Bảo vệ trẻ em trên không gian mạng

baophutho.vnVới sự phát triển ngày càng mạnh mẽ, ảnh hưởng sâu rộng đến mọi mặt đời sống xã hội của công nghệ thông tin, việc tìm hiểu, học tập của trẻ em trên không gian mạng ngày một thuận lợi hơn. Tuy nhiên, song hành cùng những tiện ích lành mạnh là những tác động xấu, ảnh hưởng tiêu cực tới nhận thức của trẻ. Do vậy, việc trang bị kỹ năng số là biện pháp hiệu quả nhất để bảo đảm an toàn cho trẻ em khi tham gia không gian mạng.

Chị Nguyễn Huyền Trang ở phường Minh Nông, thành phố Việt Trì cùng con học Tiếng Anh trên mạng internet.

Tránh cạm bẫy từ môi trường ảo

Hàng ngày, sau khi cả gia đình hoàn tất bữa ăn tối, chị Nguyễn Huyền Trang ở phường Minh Nông, thành phố Việt Trì lại cùng hai con sáu tuổi và ba tuổi xem các chương trình có lồng ghép dạy tiếng Anh của YouTube. Qua các hình ảnh hoạt hình sinh động đó, các con của chị có thể nắm bắt từ ngữ tiếng Anh một cách thuận lợi, gần gũi theo từng nhóm chủ đề. Chị Trang chia sẻ: “Thay vì để con tự do khai thác trên không gian mạng một mình, tôi cùng con khai thác một cách có định hướng về một lĩnh vực, nội dung có chọn lọc và có kiểm soát về thời gian để con tránh sa đà. Chẳng hạn, trên YouTube, ba mẹ con cùng nhau học tiếng Anh làm đồ chơi, tái chế vật dụng, nghe nhạc,…Trước khi cùng con xem các chương trình, tôi luôn chủ động lọc bỏ những bài chia sẻ nội dung không lành mạnh, tiêu cực…”.

Anh Nguyễn Anh Tuấn ở xã Vô Tranh, huyện Hạ Hòa cho biết: “Do thường xuyên xem các chương trình tiếng Anh trên mạng mà khả năng nghe, nói tiếng Anh của con trai tôi tiến bộ từng ngày. Tuy nhiên, khi không có sự kiểm soát của người lớn, các con thường tò mò và truy cập vào các video có nội dung không phù hợp với lứa tuổi. Chưa kể, trẻ cũng rất dễ bắt chước theo các nhân vật hoặc video ưa thích. Vừa qua, nhiều vụ trẻ em gặp nguy hiểm vì làm theo các video nhào lộn, chế tạo pháo… Thậm chí trẻ còn có thể bị quấy rối, lừa đảo. Vì vậy, vợ chồng tôi thường xuyên thay phiên nhau kiểm soát và cùng sử dụng internet với con để hướng dẫn bé truy cập các ứng dụng, trang web lành mạnh, phù hợp độ tuổi”.

Ở nước ta hiện nay có trên 90% trẻ sử dụng mạng internet, cứ ba trẻ em thì có hai trẻ có thể kết nối trực tuyến và tiếp cận internet qua các thiết bị như điện thoại, máy tính của cá nhân, của người thân, ở trường và ngoài quán internet. Môi trường mạng mở ra cánh cửa lớn tiện ích cho trẻ em, ở đó trẻ được học tập, giải trí, khám phá, giao lưu với bạn bè qua các ứng dụng trò chuyện, cùng chơi game... Tuy nhiên, những rủi ro tiềm ẩn trẻ em phải đối diện trên internet bao gồm có sự riêng tư và thông tin cá nhân của trẻ em; văn hóa phẩm không lành mạnh, xâm hại tình dục trẻ em, buôn bán trẻ em và bắt nạt trực tuyến; trẻ em tiếp cận những nội dung có hại qua công nghệ thông tin và truyền thông, sử dụng quá mức và nghiện…

