Về núi Mủi, đầm Dài

Trong ráng chiều đỏ thẫm ven đầm Dài, dưới chân ngọn núi Mủi xanh ngắt đất Thanh Uyên, Tam Nông, chúng tôi ngồi hàn huyên bên ấm trà cùng ông Nguyễn Ngọc Anh- chủ đầm, để nghe kể những câu chuyện tình yêu, chuyện về những cuộc săn Sâm cầm khi xưa của dân làng Ghẹo với mong ước một ngày, tiềm năng núi Mủi, đầm Dài sẽ được đánh thức, trở thành vùng du lịch sinh thái thấm đẫm bản sắc văn hóa nơi đất Thanh Uyên...

Ngôi đền tên Mai Sơn Động, nằm dưới chân núi Mủi- nơi dân làng dựng lên để thờ các vị tiền nhân có công dựng nước và giữ nước.

1. Khoanh chân trên chiếc chõng tre bên cái lều nhỏ ven bờ đầm Dài, ông Anh khoan thai kể: Tam Nông nói là vùng đất có nhiều đồi với địa hình chập chùng, nhưng duy nhất cả huyện có một ngọn núi nằm trên đất Thanh Uyên, được dân làng từ xưa đến nay vẫn gọi là núi Mủi. Dưới chân núi, có ngôi đền cổ tên Mai Sơn Động rất khang trang, thờ các vị anh hùng có công với nước từ thời Hùng Vương dựng nước. Vẫn theo ông Anh, thì từ hồi còn chăn trâu, cắt cỏ, ông đã cùng đám bạn trèo lên núi Mủi nhiều lần. Ông kể: Trên đỉnh núi có cái hang sâu và hòn đá mốc kỳ dị lắm, những mùa hè rực nắng, cây cối xanh mướt mọc thoai thoải theo triền núi với bạt ngàn hoa sim tím khiến cho núi Mủi mỗi khi ráng chiều in bóng xuống đầm Dài tạo nên vẻ đẹp khó quên của bao lớp người Thanh Uyên dù đã xa quê hương nhiều năm.

Chỉ tay về ngôi đền phía xa xa, ông Anh hào hứng khoe: Đền Chẹo khu 5 đấy. Đây là nơi phát tích của hát Ghẹo nổi tiếng đất Thanh Uyên chúng tôi. Đền Chẹo còn là nơi thờ Đức Đại Vương Ngô Quyền - vị vua lừng danh trong lịch sử dân tộc, người nổi tiếng với chiến thắng Bạch Đằng lịch sử năm 938, đánh đuổi quân Nam Hán ra khỏi bờ cõi, mở ra một thời đại mới, độc lập, tự chủ cho dân tộc Việt Nam. Đền Chẹo thuộc làng Nam Cường, xã Thanh Uyên, huyện Tam Nông đã được Ủy ban nhân dân tỉnh Phú Thọ xếp hạng là di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh theo Quyết định số 1121/QĐ-UBND ngày 01/7/1995. Lễ hội đền Chẹo vào mỗi mùa Xuân thể hiện ước vọng của người dân cầu cho dân khang vật thịnh, mùa màng bội thu, tưởng nhớ công ơn Đức Đại Vương Ngô Quyền và cũng là dịp để người dân nơi đây tưởng nhớ vị hiền tài của dân tộc đã có công gìn giữ bờ cõi nước Nam, qua đó giáo dục tinh thần yêu quê hương, đất nước cho toàn thể cộng đồng, ý thức bảo vệ các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc. Núi Mủi sừng sững như tấm khiên xanh, chở che cho bao lớp dân làng Nam Cường qua các thời kỳ lịch sử, chứng tích cho những cuộc bể dâu để mỗi người dân Thanh Uyên khi đi xa luôn nhớ về quê hương với nhiều kỷ niệm thơ ấu bên ngọn núi huyền thoại này...

Mặt nước đầm Dài bốn mùa xanh ngắt.

2. Đầm Dài rộng tới 30ha, cây cối từ xưa bao quanh xanh ngắt, mặt nước luôn xanh thẫm, tôm cá tràn trề nuôi sống bao lớp người Thanh Uyên cũng là một cảnh đẹp hiếm có bên núi Mủi. “Những năm 1980-1982, đầm Dài là điểm dừng chân hằng năm của Sâm cầm, loài chim di cư thịt ngon, vị đậm, tương truyền dùng để tiến Vua. Mỗi độ chim về, hàng ngàn con Sâm cầm đậu kín đầm Dài. Sâm cầm về ăn nõn lúa non, rong rêu và các loài thủy sinh mọc hoang ven đầm. Cứ độ tháng 10 âm lịch đến cuối tháng 2 âm lịch hằng năm, thanh niên chúng tôi đi săn Sâm cầm náo nức cả một vùng”- ông Anh kể và thông tin thêm: Sâm cầm khi đó, đổi một con lấy 2kg sắn ruôi hoặc được 1kg gạo ngon, có con nặng hơn cân, thịt thơm ngon và béo núc.

