"Làng bánh chưng" vào Tết

"Làng bánh chưng" vào Tết

-Hai tay thoăn thoắt đảo gạo nếp ngâm để chuẩn bị gói lượt bánh mới, không quên nhắc chồng thêm nước vào nồi bánh chưng đang sôi ùng ục trong bếp, chị Hằng, khu 6, xóm Thanh Rồng, xã Hùng Lô (TP Việt Trì) phân bua: “Đấy chú xem, ngày thường đã vội thế này, ngày Tết còn bận gấp cả trăm lần, cả nhà tôi cứ gọi là thức thâu đêm mấy hôm liền, có như thế mới kịp giao bánh cho người ta ăn Tết…”.

Bánh chưng ở Hùng Lô có tiếng là ngon vì được lựa chọn kĩ từ thịt, gạo, lá dong và được nấu "mộc" bằng bếp than nên có rất nhiều người đặt bánh Tết.

Làm bánh dâng Quốc Tổ

Áp Tết, tôi tìm về “làng bánh chưng” ở xã Hùng Lô (TP Việt Trì) để mục sở thị không khí tất bật của người dân làng bánh chuẩn bị cho một mùa bánh tết đang tới gần. Đến nay, Hùng Lô có lẽ là xã duy nhất ở tỉnh ta vẫn còn duy trì được nghề gói bánh chưng theo mô hình “sản xuất hàng hoá” với vài chục hộ “bám” nghề, làm bánh quanh năm suốt tháng chứ không nhỏ lẻ như một số địa phương khác. Còn nhớ Quốc giỗ năm 2010 vừa qua, khoảng 6 giờ chiều ngày 8-3 (âm lịch), chúng tôi có mặt ở nhà chị Hằng, khu 6 (xóm Thanh Rồng) cùng xem và chứng kiến đại gia đình chị đang tất bật hoàn thành nốt những mẻ bánh cuối cùng, để đến tối 9-3 (âm lịch) bàn giao cho Tập đoàn Mai Linh hoàn thiện chiếc bánh chưng khổng lồ được xếp từ 18.000 chiếc bánh chưng nhỏ, dâng tiến Quốc Tổ Hùng Vương trong ngày chính lễ. Năm nay cũng là năm thứ 2 gia đình chị Hằng được tín nhiệm giao làm những chiếc bánh lễ để dâng lên các Vua Hùng trong ngày giỗ Tổ. Chị Hằng cho biết: Để làm được 18.000 chiếc bánh chưng kịp tiến độ Ban tổ chức giao, cả nhà chị đã phải “chạy” chợ mấy hôm lo nguyên liệu. Sau khi đã chuẩn bị đủ 4 tấn gạo nếp Điện Biên loại ngon, 800 kg thịt lợn ba chỉ, 800 kg đậu xanh và gần 10.000 chiếc lá dong, cả nhà đã “bã” cả người.Nhưng mệt thì mệt, cũng không dám ngừng tay vì có một núi công việc đang chờ khi mà thời gian giao bánh có hạn. Cũng vì vậy, anh chị phải huy động tới cả mấy cô em dâu, em dì, các cậu em, cả mấy đứa cháu đang học ở Hà Nội về đi chơi Hội cũng bị “lôi” vào việc gói bánh. Mấy đêm liền nhà chị Hằng sáng đèn, người ra kẻ vào tấp nập. Chị kể: “Mấy đứa em không quen thức đêm, có cô đến đêm thứ 2 đã vừa gói bánh vừa ngủ, nhẽ cho gạo trước đỗ sau thì lại cuống tay đổ lẫn cả 2 vào, đến chết cười”. Chưa bao giờ nhà chị nhận một đơn hàng có số lượng “khổng lồ” đến vậy, do đó 4-5 chiếc nồi đại, mỗi cái cao tới 1,2 m, có thể luộc được 300-400 chiếc bánh chưng một lượt được huy động, sôi ùng ục hết lượt này đến lượt khác trên mấy cái bếp lò lửa đỏ suốt ngày đêm. Cụ Nguyễn Thị Dần, đã 76 tuổi, là mẹ chồng chị Hằng mặc dù con cháu nhắc đi ngủ sớm để đảm bảo sức khoẻ song cụ vẫn tham gia cùng con cháu gói bánh, ràng bánh và canh nồi cho đúng giờ vớt bánh ra. Không về làng bánh, chẳng được nghe những người làng bánh kể chuyện, mấy ai đã biết để hoàn thành việc gói 18.000 chiếc bánh chưng, góp niềm vui cho ngày đại lễ, những người làm bánh ở “làng bánh chưng” đã phải vất vả, đêm hôm khó nhọc đến nhường nào…