Năm 2020, Câu lạc bộ Tiếng Anh Trường THPT Hương Cần, huyện Thanh Sơn đã xây dựng, triển khai Dự án “Phòng chống bạo lực trên không gian mạng” nhằm nâng cao ý thức và trách nhiệm của học sinh trong việc phòng chống bạo lực trên không gian mạng, hướng tới việc xây dựng cộng đồng mạng văn minh, lành mạnh. Dự án thường xuyên tiếp nhận các phản ánh về vấn đề bị bắt nạt, lừa đảo hoặc mất an toàn thông tin trên môi trường mạng với hơn 2.100 trường hợp học sinh nhờ tư vấn ở các địa phương trên cả nước. Cô giáo Hà Ánh Phượng - Giáo viên hướng dẫn dự án chia sẻ: “Bắt nạt, lừa đảo, bạo lực trên không gian mạng đang là một trong những thách thức lớn trong bối cảnh toàn cầu hóa với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ đặc biệt trong quá trình chuyển đổi số. Chuẩn kỹ năng số cho trẻ em dựa trên ba yếu tố là an toàn và thông minh khi sử dụng mạng; hướng dẫn trẻ không chỉ tự bảo vệ mình an toàn mà còn có khả năng hỗ trợ, bảo vệ những người khác trên môi trường mạng. Nếu những kỹ năng số được phổ biến tới tất cả trẻ em và cả những giáo viên thì trẻ em cũng sẽ có cơ hội được tiếp cận với những công nghệ số để tạo nên “sức đề kháng”, tự chống chọi được với những rủi ro trên môi trường mạng”.

Dự án Phòng, chống bạo lực trên không gian mạng của cô và trò Trường THPT Hương Cần, huyện Thanh Sơn trang bị những kiến thức về việc sử dụng internet an toàn và nâng cao ý thức và trách nhiệm của học sinh trong việc phòng, chống bạo lực trên không gian mạng.

Trách nhiệm cộng đồng

Thiết thực tạo “lá chắn” bảo vệ trẻ em trước những cạm bẫy, hiểm họa đến từ không gian mạng, tháng 6/2021, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 830/QĐ-TTg về việc phê duyệt Chương trình “Bảo vệ và hỗ trợ trẻ em tương tác lành mạnh, sáng tạo trên môi trường mạng giai đoạn 2021- 2025”. Chương trình có mục tiêu là bảo vệ bí mật đời sống riêng tư và ngăn chặn, xử lý các hành vi lợi dụng môi trường mạng để xâm hại trẻ em; đồng thời duy trì một môi trường mạng lành mạnh, phát triển hệ sinh thái các sản phẩm ứng dụng Việt cho trẻ em học tập, kết nối, giải trí một cách sáng tạo.

Nhằm nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cấp ủy, chính quyền, cộng đồng xã hội và doanh nghiệp, cha mẹ và trẻ em trong việc bảo vệ và hỗ trợ trẻ em tương tác lành mạnh, sáng tạo trên môi trường mạng, UBND tỉnh xây dựng Kế hoạch thực hiện Chương trình “Bảo vệ và hỗ trợ trẻ em tương tác lành mạnh, sáng tạo trên môi trường mạng giai đoạn 2022- 2025”. Trong đó tập trung tuyên truyền đẩy mạnh công tác truyền thông về bảo vệ và hỗ trợ trẻ em trên môi trường mạng; tuyên truyền về kỹ năng tự bảo vệ cho trẻ em khi tham gia môi trường mạng trong trường học; triển khai thực hiện mô hình, hướng dẫn các trường học, giáo viên đảm bảo an toàn thông tin, tham gia môi trường mạng an toàn trong giảng dạy; tập huấn kỹ năng về bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức, người được giao làm công tác bảo vệ trẻ em và mạng lưới cộng tác viên; phối hợp, xử lý trong việc tiếp nhận thông tin, điều tra, xử lý đối với hành vi xâm hại trẻ em trên môi trường mạng. Công bố Tổng đài điện thoại quốc gia bảo vệ trẻ em số 111, số điện thoại đường dây nóng bảo vệ trẻ em tỉnh Phú Thọ 1800555503.

