Phụ huynh bối rối trước "ma trận” sách tham khảo

Mỗi mùa hè đến gần, thị trường sách giáo dục lại trở nên sôi động. Những tưởng việc mua sắm sách vở cho con là chuyện đơn giản, song với nhiều bậc phụ huynh, đây lại là một “cuộc chiến” đầy áp lực khi đứng trước việc lựa chọn hàng loạt sách tham khảo, sách bài tập, sách kỹ năng, luyện đề... với đủ thể loại, nhà xuất bản và hình thức trình bày.

Năm học 2025 - 2026 chưa chính thức bắt đầu, nhưng nhiều gia đình đã tranh thủ kỳ nghỉ hè để chủ động chuẩn bị sách tham khảo, ôn tập cho con. Tuy nhiên, sự chủ động này không dễ dàng. Trái lại, nhiều phụ huynh rơi vào tình trạng bối rối, thậm chí căng thẳng khi phải lựa chọn giữa “rừng” sách bày kín kệ tại các nhà sách lớn nhỏ.

Chị Nguyễn Thị Thu, phường Vân Phú, TP Việt Trì có con chuẩn bị vào lớp 6, chia sẻ: “Tôi đã tham khảo danh mục sách giáo khoa được trường công bố, nhưng khi đến nhà sách thì choáng váng vì số lượng sách tham khảo quá lớn. Mỗi môn học lại có hàng chục cuốn luyện đề, sách nâng cao, sách kỹ năng khác nhau. Tôi không biết phải chọn thế nào cho đúng. Nếu mua thiếu thì lo con bị thiệt thòi, còn mua dư thì lại lãng phí”.

Sự phong phú về hình thức và nội dung sách ngoài chương trình học đã tạo ra một “mê cung” thực sự. Ngoài bộ sách giáo khoa bắt buộc, thị trường hiện nay tràn ngập các loại sách bài tập, sách luyện thi học sinh giỏi, sách rèn kỹ năng sống, sách hỗ trợ học tập theo chuyên đề... Tình trạng này không chỉ gây rối cho phụ huynh, mà còn khiến học sinh dễ bị quá tải và lệch hướng học tập nếu không được định hướng phù hợp.

Phụ huynh rơi vào tình trạng bối rối khi phải lựa chọn giữa “rừng” sách tham khảo bày kín kệ tại các nhà sách.

Một nguyên nhân khiến phụ huynh lúng túng là do sự thiếu thống nhất trong việc hướng dẫn lựa chọn tài liệu học tập. Không ít trường học công bố danh mục sách muộn, thậm chí không rõ ràng. Cùng một khối lớp nhưng mỗi lớp, mỗi giáo viên lại có yêu cầu khác nhau. Điều này tạo ra tình trạng phụ huynh phải tự “lần mò”, hỏi han nhau trên các nhóm mạng xã hội, các hội phụ huynh, hoặc tìm mua theo “tin đồn” về những đầu sách được cho là “hot”, “cần thiết”, hoặc “giúp con học tốt hơn”. Nhưng chính việc chạy theo tâm lý số đông ấy lại tiềm ẩn nguy cơ lãng phí và gây áp lực không cần thiết.

Anh Nguyễn Văn Đông, phường Dữu Lâu, TP Việt Trì bày tỏ: “Năm ngoái, tôi chi hơn một triệu đồng để mua sách tham khảo cho con học lớp 4, nhưng đến cuối năm, chỉ sử dụng chưa đến một nửa. Lúc mua thì sợ con không có đủ tài liệu, lúc dùng mới biết có cuốn trùng lặp với chương trình, có cuốn quá khó, con không theo nổi”.

Có thể thấy, sách tham khảo nếu được sử dụng đúng cách sẽ hỗ trợ tốt cho việc học, giúp học sinh mở rộng kiến thức, rèn luyện thêm kỹ năng. Tuy nhiên, nếu lạm dụng hoặc lựa chọn không phù hợp, chúng có thể gây phản tác dụng, khiến học sinh bị “ngợp” trong khối lượng kiến thức, rối loạn phương pháp học và thậm chí mất hứng thú với môn học.