Thở dài bên chén trà nguội, ông hồi tưởng: Hàng mấy chục năm nay không còn nhìn thấy bóng con Sâm cầm rồi. Khí hậu thay đổi, nhà máy mọc lên, không khí, nguồn nước đều ô nhiễm nghiêm trọng nên con chim quý này không còn tìm về nữa. Sau những năm tháng cùng đám thanh niên làng tận diệt Sâm cầm vì mưu sinh, ông Anh cũng bỏ súng, cất bẫy vì theo ông: Bắn chiều chim chóc quá rồi, đã đến lúc ngộ ra mình tàn sát quá nhiều cũng vì mưu sinh, vì ham hố nhất thời của tuổi trẻ. Giờ cơm đủ ăn, đời sống khá lên, buông súng, cất bẫy thì chim lại không về nữa. Tiếc, nhớ lắm nhưng chẳng biết làm sao các anh ạ.

Đầm Dài với tiềm năng mặt nước và nhiều bán đảo xanh ngắt cây cối, thừa sức phát triển du lịch sinh thái nếu nhà đầu tư có tâm, có tầm tìm về. Tam Nông vốn là vùng đất nhiều di tích lịch sử như đền thờ Lý Nam Đế, thành cổ Hưng Hóa, cột cờ Hưng Hóa... nhưng một khu du lịch sinh thái đúng tầm, tận dụng được địa thế tự nhiên để tạo bàn đạp cho việc làm, nguồn thu và chuyển dịch cơ cấu kinh tế vẫn là ước mong của nhiều người dân đất Thanh Uyên.

Núi Mủi, đầm Dài - vẻ đẹp sơn thủy hữu tình.

3. Hết chuyện về làm kinh tế, phát triển du lịch sinh thái bên núi Mủi, đầm Dài, ông Anh lại quay về chuyện câu Ghẹo quê mình. Theo ông, câu Ghẹo Thanh Uyên nổi tiếng đến vậy cũng do chất giọng của đồng đất này. Giọng gốc ở Thanh Uyên thoạt nghe lơ lớ giọng xứ Thanh với âm điệu không lẫn vào đâu được nên câu Ghẹo đặc trưng như mạch nguồn thấm mãi, chảy mãi không bao giờ phai ở đất Thanh Uyên. Hồi ức đưa ông về câu chuyện thời thanh niên với những kỷ niệm không bao giờ quên khi chính câu Ghẹo đã kết duyên vợ chồng giữa ông với bà Hương. Ông kể: Bà nhà tôi xưa đẹp gái và hát hay lắm. Để ý từ lâu nhưng lắm kẻ dòm ngó, may mắn tôi là người cùng khu nên có thuận lợi. Hồi đó, bà hát hay nổi tiếng. Mỗi đêm về, nam thanh nữ tú tụ tập nhau hát Ghẹo những đêm trăng thanh, gió mát ven đê. Mê cô gái làng Ghẹo, thương thầm nhớ trộm bao ngày, cứ đặt lưng là câu hát lại quấn quýt thôi thúc ông vục dậy, tìm sang nhà nghe hát. Hai bên gia đình đều gia giáo, bố mẹ bà Hương thấy chàng thanh niên hiền lành, chân chất bèn tác hợp nên đôi lứa. Có với nhau 5 đứa con, cuộc sống nhiều khi vất vả, cực nhọc, nhưng lời hát của bà mỗi khi cất lên làm ông quên hết nhọc nhằn, cực khổ. Ông kể: Những năm 1985-1987, hồi còn trẻ, bà Hương đứng giữa công trường làm cầu Tam Cường hát Ghẹo mà cả công trường dừng tay, mê mải nghe bà hát... “Bao trai làng theo đuổi mà mỗi mình tôi may mắn được bà ấy chú ý. Chắc cũng vì mình là người mê và trân trọng giọng hát của bà ấy mới nên duyên thôi. Mà đúng là không có câu Ghẹo, chúng tôi đâu nên nghĩa vợ chồng như hôm nay”- cười vang sảng khoái, ông Anh nhắc lại những kỷ niệm thời thanh niên, về câu Ghẹo quê nhà với ánh mắt lấp lánh và mãn nguyện...

Cánh đồng vàng rực trong nắng sớm ngay dưới chân núi Mủi, được tưới từ nguồn nước đầm Dài, mang lại vẻ đẹp bình yên, dân dã cho vùng đất Thanh Uyên giầu bản sắc văn hóa.

4. Trong cơn thi hứng, giữa đất trời quê hương, ông Anh cất lên đôi câu thơ ngân nga trong ráng chiều “Xanh xanh tre mọc bốn bề. Nhấp nhô cọ nhãn là quê Nam Cường...” với niềm hứng khởi vô bờ. Núi Mủi, đầm Dài - hai địa chỉ của người dân Thanh Uyên vẫn còn rất nhiều tiềm năng chưa được khai thác, đang cần những “cú hích” mạnh để biến vùng đất sơn chầu thủy tụ thành khu du lịch sinh thái nổi tiếng, thu hút du khách yêu câu hát Ghẹo tìm về.

Là vùng đất thấm đẫm di sản văn hóa với nhiều huyền tích từ thời Hùng Vương dựng nước, mong sớm một ngày, núi Mủi, đầm Dài nói riêng, đất Thanh Uyên nói chung sẽ cất cánh cùng những ước vọng đổi đời của người dân quê nơi đây...

Quốc Hội