Thực hiện chức năng, nhiệm vụ được giao, thời gian qua, Tỉnh đoàn đã tích cực triển khai nhiều hoạt động phòng chống bạo lực, xâm hại trẻ em, trong đó chú trọng triển khai các hoạt động phòng, chống bạo lực, xâm hại trẻ em trên môi trường mạng và mạng xã hội. Tổ chức các hoạt động tuyên truyền, tập huấn cho trẻ em kiến thức về sử dụng internet, mạng xã hội hiệu quả, trong đó, đã tập trung vào một số điểm mạnh trong việc sử dụng mạng xã hội và những nguy cơ trẻ em có thể gặp phải; các lớp tập huấn về kỹ năng sử dụng mạng xã hội an toàn với nội dung phòng, chống xâm hại trẻ em, tự bảo vệ bản thân đã được lồng ghép trong các hoạt động, trại hè kỹ năng cho thiếu nhi, như chương trình “Học kỳ quân đội”, chương trình “Học làm chiến sĩ công an”, trại hè “Trải nghiệm để trưởng thành” và nhiều lớp học trang bị kỹ năng do các cấp bộ đoàn, các đơn vị sự nghiệp của Đoàn, Đội các cấp tổ chức…

Các cơ quan, đơn vị, trường học đã thực hiện đổi mới cách thức, nội dung tổ chức các hoạt động truyền thông theo hướng gần gũi, sinh động để thu hút trẻ em; đồng thời tạo mối quan tâm, thúc đẩy sự thay đổi nhận thức và vận động sự tham gia của xã hội về quyền trẻ em và công tác bảo vệ, hỗ trợ trẻ em trên môi trường mạng; tổ chức các hoạt động giáo dục, tư vấn, truyền thông trực tiếp cho cộng đồng, trường học, cha mẹ, người chăm sóc trẻ em về các kiến thức, phương pháp hướng dẫn trẻ các kỹ năng tự bảo vệ, tố cáo hành vi có nguy cơ xâm hại khi tham gia sử dụng internet; tuyên truyền, lồng ghép các nội dung trang bị kiến thức, nâng cao nhận thức, kỹ năng tham gia môi trường mạng cho trẻ em như: Kiến thức về mạng internet, mạng xã hội; kỹ năng bảo đảm an toàn thông tin trên môi trường mạng; bảo vệ thông tin cá nhân trên môi trường mạng; cách thức nhận biết khi bị lợi dụng, xâm hại trên môi trường mạng và nơi cần thông tin, phản ánh… Đưa các phần mềm, ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông, các tài liệu, xuất bản phẩm điện tử nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy, học tập trên môi trường mạng trong nhà trường, đồng thời quản lý tốt việc học sinh truy cập mạng.

Đồng chí Lê Quang Thắng - Phó Giám đốc Sở Thông tin và Truyền thông cho biết: “Để thúc đẩy hiệu quả bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng, các cơ quan chức năng cần tiếp tục tăng cường công tác quản lý, giám sát các chủ thể cung cấp nội dung, dịch vụ liên quan đến trẻ em trên Internet nhằm kịp thời phát hiện, ngăn chặn, xử lý các tổ chức, cá nhân có hành vi vi phạm pháp luật. Quan trọng là các nhà trường cần thường xuyên xây dựng các tiết học, tổ chức hoạt động ngoại khóa để trang bị cho các em học sinh có đầy đủ kiến thức, kỹ năng sử dụng Internet an toàn, cách thức phòng ngừa thông tin xấu độc trên mạng xã hội. Các cơ quan báo chí, truyền thông đẩy mạnh tuyên truyền nâng cao nhận thức của xã hội về tầm quan trọng và phản ánh đúng thực trạng của vấn đề bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng theo quy định của pháp luật”.

Ninh Giang