Cô Lê Thị Huy - Giáo viên Trường Tiểu học Tân Dân, TP Việt Trì cho biết: “Điều quan trọng là phụ huynh phải hiểu rõ năng lực học tập của con. Sách tham khảo không phải cứ mua nhiều là tốt. Chỉ nên chọn lọc những đầu sách phù hợp với nhu cầu thực tế, được giáo viên khuyến nghị hoặc chính học sinh cảm thấy cần thiết. Không nên mua theo trào lưu hoặc vì lo sợ con bị thua kém bạn bè”.

Từ góc độ chuyên môn, TS Lê Thị Xuân Thu - Trưởng Khoa Chính trị và Tâm lý giáo dục, Trường Đại học Hùng Vương cũng nhận định rằng: “Nhiều phụ huynh hiện nay đang rơi vào tâm lý lo lắng quá mức, dẫn đến việc mua sách tham khảo một cách ồ ạt, không có chọn lọc. Điều này không chỉ gây lãng phí mà còn vô tình tạo áp lực cho học sinh. Mỗi lứa tuổi, mỗi năng lực khác nhau cần có phương pháp tiếp cận khác nhau. Việc chọn sách tham khảo cần dựa trên nhu cầu thực tế của từng học sinh, có sự tư vấn từ giáo viên giảng dạy, chứ không phải chạy theo số đông hay vì sợ con thua kém bạn bè. Khi trẻ bị nhồi nhét quá nhiều tài liệu không phù hợp, các em dễ bị rối loạn thông tin, mất định hướng, thậm chí chán học”.

Hàng trăm đầu sách tham khảo, sách bài tập, sách kỹ năng, luyện đề... với các nhà xuất bản được bày bán.

Bên cạnh đó, việc thiếu định hướng thống nhất giữa các nhà trường và giáo viên trong đề xuất tài liệu học tập là một nguyên nhân quan trọng khiến phụ huynh hoang mang. Học sinh vì thế cũng khó đồng bộ về tài liệu, gây ra sự chênh lệch trong chất lượng học tập giữa các lớp, thậm chí giữa các trường

Trước thực trạng này, cần phải có sự phối hợp chặt chẽ hơn giữa ngành giáo dục, nhà trường và phụ huynh trong việc định hướng sử dụng sách học tập. Danh mục tài liệu học tập (cả bắt buộc lẫn khuyến nghị) cần được công khai sớm, rõ ràng và thống nhất. Đồng thời, việc giám sát hoạt động phát hành sách trên thị trường cũng cần chặt chẽ hơn, tránh tình trạng “loạn sách”, sách trùng lặp, kém chất lượng vẫn lưu hành.

Thầy giáo Nguyễn Đình Khải - Hiệu trưởng Trường Phổ thông Chất lượng cao Hùng Vương chia sẻ quan điểm: “Thay vì chạy đua mua sách, điều quan trọng là phụ huynh nên thường xuyên trao đổi với giáo viên chủ nhiệm và giáo viên bộ môn của con. Hiểu rõ năng lực học tập, mục tiêu phấn đấu và phương pháp học phù hợp sẽ giúp chọn được đúng tài liệu cần thiết. Việc học nên dựa trên chất lượng, không phải số lượng tài liệu. Bên cạnh đó, các nhà trường cũng nên đóng vai trò chủ động hơn trong việc hướng dẫn học sinh và phụ huynh. Việc xây dựng bộ tài liệu học tập đồng bộ theo từng khối lớp, thống nhất trong toàn trường, công bố sớm trước kỳ nghỉ hè sẽ giúp các gia đình có sự chuẩn bị tốt hơn mà không bị cuốn vào “cơn lốc sách”.

Sách vở là công cụ hỗ trợ, không phải là gánh nặng. Hành trình học tập của mỗi học sinh cần được bắt đầu bằng sự định hướng đúng đắn, vừa sức và phù hợp với nhu cầu thực tế. Trong đó, sự tỉnh táo và đồng hành hiệu quả giữa phụ huynh, nhà trường và ngành giáo dục chính là chìa khóa để học sinh được tiếp cận với tài liệu học tập một cách khoa học, tiết kiệm và hiệu quả. Tránh xa cơn “lốc sách” bằng việc hiểu đúng, chọn kỹ và sử dụng hợp lý, không chỉ là bài toán kinh tế, mà còn là cách bảo vệ tinh thần học tập lành mạnh, bền vững cho học sinh.

Quốc An