Hát Xoan - niềm tự hào của vùng Đất Tổ

PTĐT- Đúng 6 năm sau khi được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp của nhân loại, ngày 8-12, tại Hàn Quốc, Chủ tịch hội nghị lần thứ 12, Ủy ban liên chính phủ công ước 2003 của UNESCO đã chính thức gõ búa đưa di sản Hát Xoan Phú Thọ từ danh sách cần bảo vệ khẩn cấp sang danh sách di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, với sự đồng thuận rất cao của các quốc gia thành viên. Đây không chỉ là niềm vinh dự tự hào của nhân dân tỉnh Phú Thọ mà là vinh dự tự hào của nhân dân cả nước, của những người đang lưu giữ, trao truyền nghệ thuật hát Xoan.

Đoàn đại biểu tỉnh Phú Thọ tham gia hội nghị lần thứ 12, Ủy ban liên chính phủ công ước 2003 của UNESCO.

Để có được kết quả này, trong 6 năm qua, các cấp ủy, chính quyền và các tầng lớp nhân dân trên địa bàn toàn tỉnh đã nỗ lực, cố gắng để phục hồi có hiệu quả sức sống của Hát Xoan Phú Thọ. Từ 4 phường xoan với khoảng 100 đào và kép, hơn một nửa là trên 60 tuổi, hoạt động không thường xuyên, thì đến nay, các phường đã có gần 200 thành viên với độ tuổi trung bình. Trên 60 nghệ nhân kế cận được đào tạo bài bản, đủ khả năng truyền dạy các tiết mục hát Xoan. Đón nhận niềm vui khi hát xoan thoát khỏi tình trạng cần bảo vệ khẩn cấp, cụ Lê Xuân Ngũ-Trùm phường xoan Phù Đức, xã Kim Đức, thành phố Việt Trì chia sẻ: Thời điểm cách đây 6 năm, khi UNESCO công nhận hát xoan là di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp của nhân loại, những đào, kép trong phường xoan chúng tôi đã cảm thấy rất vui và tự hào. Sau nhiều năm nỗ lực gìn giữ, bảo tồn và phát huy giá trị của cha ông để lại, đến nay, hát xoan đã thoát khỏi tình trạng bảo vệ khẩn cấp thì niềm vui đó càng được nhân đôi. Những cố gắng, nỗ lực của những người gắn bó lâu dài và trực tiếp giữ gìn bản sắc văn hóa địa phương đã được ghi nhận. Đây là động lực để cộng đồng xoan chúng tôi tiếp tục truyền lại cho con cháu sau này.

Trong chặng đường, giữ gìn, phát huy, hát xoan đã được nhiều khu dân cư, cơ quan, đơn vị, trường học đón nhận, số CLB hát xoan và số người theo học hát xoan tăng theo cấp số nhân hàng năm. Số lượng thanh thiếu niên tham gia phát triển nhanh và rộng khắp tại nhiều địa phương trong và ngoài tỉnh. Là ngôi trường đi đầu trong phong trào truyền dạy hát xoan trong học sinh, cô giáo Bùi Thị Tuyết Mai-Hiệu trưởng Trường tiểu học Gia Cẩm, thành phố Việt Trì cho biết: Ngay từ những năm học 2011-2012, Ban giám hiệu nhà trường đã tổ chức học hát xoan. Nhưng thời gian đầu chỉ là những CLB nhỏ, chủ yếu là giáo viên và các em đội măng non tham gia. Nhưng 3 năm trở lại đây, hát xoan đã được nhà trường tổ chức giảng dạy tại các tiết âm nhạc, các giờ ngoại khóa đối với tất cả các lớp. Đến nay nhà trường đã thành lập CLB ở các khối, việc tổ chức hát Xoan được duy trì ở nhiều hoạt động tập thể. Chúng tôi rất vui khi được biết hát Xoan Phú Thọ trở thành di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Nhất là trong quá trình đưa hát Xoan thoát khỏi tình trạng khẩn cấp có sự đóng góp nhỏ bé của tập thể cán bộ, giáo viên, học sinh nhà trường. Thời gian tới chúng tôi sẽ tiếp tục duy trì việc truyền dạy trong nhà trường và sẽ nâng việc biểu diễn hát Xoan lên mức độ nghệ thuật, chuyên nghiệp hơn.

Trình diễn hát Xoan phục vụ du khách tại miếu Lãi Lèn.

Hiện có 7 CLB duy trì thường xuyên và nhiều đơn vị, trường học đang tổ chức truyền dạy hát Xoan, trong đó huyện Phù Ninh cũng đang tập trung nhiều hoạt động để gìn giữ, phát huy giá trị văn hóa đặc sắc của hát Xoan Phú Thọ. Thông tin UNESCO đã chính thức gõ búa đưa di sản Hát Xoan Phú Thọ từ danh sách cần bảo vệ khẩn cấp sang danh sách di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại khiến những người làm văn hóa như chúng tôi cảm thấy rất vui và tự hào. Đồng thời cũng đặt ra trách nhiệm cần phải nỗ lực, tiếp tục tổ chức các hoạt động truyền dạy, giữ gìn. Đó là lời khẳng định của bà Nguyễn Thị Kim Thu-Trưởng phòng VH-TT huyện Phù Ninh.

Theo dõi rất sát các thông tin từ buổi họp của UNESCO tại Hàn Quốc, sau khi biết bài Chòi được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, bác Nguyễn Văn Học, phường Tiên Cát, thành phố Việt Trì cảm thấy khá hồi hộp với hồ sơ của hát Xoan Phú Thọ. Chia sẻ với chúng tôi sau khi biết được kết quả hát Xoan đã thoát khỏi tình trạng bảo vệ khẩn cấp, bác Học không giấu được niềm vui: Trước đây chúng tôi chỉ biết hát Xoan là một loại hình biểu diễn nghệ thuật của vùng Đất Tổ. Nhưng nhiều năm trở lại đây, tại các sự kiện văn hóa, chính trị, các hội thi, hội diễn, các chương trình nghệ thuật quần chúng hát Xoan Phú Thọ được biểu diễn nhiều hơn. Không chỉ các nghệ nhân, diễn viên mà còn nhiều CLB, đội diễn quần chúng. Điều đó cho thấy, sức sống mãnh liệt của hát xoan trong cộng đồng dân cư. Đây là niềm vui, niềm tự hào của Đất Tổ chúng ta.

6 năm cho hành trình đưa hát Xoan thoát khỏi tình trạng cần bảo vệ khẩn cấp, đó là nỗ lực của cả hệ thống chính trị và mọi tầng lớp nhân dân. Vinh dự, tự hào với văn hóa truyền thống của dân tộc được thế giới vinh danh cũng đồng hành với trách nhiệm mà mỗi người dân phải cùng chung tay để hát Xoan bảo vệ và phát huy giá trị một cách bền vững, xứng đáng là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Thu Hà