Khai thác tiềm năng, lợi thế phát triển lâm sản ngoài gỗ

Kỳ I: Thúc đẩy phát triển kinh tế lâm nghiệp

Phú Thọ có nguồn tài nguyên thực vật rừng phong phú, đa dạng. Ngoài chức năng lưu giữ, cung cấp nguồn nước và gỗ, rừng còn cung cấp nhiều loài lâm sản ngoài gỗ (LSNG) quý giá. LSNG thường có khối lượng nhẹ, vận chuyển dễ dàng, khả năng phục hồi nhanh, cho thu hoạch sớm, giá trị, năng suất kinh tế cao, ổn định, phù hợp với quy mô hộ gia đình nên dễ được người dân chấp nhận trong các chương trình xã hội nghề rừng, phát triển kinh tế hộ gia đình và cộng đồng.

Chi cục Kiểm lâm tỉnh tuyên truyền chủ trương, chính sách của Nhà nước về bảo vệ và phát triển rừng gắn với mở rộng phát triển lâm sản ngoài gỗ, tạo thêm sinh kế cho người dân.

Tạo sinh kế từ lâm sản ngoài gỗ

Phú Thọ là tỉnh miền núi có tổng diện tích tự nhiên 353.456ha, diện tích rừng và diện tích chưa thành rừng 170.531,8ha, đất có rừng 140.648,8ha. Diện tích rừng tự nhiên toàn tỉnh trên 47.000ha đã tạo ra nguồn LSNG tương đối dồi dào để người dân sống gần rừng có thể khai thác, cải thiện đời sống. Các loại LSNG chủ yếu là song mây, tre nứa, măng, lá dong, lá cọ, mộc nhĩ, quế,… với số lượng trên 2 triệu cây tre nứa, trên 10 triệu lá dong, lá cọ và trên 0,3 triệu tấn măng, mộc nhĩ, vỏ quế mỗi năm. LSNG khai thác chủ yếu bán thô chưa qua chế biến, giá cả không ổn định, phụ thuộc vào thương lái. Để nông nghiệp của tỉnh phát triển nhanh, bền vững trong bối cảnh có nhiều thay đổi, thách thức, Phú Thọ đã xây dựng Quy hoạch phát triển nông, lâm nghiệp, thủy sản đến năm 2020, định hướng đến năm 2030, xác định rõ quan điểm, mục tiêu, giải pháp phát triển nông, lâm nghiệp, thủy sản trên địa bàn. Theo đó, căn cứ tình hình thực tế, các địa phương đã xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện các nhiệm vụ đặt ra trong Quy hoạch tổng thể phát triển ngành Nông nghiệp cả tỉnh cũng như của địa phương, trong đó chú trọng phát triển lĩnh vực lâm nghiệp có hướng đến phát triển LSNG, nhất là các loại cây dược liệu, cây trồng dưới tán rừng… Về xã Thượng Long, huyện Yên Lập bây giờ thấy bạt ngàn quế, quế trồng trên đồi, quế trồng cạnh nhà dân, nhà nào cũng trồng quế, nhiều thì vài ha, ít cũng được gần ha. Thời gian gần đây, giao thông nông thôn được đầu tư, phát triển, diện tích cây quế ngày càng được mở rộng. Đến vụ thu hoạch quế, thương lái về tận nơi thu mua, vận chuyển. Lợi ích của cây quế khá ổn định, ngoài vỏ quế, người dân có thể tận dụng bán lá và gỗ quế, một ha quế thu nhập bình quân đạt từ 80-100 triệu đồng. Qua trao đổi chúng tôi được biết, hiện nay xã Thượng Long đã có đề án, kế hoạch tạo điều kiện cho những khu dân cư phát triển kinh tế đồi rừng, đặc biệt trọng tâm mũi nhọn là cây quế.

Ông Nguyễn Duy Vững- Hạt trưởng Hạt Kiểm lâm Yên Lập thông tin: Hiện nay, huyện có tổng diện tích rừng và đất quy hoạch lâm nghiệp trên 30.000ha, diện tích rừng phần lớn là rừng già tự nhiên nên thảm thực vật dưới tán rừng phát triển mạnh, cung cấp nguồn lâm sản phụ đa đạng, phong phú. Những năm gần đây, cây quế có giá trị cao và khá ổn định thị trường tiêu thụ nên được người dân lựa chọn và đưa vào trồng thay thế một số cây lâm nghiệp với diện tích trên 2.000ha. Các sản phẩm từ LSNG góp phần tích cực vào việc giải quyết việc làm và tạo thêm thu nhập cho người dân, nhất là những hộ nhận rừng giao khoán, nhờ đó mà họ có thể lấy ngắn nuôi dài, góp phần bảo vệ rừng hiệu quả. Không riêng Yên Lập, các huyện Tân Sơn, Cẩm Khê, Hạ Hòa, Thanh Sơn… cũng đã tập trung phát triển nhiều loài LSNG như: Quế, măng và cây dược liệu khác trồng trên đất đồi, dưới tán rừng. Tùy vào điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng, các địa phương lựa chọn cây trồng phù hợp để xây dựng mô hình phát triển. Đối với Hạ Hòa, phát huy lợi thế của mình, huyện tập trung phát triển mô hình trồng các loại măng như: Sặt, Bát Độ, Mạnh Tông; Tân Sơn tập trung phát triển cây quế, cây dược liệu ở xã Thạch Kiệt, Thu Cúc… Hiện nay, thu nhập trung bình của hộ gia đình từ các sản phẩm này chiếm tỉ trọng trên 30% tổng thu nhập kinh tế của hộ gia đình. Việc phát triển LSNG ở một số địa phương đã góp phần tạo việc làm, cải thiện sinh kế cho một bộ phận cư dân sống bằng nghề rừng, đặc biệt đối với đồng bào dân tộc thiểu số, nơi vùng sâu, vùng xa có đời sống phụ thuộc chủ yếu vào rừng.

