Phương châm "dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng"theo tinh thần Đại hội XIII của Đảng

Trong suốt tiến trình cách mạng, Đảng ta luôn xác định dân chủ là một trong những mục tiêu và động lực cơ bản của cách mạng Việt Nam. Chế độ xã hội mà Nhân dân ta đang không ngừng đấu tranh, xây dựng dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, chế độ xã hội dân chủ mới - dân chủ xã hội chủ nghĩa, khác về chất với những chế độ dân chủ khác. Đặc trưng cơ bản của nền dân chủ xã hội chủ nghĩa là tất cả mọi quyền lực đều thuộc về nhân dân. Mở rộng dân chủ, phát huy quyền làm chủ của nhân dân luôn là vấn đề mang tính sống còn của chế độ ta và là mục tiêu của sự nghiệp cách mạng do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo.

Nhận thức của Đảng ta về bản chất, vị trí, vai trò của dân chủ và phát huy dân chủ ngày càng đầy đủ và sâu sắc hơn. Đặc biệt là quyền dân chủ của nhân dân ở cơ sở. Tại Đại VI, Đại hội đổi mới, Đảng ta đã rút ra bài học kinh nghiệm sâu sắc: Trong toàn bộ hoạt động của mình, Đảng phải quán triệt tư tưởng "lấy dân làm gốc". Tại Đại hội này, Đảng đã đề ra cơ chế "Đảng lãnh đạo, nhân dân làm chủ, nhà nước quản lý", đồng thời khẳng định: Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, đó là nền nếp hằng ngày của xã hội mới. Để đưa quan điểm đó vào thực tế cuộc sống, tại Đại hội VIII, Đảng ta xác định: Xây dựng cơ chế cụ thể để thực hiện phương châm "dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra". Tháng 2 năm 1998, Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa VIII đã ban hành Chỉ thị số 30-CT/TW "Về xây dựng và thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở", trong đó nêu rõ: Thực hiện chế độ dân chủ trực tiếp ở cơ sở để nhân dân bàn bạc và quyết định trực tiếp những công việc quan trọng thiết thực, gắn liền với lợi ích của mình. Thực hiện chủ trương này, từ đó đến nay Chính phủ đã ban hành, nhiều lần sửa đổi, bổ sung các Nghị định và Pháp lệnh thực hiện dân chủ ở cơ sở tương ứng với các loại hình cơ sở.

Như vậy, phương châm "dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra" đã có cơ chế quy định cụ thể: Dân được biết, bàn những gì? Biết, bàn như thế nào?; Dân được làm ra sao? Và dân được kiểm tra ai, kiểm tra gì, kiểm tra ở đâu? Từ đó, phương châm "dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra" đi vào thực tế cuộc sống, từng bước nâng cao nhận thức, tinh thần trách nhiệm, tác phong, nền nếp thực hành dân chủ xã hội chủ nghĩa; tạo không khí dân chủ, cởi mở hơn trong từng loại hình cơ quan, đơn vị cơ sở cũng như toàn xã hội; quyền dân chủ của người dân được tôn trọng, mở rộng. Từ đó, góp phần xây dựng hệ thống chính trị ở cơ sở trong sạch, vững mạnh; góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, giữ vững an ninh, trật tự ở cơ sở.

Tiếp tục phát huy quyền dân chủ của nhân dân từ các kỳ Đại hội trước, mặt khác, để thể hiện rõ nét nền dân chủ xã hội chủ nghĩa ở nước ta ngày càng được mở rộng, Đại hội XIII của Đảng bổ sung thành tố "dân giám sát, dân thụ hưởng", theo đó, phương châm thực hiện dân chủ ở cơ sở là: "Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng".

Mở rộng, phát huy quyền làm chủ của nhân dân ở cơ sở. Trước hết, mọi chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước dân phải biết. Đảng, Nhà nước, các cấp chính quyền, đoàn thể cũng như các cơ quan, đơn vị phải công khai, minh bạch các công việc, các kế hoạch, các chủ trương, chính sách. Tức là người dân phải được thông tin đầy đủ, đa chiều, người dân có quyền được đòi hỏi, được cung cấp thông tin mọi mặt (trừ những vấn đề bí mật quốc gia).

Thực hiện tốt "quyền được biết" của người dân, là cơ sở để thực hiện "quyền được bàn", có biết thì bàn mới có căn cứ. Nhưng muốn để cho "dân bàn" thì các cơ quan, tổ chức và những người lãnh đạo phải gần dân, tôn trọng, lắng ghe ý kiến nhân dân. Có như vậy, nhân dân mới được hỏi, được nói, được bàn bạc mọi việc cho đến thấu lý, vẹn tình. Muốn để "dân làm", dân hăng hái tham gia các công việc của đất nước, của địa phương, tham gia quản lý xã hội thì phải trên cơ sở "dân biết" và "dân bàn" thấu đáo thì khi làm mới có hiệu quả cao.

