịt mới nở được thải, loại từ các lò ấp gà, vịt con. Theo đó, cứ 3 ngày sẽ cho rắn ăn một lần theo đúng định lượng, hết chu kỳ lại tiếp tục cho ăn hoặc khi cần thúc bán giống, thương phẩm...

Ông Hoàn cho biết, nuôi rắn không quá vất vả, nếu rắn khỏe không bị chết sẽ cho hiệu quả kinh tế khá cao. Chỉ có điều, nghề nuôi rắn rất nguy hiểm và phải hết sức cẩn trọng, không bao giờ được chủ quan. Cũng theo ông Hoàn, khi rắn phát hiện mối nguy hại, chúng sẽ tự vệ bằng cách lao đầu ra phía nguy hiểm bằng cú đớp, sau đó dùng răng nanh cắn đối phương đồng thời tiết ra chất độc từ các lỗ trong răng nanh. Thường người nuôi rắn chỉ bắt rắn vào lúc xuất bán và lúc cho rắn phối giống. Khi bắt phải sử dụng cây gậy chuyên bắt rắn và phải đeo găng tay bảo hộ, bởi chỉ một vài giây sơ sẩy nhỏ thì sẽ ảnh hưởng đến tính mạng.

Ông Hoàn kể: Vì cả làng đã nuôi rắn nhiều năm nên mọi người đều được truyền dạy các bài thuốc chữa rắn cắn. Các con đường trong làng cũng có nhiều cây thuốc nam có thể sơ cứu và chữa rắn cắn rất hiệu quả nên hầu hết chỉ bị mất ngón tay hoặc đi cấp cứu chứ chưa ai tử vong vì rắn. Tuy nhiên, mối nguy hiểm thì luôn thường trực trong các lồng nuôi rắn bất cứ lúc nào nếu người nuôi lơ là, bất cẩn. Dù nghề nuôi rắn hổ mang rất nguy hiểm, nhưng người dân vẫn bám trụ vì có thu nhập cao và có cách phòng tránh nguy hiểm.

Đến nay, qua hàng chục năm làng nghề nuôi rắn ở Tứ Xã đã hình thành và tạo nên thương hiệu trên thị trường rắn thịt, rắn giống... Nhiều hộ làm được nhà, có của ăn, của để từ con rắn hổ mang. Nghề nuôi rắn không chỉ mang lại việc làm mà còn giúp hàng trăm hộ dân có thu nhập khá, đóng góp tích cực vào phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, chung sức xây dựng quê hương ngày càng văn minh và tiến bộ...

Ông Đoàn Minh Huân, Chủ tịch UBND xã Tứ Xã cho biết, sau những năm cực thịnh với hơn 200 hộ nuôi rắn, tạo nên thương hiệu làng nghề nuôi rắn Tứ Xã, thì hiện tại cả xã chỉ còn 60 hộ gắn bó với nghề. Giá thị trường của rắn hổ mang trong 2 năm nay ổn định khoảng 600.000 đồng/kg, trứng rắn có giá khoảng 50.000 đồng/quả. Hiện, tổng doanh thu từ nuôi rắn của cả xã đạt hơn 6 tỷ đồng/năm.

Quốc Hội