Ngôi nhà chung của những mảnh đời bất hạnh

Đã đôi lần tôi có dịp đến thăm Trung tâm trợ giúp xã hội và phục hồi chức năng cho người tâm thần của tỉnh đặt ở xã Yên Kiện, huyện Đoan Hùng. Nằm cách Quốc lộ 2 chỉ khoảng 1km, song mỗi lần bước qua cánh cổng Trung tâm, tôi lại có cảm giác như mình đang đi vào một thế giới riêng với không gian trầm lặng và thời gian như chậm lại. Đó là nơi những tấm lòng tận tụy, không quản ngại khó khăn của đội ngũ cán bộ, nhân viên ngày đêm chăm sóc từng bữa ăn, giấc ngủ cho những mảnh đời bất hạnh, lạc lối với mong muốn sớm đưa họ trở về với gia đình, tái hoà nhập cộng đồng.

Trung tâm hiện có 20 người bệnh cần được chăm sóc toàn diện.

Thầm lặng vì cộng đồng

Trung tâm trợ giúp xã hội và phục hồi chức năng cho người tâm thần hiện quản lý, chăm sóc, nuôi dưỡng 200 đối tượng, trong đó 168 người tâm thần đặc biệt nặng, 20 người phải chăm sóc toàn diện, còn lại người già cô đơn, người khuyết tật, trẻ em không nơi nương tựa.

Trung tâm là nơi tiếp nhận, quản lý, chăm sóc và phục hồi chức năng cho người tâm thần, người rối nhiễu tâm trí và các đối tượng xã hội khác theo quy định của pháp luật. Chức năng của Trung tâm không chỉ dừng lại ở việc nuôi dưỡng, cung cấp chỗ ở và chăm sóc y tế, nơi đây còn tổ chức các hoạt động lao động trị liệu tâm lý, trợ giúp đối tượng trong các hoạt động tự quản, văn hoá, thể thao và các hoạt động khác phù hợp với lứa tuổi và sức khoẻ của từng nhóm đối tượng. Trung tâm đã triển khai nhiều giải pháp như lao động trị liệu, trồng rau hay chăn nuôi. Những hoạt động này không chỉ giúp bệnh nhân cải thiện sức khỏe mà còn giúp họ tìm lại ý nghĩa cuộc sống. Từ đó, từng bước giúp người bệnh ổn định tâm lý, cải thiện sức khỏe và tìm lại vị trí của mình trong xã hội. Thống kê 5 năm gần đây, Trung tâm tiếp nhận 98 người bệnh, đồng thời hỗ trợ giúp đỡ 45 trường hợp được tái hoà nhập cộng đồng.

Cầm trong tay tấm bằng cử nhân điều dưỡng của Trường Đại học Y dược Hải Phòng, năm 2008 chị Hoàng Thị Hồng Hạnh xin vào Trung tâm công tác. Trải qua những ngày đầu bỡ ngỡ, khó khăn, chị Hạnh đã gắn bó với Trung tâm đến bây giờ. Mỗi ca trực 24h, chị Hạnh đảm nhận nhiệm vụ quản lý, chăm sóc nuôi dưỡng 30 người, hầu hết là người già và có một trường hợp phải chăm sóc đặc biệt. Chị Hạnh tâm sự: “Có những đêm chúng tôi phải thức trắng để theo dõi một bệnh nhân lên cơn. Nhưng chỉ cần thấy họ bình tĩnh lại, hay đơn giản là nở một nụ cười, mọi mệt mỏi dần như tan biến”. Công việc hàng ngày không chỉ là phát thuốc, thăm khám, mà còn là lắng nghe, động viên, giúp người bệnh vượt qua những rào cản tâm lý, có niềm tin vào cuộc sống.

Ở Trung tâm, mỗi người một thể bệnh, có người nằm liệt giường, phải có cán bộ phục vụ hoàn toàn; có người tâm thần tuổi cao vì bất mãn với con cái mà xé rách quần áo, chửi bới la hét ầm ĩ. Cũng có những người khi ở nhà đã đánh chửi người thân, thậm chí hành hung, sát hại gây án tích... Chị Lê Hồng Quỳnh - Trưởng phòng Công tác xã hội phát triển cộng đồng chia sẻ: “Việc chăm lo, phục vụ cho người khuyết tật tâm thần, người già, trẻ sơ sinh không phải là người thân thích sẽ gặp rất nhiều khó khăn, đòi hỏi bản thân tôi cũng như đồng nghiệp trong trung tâm phải thực sự có tình yêu thương và lòng tận tâm với nghề mới gắn bó, làm tròn trách nhiệm được. Không chỉ chăm sóc, hằng ngày chúng tôi còn phải đối mặt với nguy cơ đối tượng bỏ trốn vì nhớ nhà hay vì họ cho rằng mình không bị bệnh. Do đó, việc chăm sóc, khám chữa bệnh, phục hồi chức năng cho các đối tượng còn đòi hỏi phải sự kiên trì, bền bỉ...". Rồi chị Quỳnh và đồng nghiệp cũng không khỏi xót xa khi phải hàng ngày chăm sóc cho những thanh niên, những đứa trẻ đang tuổi ăn tuổi học bị tâm thần phải vào Trung tâm nuôi dưỡng trong hoàn cảnh khó khăn mà chưa biết tương lai sẽ ra sao.

