“Thức dậy” một giống chè, thắp lên một khát vọng

Người dân vùng chè trung du Phú Thọ vẫn hay kháo nhau rằng, giống chè búp tím là “lộc trời” cho vùng đất này. Giữa những luống chè xanh bạt ngàn, những búp non mang sắc tím biếc vươn lên, mang một “khí chất” riêng biệt ngay từ hình thức bên ngoài: Lá non mảnh, mép xoăn nhẹ, búp tròn đều, phủ sắc tím đặc trưng – sắc tím ấy vừa tạo nên vẻ ngoài khác biệt, vừa chính là “bí mật” của giống chè này.

Chẳng phải ngẫu nhiên mà sắc tím ấy lại được giới nghiên cứu đánh giá cao. Nhờ khả năng hấp thụ tia cực tím từ ánh nắng mặt trời, búp chè tím sản sinh ra Anthocyanin – hợp chất quý có khả năng chống oxy hóa mạnh, giúp làm chậm quá trình lão hóa, tăng sức đề kháng, thậm chí có khả năng kìm hãm tế bào ung thư phát triển... Kết quả kiểm nghiệm của Viện Khoa học Kỹ thuật Nông lâm miền núi phía Bắc từng khiến không ít người bất ngờ khi chỉ ra rằng: Chè búp tím có hàm lượng EGCG cao gấp hơn hàng trăm lần so với chè xanh thông thường.

Không chỉ tốt cho sức khỏe, chè búp tím còn được ưa chuộng bởi hương vị đặc trưng. Khi pha, nước trà ánh vàng sóng sánh sắc hồng tía, đượm vị, ít chát và ngọt hậu rõ rệt. Ngon nhất là nước thứ 2, lúc ấy tinh chất chè được “đánh thức” hoàn toàn mang hương thơm nồng, man mát và dịu dàng. Dù châm đến lần thứ 5, thứ 7; trà vẫn giữ được hương, được sắc. Có lẽ cũng bởi sự bền bỉ ấy mà giống chè này càng được người trồng nâng niu, người uống trân quý.

Ấy vậy mà giống chè đặc sản từng được coi là “lộc trời” ấy đã có thời gian dài chìm trong lãng quên. Trước những biến động của cơ chế thị trường, người trồng chạy theo các giống chè lai cho năng suất cao, chè búp tím dần bị bỏ rơi. Không còn ai lưu giữ, chăm bón, từng gốc chè tím lụi tàn theo năm tháng...

Cơ duyên đưa chị Lê Thị Hồng Phương đến với giống chè búp tím bắt đầu từ năm 2020, khi công ty TNHH Đầu tư và Phát triển Trà UT được UBND tỉnh Phú Thọ chọn để thực hiện dự án “Liên kết trồng, chế biến chè búp tím Thanh Ba” của Viện Khoa học Kỹ thuật Nông lâm nghiệp miền núi phía Bắc. Trong hành trình tìm kiếm bản sắc cho thương hiệu chè quê hương, chị nhận ra đây chính là cơ hội nhưng cũng là thách thức lớn.

Song hành cùng quyết tâm ấy là một nền tảng kinh nghiệm vững chắc. Năm 2011, sau khi tốt nghiệp đại học, chị Phương đầu quân cho Công ty chè Hiệp Thành – một trong những doanh nghiệp lớn trong ngành chè thời điểm đó. Những năm tháng “lăn lộn” tại các nhà máy chế biến, vùng nguyên liệu đã cho chị cái nhìn toàn diện về chuỗi giá trị chè Việt – từ gốc rễ sản xuất đến thị trường tiêu thụ.

Năm 2016, mang theo vốn liếng là vài năm kinh nghiệm và số tiền tích cóp 300 triệu đồng, chị thành lập Công ty TNHH Đầu tư và Phát triển Trà UT tại Hà Nội. Sản phẩm ban đầu chỉ là chè xanh truyền thống, dễ làm nhưng cũng nhiều cạnh tranh. Chị vừa làm giám đốc, vừa là công nhân, phụ trách bán hàng...

Một năm sau, chị quyết định trở về quê hương, tại xã Đỗ Sơn, huyện Thanh Ba (nay là xã Liên Minh) xây dựng nhà xưởng, lắp đặt thiết bị, tuyển công nhân và trực tiếp đào tạo kỹ thuật chế biến. Cột mốc quan trọng tiếp theo là vào năm 2019, khi chị đầu tư xây dựng thêm cơ sở chế biến thứ hai tại xã Vân Lĩnh, huyện Thanh Ba cũ, nay là xã Thanh Ba trên diện tích 7.140m2, đặt nền móng cho hành trình phục dựng giống chè búp tím.

