Nhiều trang mạng xã hội thu lợi nhuận từ đánh cắp thông tin báo chí

Các trang mạng xã hội kiếm tiền nhờ công sức của người làm báo, coi thường quy định pháp luật. Các trang này còn chia sẻ thông tin cẩu thả khiến nhiều chủ trương, chính sách không được hiểu đầy đủ.

Kiếm tiền, kiếm view bằng mồ hôi, nước mắt của người khác

Sau khi đọc bài viết Nhức nhối nạn đánh cắp tác phẩm báo chí, ung dung trục lợi, Dân trí đăng tải ngày 7/8, nhiều nhà báo, phóng viên của các cơ quan báo chí đã lên tiếng chia sẻ về tình trạng xâm phạm bản quyền báo chí.

Nhà báo T.N. (công tác tại báo VnExpress) cho biết, thường xuyên thấy các trang mạng như Theanh28 Entertainment, Không sợ chó, Hà Nội News... lấy lại hình ảnh, thông tin bài viết của chị và đồng nghiệp mà không được sự cho phép.

“Hành vi đánh cắp nội dung báo chí là không trân trọng công sức người làm báo, coi thường pháp luật. Nguy hiểm nhất các trang này thường cắt gọt bài viết, không dẫn link bài. Người đọc các trang này không hiểu đầy đủ nội dung thường chửi bới nhân vật trong bài viết, tác giả và cả cơ quan báo chí.

Với những thông tin liên quan đến chủ trương, chính sách của nhà nước, việc chia sẻ thông tin không đầy đủ của những trang mạng này rất nguy hiểm, có thể khiến người dân hiểu sai nhiều vấn đề”, nhà báo T.N. cho biết.

Nhà báo T.N cho biết, các tác phẩm của chị và đồng nghiệp liên tục bị các page lấy lại. Trong hình là bài viết về đề tài sử dụng xe máy điện, bị cắt cúp nội dung (Ảnh: Chụp màn hình)

Chia sẻ với phóng viên Dân trí, nhà báo Hoàng Hà - Thư ký tòa soạn báo Vietnamnet - nêu tình huống đáng buồn anh thường xuyên gặp phải: Mỗi khi tìm kiếm hình ảnh do mình chụp, anh thấy các hình ảnh xuất hiện ở rất nhiều trang thông tin, tạp chí, mạng xã hội, thậm chí cả những tờ báo. Việc sử dụng hình tùy tiện, không xin phép nhiều đến mức anh cảm thấy chán nản vì “vô phương cứu chữa”.

Theo nhà báo Hoàng Hà, tình trạng xâm phạm bản quyền diễn ra dai dẳng nhiều năm khiến người làm báo vô cùng bất bình. Không chỉ xảy ra việc các trang mạng xã hội lấy hình ảnh, thông tin mà nhiều khi chính các tờ báo cũng sử dụng chất xám của đồng nghiệp mà không xin phép.

“Hơn chục năm trước, tôi từng gửi thư đến một số tòa soạn phản ánh chuyện phóng viên của họ lấy ảnh của tôi về đăng lên như thể của chính mình, hoặc ghi một cái tên lạ lẫm ở phần tác giả bức ảnh. Sau khi tôi phản ánh, họ xin lỗi rồi gỡ ảnh khỏi bài.

Tôi không thể dành thời gian để đi “kiện tụng” mãi được vì vi phạm xảy ra liên tục và quá nhiều, nên tự nhủ “đành sống chung với lũ”, nhà báo Hoàng Hà cho biết.

Các phóng viên luôn nỗ lực hết sức để cho ra những tác phẩm ảnh báo chí chất lượng, nhưng các tác phẩm thường xuyên bị xâm phạm bản quyền (Ảnh: Hoàng Hà)

Theo anh, để có được những tấm ảnh đăng báo, anh cũng như nhiều đồng nghiệp phóng viên ảnh khác phải bỏ rất nhiều công sức, thậm chí rất nhiều chi phí để đi xa, chưa kể chuyện đầu tư máy ảnh, thiết bị cả trăm triệu đồng.

“Những người đánh cắp hình ảnh chỉ cần ngồi rung đùi xào nấu, cắt bỏ logo, đăng lên các trang của họ một cách ngang nhiên. Có những chuyến, chúng tôi dùng ô tô cá nhân, tự bỏ chi phí cầu đường, ăn ở khách sạn, chi phí lên đến vài triệu đồng chỉ để chụp một tấm hình quan trọng đăng báo.