Diện tích cây quế ở huyện Yên Lập đã phát triển tại địa bàn 17 xã với trên 2.000ha. Dự tính đến kỳ thu hoạch sẽ cho thu nhập bình quân trên 50 triệu đồng/ha/năm.

Đa dạng sản phẩm từ lâm sản ngoài gỗ

Theo thống kê, trong khoảng gần 4.000 loài thực vật có giá trị kinh tế cao, có nhiều loài LSNG. Một số loài LSNG có uy tín và khối lượng thương mại đáng kể trên thị trường xuất khẩu như: Mây tre, hồi, quế, thảo quả... Các sản phẩm này được sử dụng tại chỗ phục vụ cho đời sống của người dân địa phương, nhất là cung cấp thực phẩm, thức ăn chăn nuôi, nguyên liệu làm phân bón, thuốc chữa bệnh… góp phần đảm bảo an toàn lương thực, chăm sóc sức khoẻ, cung cấp nguyên liệu, nhiên liệu phục vụ đời sống. Đặc biệt, những năm gần đây, chính quyền địa phương và cộng đồng dân tộc thiểu số đã xác định chúng là sản phẩm chính, giúp phát triển kinh tế và giảm nghèo.Đến với xã Đỗ Xuyên, huyện Thanh Ba, ấn tượng đầu tiên của chúng tôi là những tấm cót cuộn tròn vàng óng phơi dọc triền đê dẫn vào trung tâm xã. Làm nghề từ năm lên 10 tuổi nay đã ở tuổi trên 70 nhưng bà Nguyễn Thị Sở vẫn gắn bó với tre nứa, với nghề đan cót. Bà Sở cho biết: Làm ra các sản phẩm từ LSNG, chúng tôi luôn muốn được gìn giữ và truyền lại cho các thế hệ con cháu giữ nghề, tạo thu nhập kinh tế cho gia đình. Cùng với sản phẩm cót, mâm dồn, hiện nay nghề nứa chắp Đỗ Xuyên được phát triển hơn nhờ sự đầu tư lớn của Công ty TNHH Hòn Ngọc Viễn Đông ở Hà Nội. Sản phẩm thủ công mỹ nghệ làm từ nứa chắp ở đây đã có mặt trên thị trường một số quốc gia châu Âu, châu Mỹ, châu Á với những sản phẩm đĩa, bát, bình hoa... đa dạng mẫu mã, đảm bảo chất lượng, góp phần giải quyết việc làm tại chỗ cho hàng trăm lao động tại địa phương, trong đó có những lao động yếu thế với mức thu nhập trung bình 5-6 triệu đồng/người/tháng. Không chỉ ở Thanh Ba, tại các địa phương sản xuất các sản phẩm LSNG chủ yếu, thu nhập của hộ gia đình từ các sản phẩm này chiếm phần lớn tổng thu nhập kinh tế. Nhiều ngành công nghiệp phải dựa trên nguồn nguyên liệu là các LSNG như: Mây, tre, nứa quế, sả, thảo quả… thể hiện rõ rệt nhất là ngành công nghiệp chế biến thực phẩm, dược và hóa mỹ phẩm. Vì thế, việc phát triển một số loài LSNG chính là góp phần cung cấp lượng hàng hóa cho tiêu dùng, xuất khẩu, đóng góp quan trọng cho kinh tế tại các địa phương và toàn tỉnh. Đồng thời, LSNG còn là yếu tố đầu vào, nguyên liệu cho công nghiệp chế biến, gắn liền với sự sinh tồn và phát triển các làng nghề thủ công truyền thống. Do đó, việc sản xuất các sản phẩm này vừa cung cấp nguyên liệu cho ngành công nghiệp chế biến vừa thúc đẩy mạnh sự phát triển của CN, TTCN của địa phương. Tuy nhiên, để tăng cường tuyên truyền nâng cao năng lực, nhận thức của người dân và cộng đồng về vai trò, vị trí, tầm quan trọng của LSNG cần những giải pháp đồng bộ, hiệu quả từ các ngành, các cấp, từ đó tạo mọi điều kiện cho LSNG phát triển.

>>> Kỳ II: Vì mục tiêu phát triển lâm sản ngoài gỗ

Nhóm PV Kinh tế