Xác định chất lượng búp chè là yếu tố then chốt, chị Phương không ngại đi từng thửa đất, khảo sát kỹ thổ nhưỡng, lựa chọn hộ dân phù hợp để cùng hợp tác xây dựng vùng nguyên liệu theo hướng hữu cơ. Công ty hỗ trợ giống, cung cấp phân vi sinh và các chế phẩm phòng trừ sâu bệnh, hướng dẫn kỹ thuật và bao tiêu toàn bộ sản phẩm với giá thu mua cao gấp 7–8 lần so với chè thường.

Từng nương chè đều được canh tác hoàn toàn tự nhiên, không hóa chất, thu hái đúng kỹ thuật “một tôm hai lá”, có nhật ký canh tác rõ ràng, đảm bảo đồng đều về chất lượng và dưỡng chất trong từng búp chè.

Năm 2024, diện tích chè búp tím của công ty đạt hơn 17ha, sản lượng tươi gần 25 tấn. Riêng dòng chè búp tím mang về doanh thu khoảng 3 tỷ đồng. Tổng doanh thu toàn công ty, bao gồm cả chè xanh và chè tím đạt trên 60 tỷ đồng. Không chỉ thành công về kinh tế, mô hình của chị Phương còn tạo ra thay đổi căn bản trong nhận thức của người dân: Từ cách làm cũ sang tư duy sản xuất sạch, từ trồng đại trà sang canh tác hữu cơ. Cây chè búp tím dần được “hồi sinh”, trở thành biểu tượng cho sự kiên trì, sáng tạo và khát vọng vươn lên trên chính mảnh đất trung du quê nhà.

Từ con số 0, chị Phương luôn nỗ lực học hỏi, nghiên cứu công thức chế biến để cho ra những mẻ chè không chỉ thơm ngon mà còn đạt chuẩn an toàn, sạch, mang lại giá trị gia tăng cao, giữ nguyên các hoạt tính dược liệu của giống chè tím quý hiếm. Đến nay, công ty đã hoạt động ổn định, sản phẩm dần có mặt tại nhiều thị trường trong nước và được xuất khẩu sang các nước như Pakistan, Afghanistan, Đài Loan (Trung Quốc), Dubai, Đức, Anh, Hà Lan... Bên cạnh việc kinh doanh, Công ty TNHH Đầu tư và Phát triển Trà UT cũng tích cực đóng góp cho các hoạt động an sinh xã hội, tạo việc làm ổn định cho hàng trăm lao động địa phương.

Bên cạnh đó, chị Phương còn tập trung vào xây dựng thương hiệu, chuẩn hóa quy trình chế biến, đầu tư bao bì và truyền thông để sản phẩm chè búp tím có thể chinh phục người tiêu dùng cả trong và ngoài nước. Nhờ những nỗ lực không ngừng nghỉ, sản phẩm đã đạt chứng nhận OCOP 5 sao cấp quốc gia vào tháng 1, năm 2025. Đó không chỉ là sự ghi nhận cho sự nỗ lực của chị Lê Thị Hồng Phương và tập thể Công ty Trà UT mà còn mở ra cánh cửa lớn để chè búp tím Thanh Ba vươn xa trên thị trường quốc tế. Đây là “tấm hộ chiếu chất lượng” giúp sản phẩm có thể tham gia các hội chợ nông sản lớn trong và ngoài nước, được ưu tiên kết nối với các hệ thống phân phối, siêu thị, sàn thương mại điện tử uy tín.

“Trước đây, mình đem sản phẩm đi giới thiệu ở hội chợ, nhiều người còn ngờ ngợ vì chè búp tím lạ quá. Giờ có OCOP 5 sao rồi, mọi người tin tưởng hơn, dễ tiếp cận khách hàng, nhất là thị trường nước ngoài, họ rất quan tâm đến nguồn gốc và quy trình sản xuất”, chị Phương chia sẻ.

Không dừng lại ở những đơn hàng xuất khẩu sang các thị trường quen thuộc như Pakistan, Đài Loan, Anh, Đức... Chè búp tím đang dần có chỗ đứng trên các nền tảng thương mại điện tử xuyên biên giới, được người tiêu dùng tìm mua như một loại trà dược liệu quý, có giá trị sức khỏe cao. Thành công ấy không chỉ là bước tiến của một doanh nghiệp nhỏ ở vùng trung du mà còn là niềm tự hào của nông sản Phú Thọ trên bản đồ chè Việt Nam.

Hà Trang – Thùy Trang

4:31:07:2025:01:29 GMT+7