Chính bởi những day dứt ấy, đội ngũ cán bộ, nhân viên y tế ở đây luôn tự nhắc nhở mình phải cống hiến hết mình bằng cái tâm của người thầy thuốc, của cán bộ làm công tác xã hội để chăm lo, điều trị cho những mảnh đời kém may mắn đó. Bởi với họ, không gì hạnh phúc bằng khi tình trạng bệnh của những con người có hành động vô thức ấy ngày một tiến triển. Chính điều đó đã sưởi ấm và là động lực khích lệ các cán bộ, nhân viên Trung tâm vượt qua khó khăn để tiếp tục cống hiến.

Người bệnh tâm thần được tham gia lao động bằng những công việc phù hợp là giải pháp giúp họ sớm tái hoà nhập cộng đồng.

Đôi điều trăn trở

Đồng chí Vũ Doanh Nam - Giám đốc Trung tâm cho biết: Mặc dù công việc vất vả, luôn phải trực 24/24h, không có thứ Bảy, Chủ Nhật, ngày nghỉ lễ, song với đội ngũ 44 cán bộ, nhân viên, Trung tâm đã sắp xếp hợp lý khoa học các bộ phận: Quản trị nuôi dưỡng, y tế phục hồi chức năng, hướng nghiệp dạy nghề, đào tạo truyền thông phát triển cộng đồng... Không những thế, Trung tâm còn liên tục cử cán bộ đi đào tạo ngắn hạn và dài hạn với các chuyên ngành phù hợp nhằm đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ chính trị được giao.

Cũng theo đồng chí Giám đốc Trung tâm, mặc dù nỗ lực vượt qua khó khăn, nhưng hiện nay, vấn đề khiến đội ngũ cán bộ, nhân viên nơi đây còn trăn trở đó chính là việc làm lao động trị liệu cho người bệnh, nhất là người bệnh tâm thần. Bởi, cùng với thuốc điều trị, lao động trị liệu sẽ đóng góp 50% việc hoàn thành điều trị cho người bệnh. Trước đây, Trung tâm cũng phối hợp với một số đơn vị, doanh nghiệp tổ chức cho người bệnh đan chiếu trúc, phơi ván bóc, nhưng chỉ duy trì trong thời gian ngắn. Trung tâm cũng đã cử cán bộ đi một số tỉnh học tập các mô hình việc làm song đều không khả thi.

Bên cạnh đó, việc phối hợp giữa chính quyền địa phương và Trung tâm trong việc trợ giúp xã hội cho các nhóm đối tượng yếu thế tại địa phương còn nhiều hạn chế, chưa hiệu quả. Người tâm thần được tiếp nhận vào Trung tâm, khi ổn định về tâm lý, bệnh lý có thể tái hoà nhập cộng đồng. Tuy nhiên, hành trình tái hoà nhập cộng đồng này không hề dễ dàng. Nhiều bệnh nhân sau khi trở về gia đình vẫn phải đối mặt với sự kỳ thị, định kiến từ xã hội. Một số gia đình do hoàn cảnh khó khăn, không đủ khả năng tiếp tục chăm sóc người bệnh, dẫn đến nguy cơ tái phát. Có trường hợp sau khi trở về nhà không tuân thủ điều trị thuốc đúng giờ, sử dụng chất kích thích rượu bia, dẫn đến tái phát bệnh. Thậm chí có đối tượng muốn được về nhưng gia đình không muốn đón, phó mặc cho Trung tâm. Nhiều địa phương chưa có mạng lưới hỗ trợ hiệu quả, trong khi các chương trình dạy nghề, tạo việc làm cho người tâm thần sau điều trị còn manh mún, thiếu tính bền vững.

Để Trung tâm tiếp tục hoàn thành sứ mệnh của mình, rất cần sự chung tay của các cấp, các ngành và toàn xã hội. Các địa phương cần đẩy mạnh công tác truyền thông, xây dựng các chương trình giáo dục cộng đồng nhằm xóa bỏ định kiến về bệnh tâm thần, tạo điều kiện để người bệnh dễ dàng hòa nhập. Các cơ quan chức năng nên phối hợp xây dựng mạng lưới cộng tác viên công tác xã hội tại các địa phương, hỗ trợ theo dõi, chăm sóc bệnh nhân sau khi trở về tái hoà nhập cộng đồng. Cùng với đó, phát triển các mô hình dạy nghề, tạo việc làm phù hợp cho người tâm thần, giúp người bệnh ổn định cuộc sống và giảm gánh nặng cho gia đình.

Trung tâm Trợ giúp xã hội và Phục hồi chức năng cho người tâm thần tỉnh không chỉ là cơ sở chăm sóc, mà còn là ngôi nhà của tình yêu thương và hy vọng. Ở đó, những con người thầm lặng đang ngày đêm nỗ lực thắp lên tia hy vọng cho những mảnh đời bất hạnh. Mong rằng, với sự chung tay của cộng đồng, những ước mơ giản dị của Trung tâm sẽ trở thành hiện thực, để ngày càng có nhiều người bệnh tìm lại được chính mình, trở về với vòng tay yêu thương của gia đình và xã hội.

Hồng Nhung