Vài hôm sau, tấm ảnh ấy tràn ngập trên nhiều trang báo, trang tin, tạp chí điện tử... Tôi không hiểu những người, những tổ chức, những tòa soạn, những fanpage mạng xã hội kiếm tiền, kiếm view (lượt xem) bằng mồ hôi, nước mắt của người khác sao có thể tồn tại mãi như vậy?”, Thư ký tòa soạn báo Vietnamnet đặt câu hỏi.

Một loạt các page Weibo Việt Nam, Sài Gòn 24h, Hà Nội 24h, Yeah1 TV, Theanh28 Entertainment... tự ý lấy lại thông tin, hình ảnh của báo Dân trí để thu hút lượng like (Ảnh: Chụp màn hình)

Nhà báo Đỗ Doãn Hoàng (công tác tại báo Dân Việt) bày tỏ nhiều trăn trở khi nhắc đến vấn đề xâm phạm bản quyền tác phẩm báo chí. Anh Hoàng cũng là nạn nhân của các trang mạng xã hội, các trang tin tức khi vô số lần bị đánh cắp hình ảnh, thông tin bài viết.

Anh kể, cách đây ít tháng, anh cùng đồng nghiệp lăn lộn nhiều ngày trong rừng nguyên sinh của Khau Ca (thuộc Vườn Quốc gia Du Già, tỉnh Hà Giang cũ, nay là Tuyên Quang) để tìm hiểu và chụp ảnh về voọc mũi hếch – loài vật được sách đỏ thế giới xếp vào nhóm cực kỳ nguy cấp, chỉ có ở Việt Nam.

Thành quả sau những ngày vất vả leo núi nhiều tiếng, tối ngủ lều, vượt dốc đứng hiểm trở, đợi chờ ngày nọ qua ngày kia là những thông tin và hình ảnh tuyệt đẹp về loài linh trưởng quý hiếm này.

Hình ảnh loài voọc mũi hếch nhà báo Đỗ Doãn Hoàng và cộng sự dành nhiều ngày lang thang trong rừng nguyên sinh để chụp bị các trang tin, mạng xã hội ồ ạt lấy lại (Ảnh: Đỗ Doãn Hoàng)

Tuy nhiên, ngay sau khi hình ảnh được đăng tải trên báo và trên trang cá nhân của nhà báo Đỗ Doãn Hoàng, hàng chục trang mạng, kênh TikTok đã lấy về sử dụng vào nhiều mục đích như thể đó là tác phẩm thuộc sở hữu của họ.

Anh cho biết, sau mỗi tác phẩm báo chí không chỉ là nỗ lực của cá nhân mà còn cả một tập thể đơn vị, là sự góp sức của rất nhiều người. Nhiều bài viết, hình ảnh người làm báo phải đánh đổi công sức, thậm chí đánh cược cả mạng sống. Tuy nhiên, nhiều người lại vô tư sử dụng hình ảnh không xin phép hoặc ghi tên tác giả một cách chiếu lệ, mặc kệ tác giả có đồng ý hay không.

“Hình ảnh, tư liệu các trang mạng lấy của phóng viên, cơ quan báo chí, lan tỏa với tốc độ chóng mặt tạo ra lợi nhuận kếch xù. Lợi nhuận ấy sẽ chảy về đâu? Tại sao họ thu lợi nhuận từ công sức trèo đèo lội suối, đánh cược cả mạng sống của phóng viên một cách...không áy náy?”, nhà báo Đỗ Doãn Hoàng trăn trở.

Nhà báo Đỗ Doãn Hoàng (ngoài cùng bên phải) cùng những người bảo vệ voọc mũi hếch trong chuyến đi (Ảnh: Nhân vật cung cấp)

Theo nhà báo Đỗ Doãn Hoàng, bản thân anh đôi khi không quan tâm đến vật chất hay danh tiếng với các bộ ảnh chụp chim, thú, với các đề tài vì cộng đồng.

Mỗi tác phẩm của người làm báo đều có nhuận bút. Việc các trang mạng giúp lan toả nội dung (ở khía cạnh nào đó) như cánh tay nối dài của các nhà báo, giúp cộng đồng tốt đẹp hơn. Hình ảnh các loài chim, thú quý được biết tới nhiều hơn. Những người khốn khổ có thể được cộng đồng giúp đỡ.