Tất bật mùa bánh Tết

Mùa nào, làng bánh cũng vẫn nhận làm bánh chưng để đem giao buôn, bên cạnh đó, còn nhận bánh đặt cho đám cưới hỏi, nhưng dẫu sao cũng vẫn còn… thong dong, vì chủ động được số lượng bánh và nếu có đặt, cũng chưa tới trăm cái cho một đám to. Tuy nhiên, cứ mỗi khi Tết về, thì sự tất bật của làng bánh lại tăng thêm mấy lần so với những ngày thường khi lượng bánh tăng vùn vụt do đặt hàng và nhu cầu của khách tăng gấp nhiều lần so với ngày thường. Ông Nguyễn Văn Dung - Trưởng khu 2 cho biết: Khu ông có tới gần 15 hộ chuyên gói bánh chưng, cả xã Hùng Lô hiện nay các khu 2,6,5... với mấy chục hộ vẫn nhiều năm nay theo nghề làm bánh chưng tết bán cho thiên hạ dịp cuối năm. Thăm nhà chị Nguyễn Thị Hoa, khu 2 đúng lúc chị đang vo gạo cho nồi bánh hôm sau.

Tay vừa đảo gạo, vừa nói chuyện, chị Hoa cho biết: Trung bình một tháng chị gói cỡ 3 tạ. Nhưng mấy ngày Tết khách đặt nhiều thì phải 4-5 tạ mới đủ, nhiều nhà đến ngày 30 tết khách vẫn còn gọi điện hỏi lấy bánh về cúng tất niên. Hàng năm, từ 20-28 tháng chạp âm lịch là làng bánh lại rộ lên mùa bánh tết. Cả làng tất bật, thức đêm, canh củi lửa, vớt và giao bánh... Nhiều khu dân cư, lửa đỏ suốt đêm cùng với những nồi bánh đại, có thể luộc được hàng trăm bánh chưng to. Người ra, kẻ vào tấp nập nên có lẽ phong vị Tết, không khí tết ở làng bánh chưng ngày cuối năm trong những năm gần đây, khi mà nền kinh tế thị trường làm phôi pha những dấu ấn riêng của ngày tết lại càng thêm đậm đà, ấm áp với những nồi bánh truyền thống của dân tộc. Ông Nguyễn Mai, 76 tuổi, người dân khu 2 cho biết: “Ai đó vẫn nói là bánh chưng luộc chì hay gì đó cho mau chín, riêng bánh chưng làng tôi vẫn luộc “mộc”, chỉ có điều thay củi gộc bằng than bánh thôi. Trung bình một nồi (nếu bánh bé) khoảng 4 tiếng, còn bánh tầy (khoảng 20-25 ngàn/1 cái) thì phải 8-9 tiếng mới vớt được”. Ông Mai lý giải: “Làm nghề, nếu luộc củi, thì dân làm bánh “lõm” nặng vì củi giờ đắt đỏ quá, nên phải dùng than mới đảm bảo thu nhập ! ”.

Với người dân làng bánh, quan điểm chung là phải làm chất lượng và đảm bảo để vừa giữ uy tín vừa thu hút khách hàng, vì người ta có tin mới đến đặt bánh nhà mình. Nhà ông Mai, vào mùa bánh tết, người đặt hàng đến tấp nập. Như nhà ông bây giờ, một tháng gói khoảng 6 tạ bánh (vuông và tầy) thì chỉ riêng mấy ngày tết cũng phải gói đến 5-6 tạ mới đủ nhu cầu của khách. Khoát tay một vòng chỉ vào ngôi nhà khang trang ông bà đang ở, ông Mai nói: “Tất từ bánh chưng ra đấy chú ạ, làng nghề mà, ruộng vườn ít, nên chỉ có làm bánh mới có cái ăn, làm nhà làm cửa thôi, không thì lấy đâu ra...”. Đã từng tham gia dạy nghề gói bánh chưng do Hội phụ nữ tỉnh mở lớp ngay tại nhà mình, ông Mai cho hay: “Sau đợt dạy nghề ấy, có chị em theo nghề, nhưng cũng có chị học xong bỏ đấy, thấy mình mất công mà lại tiếc cho nghề làm bánh chưng bây giờ đang mai một đi”...

“Làng bánh chưng” mỗi khi tết về thêm nhộn nhịp xe, người đến giao, đặt bánh, các đại lý gạo tấp nập nhận hàng, phiên chợ quê thêm rộn ràng hơn với những xe lá rong xanh ngắt. Và đêm đêm, những bếp than đỏ lửa trong mỗi nhà lại cho ra lò nhiều lượt bánh chưng mới, thơm bùi hương vị quê hương tỏa đi muôn hướng vào sáng sớm mai. Trong cái ấm áp của bếp hồng, mỗi người dân làng bánh dù vất vả, tất bật lại có dịp quây quần câu chuyện làm ăn cuối năm bên hương vị ấm nồng của quê hương đang lan tỏa trong mỗi mái nhà khi tết đến... Quốc Hội