Tuy nhiên, nếu chỉ "dân biết, dân bàn, dân làm" thì chưa thể hiện đầy đủ tinh thần dân chủ, mà các cơ quan chức năng phải tạo mọi điều kiện để người dân được kiểm tra, được giám sát, như thế mới thực sự "chí công vô tư". "Dân kiểm tra", "dân giám sát" phải đi liền với nhau, tuy có khác về nội dung, cách thức, phương pháp nhưng có điểm giống nhau - đều kiểm tra, theo dõi, xem xét tình hình thực tế về việc thực hiện quy định của Đảng và Nhà nước của cán bộ, đảng viên, các cơ quan chức năng và đều hướng tới mục đích chủ động, phòng ngừa, ngăn chặn vi phạm. Vì thế "dân kiểm tra" và "dân giám sát" bổ sung hỗ trợ cho nhau trong thực hiện quyền dân chủ ở cơ sở của người dân.

Thực hiện mục đích tối thượng của Đảng, Nhà nước ta là "vì nhân dân phục vụ" mà chỉ dừng lại ở "dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát" thì chưa đủ, bởi cái đích cuối cùng và cũng là thước đo hiệu quả của mọi chủ trương, quyết sách của Đảng và Nhà nước phải được thể hiện ở những thành quả mà nhân dân được thụ hưởng. Tại Nghị quyết 8b khóa VI Đảng ta đã xác định: Động lực thúc đẩy phong trào quần chúng là đáp ứng lợi ích thiết thực của nhân dân và kết hợp hài hòa các lợi ích, thống nhất quyền lợi và nghĩa vụ công dân. Nhân dân được thụ hưởng thành quả của quá trình phát triển vừa là mục tiêu, vừa là động lực để khơi dậy sức mạnh và các nguồn lực trong nhân dân trong tiến trình hiện thực hóa, đưa các chủ trương, quyết sách của Đảng và Nhà nước vào cuộc sống.

Để hiện thực hóa phương châm "dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng", trong phạm vi bài viết, tôi đưa ra một số kiến nghị sau:

Thứ nhất,

tiếp tục bổ sung, hoàn thiện các quy định của pháp luật về thực hiện dân chủ ở cơ sở, lấy quyền và lợi ích hợp pháp của người dân là trung tâm, bảo đảm yêu cầu phát triển mọi mặt đời sống xã hội đáp ứng yêu cầu của tình hình mới.

Thứ hai,

tiếp tục nâng cao nhận thức của người dân về quyền và trách nhiệm trong việc thực hiện dân chủ ở cơ sở. Tạo điều kiện cho người dân có kiến thức, kỹ năng, thái độ, thói quen trong thực hiện dân chủ ở cơ sở; thực hiện quyền và trách nhiệm trong mối quan hệ chặt chẽ với nhau.

Thứ ba,

tiếp tục nâng cao trách nhiệm, gắn với thường xuyên giám sát, kiểm tra đánh giá trách nhiệm của chính quyền các cấp, thủ trưởng, người đứng đầu các cơ quan, đơn vị trong việc thực hiện dân chủ ở cơ sở. Khuyến khích người dân dám nói, dám thể hiện chính kiến, quan điểm của mình theo tin thần thực hiện dân chủ ở cơ sở. Có biện pháp ngăn cấm hành vi trù dập những người đã mạnh dạn tố cáo những sai trái của cán bộ nhà nước; xử lý thích đáng, nghiêm minh những kẻ vi phạm pháp luật, vi phạm lợi ích của nhân dân và xã hội.

Phương châm "Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng" được Đại hội XIII của Đảng xác định không chỉ là sự tổng kết thực tiễn sâu sắc, mà còn thể hiện bước tiến mới trong phát huy vai trò làm chủ của nhân dân, mang đậm tính nhân văn, khẳng định bản chất ưu việt của chế độ ta. Đó là sự kế thừa sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về sự nghiệp cách mạng là sự nghiệp của quần chúng, là sự nghiệp của dân, do dân, vì dân. Mọi công việc, mọi vấn đề quan trọng liên quan đến đời sống xã hội người dân đều được biết, được bàn, được làm, được kiểm tra, được giám sát và chính họ là người được thụ hưởng.

Nguyễn Thị Minh Lan

Trưởng khoa Lý luận cơ sở, Trường Chính trị tỉnh Điện Biên