“Tuy nhiên, vấn đề nằm ở thái độ của người lập các trang khi lấy ảnh, video của tôi, nhất là các tác phẩm đã công bố trên báo chí, trên trang cá nhân, ở đó ghi rõ tôi là tác giả. Ít nhất cần xin phép, thậm chí như các tờ báo thường quy định cần sự đồng ý bằng văn bản", nhà báo Đỗ Doãn Hoàng chia sẻ.

Các tác phẩm báo chí bị đánh cắp trắng trợn, thu lợi nhuận trái phép

Ghi nhận từ phóng viên cho thấy, nhiều trang mạng xã hội đang sử dụng trái phép nội dung từ các cơ quan báo chí chính thống nhằm mục đích tăng lượt tương tác, thu hút người theo dõi.

Những nội dung bị khai thác thường là bài viết độc quyền, ảnh tư liệu đặc sắc hoặc thông tin thời sự nóng hổi. Không dừng lại ở việc sao chép nguyên bản, một số fanpage còn cắt ghép hình ảnh, chỉnh sửa thông tin để tạo hiệu ứng lan truyền mạnh hơn.

Khi đã xây dựng được lượng người theo dõi đáng kể, các trang này nhanh chóng thương mại hóa lượt tiếp cận bằng cách mở bán dịch vụ quảng cáo với giá cao. Điều đáng nói là phần lớn nội dung họ tận dụng đều là “tài sản” trí tuệ của các tòa soạn chính thống, nhưng lại không có sự xin phép thoả thuận bằng văn bản theo quy định.

Đơn cử như hệ sinh thái Theanh28 Entertainment, một trong những trang lớn nhất trên nền tảng mạng xã hội, thường xuyên sử dụng hình ảnh, nội dung từ các báo chính thống để thu hút người xem và gia tăng tương tác.

Sau khi xây dựng được lượng người theo dõi lớn, trang này hiện công khai bảng báo giá đăng bài với mức khá cao. Theo bảng báo giá của Theanh28 Entertainment, một bài quảng cáo cá nhân có giá từ 35 đến 100 triệu đồng, sáng tạo nội dung và các bài quảng cáo đăng trực tiếp có giá từ 18 đến 50 triệu đồng.

PGS.TS Bùi Chí Trung - Phó Viện trưởng Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - cho biết, thường xuyên bắt gặp tình trạng các trang mạng xã hội tự ý lấy bài viết, hình ảnh của các cơ quan báo chí để đăng tải, thu hút lượng tương tác.

Từ lượng tương tác cao với các nội dung “sống dựa” vào báo chí, các trang có thể khai thác về lợi nhuận kinh tế qua quảng cáo.

Thực tế, xâm phạm bản quyền là câu chuyện không của riêng lĩnh vực báo chí mà còn của nhiều lĩnh vực như điện ảnh, xuất bản. Các tác phẩm công phu bị đánh cắp trắng trợn, bị đối xử thô bạo, khiến nhiều tác giả bất bình, tổn hại đến lợi ích kinh tế của cơ quan báo chí.

Các nhà báo tranh thủ mọi không gian để viết bài, cập nhật tin tức (Ảnh: Hoàng Hà)

Theo PGS.TS Bùi Chí Trung, Luật Báo chí có điều khoản quy định nguồn thu của các cơ quan báo chí được thu từ khai thác bản quyền. Song hiện chỉ một phần của truyền hình có thể khai thác được điều khoản này, còn các báo in, báo điện tử chưa làm được. Trong khi thực tế, tình trạng sao chép, xâm phạm bản quyền báo chí đang diễn ra tràn lan và ngày càng nhức nhối.

Doanh thu quảng cáo của nhiều đơn vị gặp không ít khó khăn khi phải cạnh tranh với các nền tảng mạng xã hội.

Điều này ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động của các cơ quan báo chí, nhất là các cơ quan báo chí vừa phải thực hiện nhiệm vụ chính trị, vừa phải thực hiện nhiệm vụ báo chí, vừa phải chăm lo đời sống cho cán bộ, phóng viên, biên tập viên.

Phó Viện trưởng Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông cho hay, không gian số mang lại lợi ích cho việc chuyển tải thông tin, giúp thông tin được truyền đi nhanh chóng, hiệu quả và tiếp cận được nhiều đối tượng, song cũng tạo ra cơ hội khiến các hoạt động vi phạm bản quyền diễn ra dễ dàng.

Thậm chí, ngày càng có nhiều ứng dụng, nền tảng được tạo ra để tiếp tay cho hành vi vi phạm bản quyền. Chẳng hạn, khi không thể tải video từ một trang báo, người ta có thể sử dụng một nền tảng khác trợ giúp để lấy video ấy. Hành vi vi phạm bản quyền diễn ra một cách dễ dàng, không gặp trở ngại, khó khăn nào.

Theo PGS Bùi Chí Trung, nguyên nhân ban đầu của tình trạng này bắt nguồn từ trình độ nhận thức, nền tảng văn hóa xã hội, nền tảng đạo đức, sau đó là các mối quan hệ xã hội, mối liên hệ lợi ích và cách thức quản trị thông tin trong xã hội.

Chúng ta chưa có chế tài đủ mạnh để bắt các cái nền tảng số xuyên quốc gia tuân thủ các quy định về bản quyền của mình. Mức xử phạt hành vi vi phạm bản quyền chưa đủ sức răn đe dẫn đến tình trạng nhờn luật. Quy trình, thủ tục giải quyết một vụ việc vi phạm bản quyền quá rối rắm khiến các cá nhân, đơn vị mệt mỏi.

Bản quyền báo chí - vấn đề sống còn, công chúng là “lá chắn” quan trọng

PGS.TS Bùi Chí Trung gợi mở một số giải pháp. Theo đó, cần hình thành những liên minh chống xâm phạm bản quyền. Hội Nhà báo nhà báo Việt Nam và Hiệp hội Dữ liệu quốc gia phải là những đơn vị đi đầu bảo vệ quyền lợi cho các nhà báo, cơ quan báo chí.

PGS.TS Bùi Chí Trung cho biết, thường xuyên bắt gặp tình trạng các trang mạng xã hội tự ý lấy bài viết, hình ảnh của các cơ quan báo chí để đăng tải, thu hút lượng tương tác (Ảnh: Nhân vật cung cấp)

Bản thân các cơ quan báo chí cũng phải gương mẫu, là những đơn vị thực hiện nghiêm về bản quyền, không sao chép của ai, nâng cao chất lượng nội dung, tạo ra những sản phẩm đáng đọc, cải thiện hạ tầng kỹ thuật (thực tế có những nền tảng rất phát triển, có rào cản tốt, ngăn chặn sao chép).

“Chúng ta đang tiến tới hoàn thiện Luật Báo 2016, việc sửa đổi luật này sẽ là một bước tiến lớn. Song trong các hội thảo do Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông tổ chức, phối hợp với Hội Nhà báo Việt Nam và Trường Đại học Luật Hà Nội, đã có ý kiến rất hay được đưa ra: Thay vì chỉ tập trung vào Luật Báo chí, chúng ta cần xây dựng một khung khổ pháp lý rộng hơn, cụ thể là Luật Truyền thông Việt Nam.

Các sản phẩm báo chí hiện nay đã lan tỏa mạnh mẽ trên hạ tầng truyền thông số. Vì vậy, việc xây dựng khung pháp lý cần bắt đầu từ gốc rễ, với tầm nhìn dài hạn của một luật truyền thông toàn diện, bao gồm cả chế tài phù hợp để xử lý các vi phạm trong không gian này”, PGS.TS Bùi Chí Trung chia sẻ.

Việc tác phẩm báo chí bị đánh cắp, xâm phạm bản quyền luôn là nỗi trăn trở của người làm báo (Ảnh: Hồng Anh)

Tiếp đó, theo Phó Viện trưởng Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông, người bảo vệ bản quyền lớn nhất không ai khác chính là công chúng. Việc đẩy mạnh tương tác, nâng cao vai trò tham gia của công chúng vào quy trình sản xuất và sáng tạo tác phẩm báo chí, đồng hành cùng cơ quan báo chí, sẽ giúp phát hiện sớm, ngăn chặn và xử lý kịp thời các vụ việc vi phạm bản quyền trí tuệ.

“Thực tế, không ai sản xuất nội dung nhiều bằng công chúng. Khi nội dung của chính công chúng bị đánh cắp, chính họ sẽ là những người phản ứng đầu tiên”, PGS.TS Bùi Chí Trung nhấn mạnh.

Nguồn dantri.com.vn