Khắc ghi lời Người vào đá

Tại bậc cửa Đền Giếng (Khu Di tích lịch sử Đền Hùng) đặt một bia đá khắc lời của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Các Vua Hùng đã có công dựng nước, Bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước”. Bia đá được khánh thành ngày 19/9/2004 do Ban liên lạc Cựu chiến binh (CCB) Đại đoàn Quân Tiên Phong (Đại đoàn 308) công đức và Nghệ nhân Triệu Hoàng Giang (khu 10, xã Sơn Vi, huyện Lâm Thao) là người trực tiếp thực hiện.

Tác giả được chụp ảnh lưu niệm cùng với Ban liên lạc CCB Đại đoàn 308 ngày khánh thành bia đá 19/9/2004.

Ngược dòng lịch sử, tháng 9/1954, các trung đoàn thuộc Đại đoàn 308 đang hành quân về tập kết gần Hà Nội. Bỗng có lệnh triệu tập một số cán bộ từ đại đội trở lên đi gặp cấp trên nhận chỉ thị. Sáng 19/9/1954, cán bộ Đại đoàn đã đến Đền Giếng (Khu Di tích lịch sử Đền Hùng). Cửa Đền Giếng mở, Bác Hồ từ trong bước ra. Mọi người reo lên: “Bác Hồ! Hồ Chủ tịch muôn năm!”.

Trong không khí ấm cúng, gần gũi, không kém phần thiêng liêng, Bác thăm hỏi, động viên tình hình sức khỏe của cán bộ, chiến sĩ và nói về tình hình nhiệm vụ trong giai đoạn cách mạng mới. Bác nhắc nhở quân đội không vì hòa bình mà lơi lỏng tay súng. Còn đế quốc ở miền Nam, ta còn phải xây dựng miền Bắc, giải phóng miền Nam. Nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc còn rất nặng nề. Bác nói: “Các Vua Hùng đã có công dựng nước, Bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước”. Những hồi ức trên được Trung tướng Phạm Hồng Cư - Nguyên Phó Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị, nguyên Phó Chính ủy Trung đoàn 36, Đại đoàn 308 chia sẻ trong bài viết đăng trên Báo Quân đội Nhân dân ngày 18/9/2014.

Sự kiện lịch sử trọng đại ấy là tiền đề quan trọng để đến năm 2000, Ban liên lạc CCB Đại đoàn 308 đã có ý tưởng dựng tấm bia đá khắc lời căn dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Đền Giếng. Chia sẻ về buổi đầu thực hiện, nghệ nhân Triệu Hoàng Giang nhớ lại: “Khi đó, nhiều đồng bào hành hương về bái Tổ không biết rõ địa điểm chính xác Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ngồi nói chuyện với Đại đoàn 308 và dặn dò câu nói bất hủ trên. Ban liên lạc CCB Đại đoàn 308 mà trực tiếp là Trung tướng Phạm Hồng Cư và Thiếu tướng Nguyễn Hiền đã lên ý tưởng, được sự ủng hộ, nhất trí của các đồng chí lãnh đạo tỉnh Phú Thọ lúc bấy giờ, đặt vấn đề với tôi điêu khắc tấm bia đá đặt tại Đền Giếng thay cho lời khẳng định sự kiện 19/9/1954, Bác Hồ nói chuyện với Đại đoàn 308 tại Đền Giếng”.

Nghệ nhân Triệu Hoàng Giang nói chuyện với đoàn viên thanh niên xã Hy Cương về tấm bia đá khắc lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Sau khi quyết định vật liệu là đá xanh Thanh Hóa, đầu năm 2003, nghệ nhân Triệu Hoàng Giang làm bản phác thảo bằng xốp đặt tại Đền Giếng và xin đồng bào thập phương về hành hương đóng góp ý kiến trong cuốn sổ nhỏ. Một tháng sau, tiếp thu các ý tưởng đóng góp, nghệ nhân bắt tay thực hiện.

Thời gian thi công đúng vào mùa Hè năm 2004, trong cái nắng thiêu đốt, mái đầu nghệ nhân ghé sát vào chiếc bóng đèn công suất 100W khắc từng chữ cái. Say sưa đến nỗi bị bỏng cả quầng da mặt vẫn không vơi đi ý chí quyết tâm hoàn thành đúng sự kiện kỷ niệm 50 năm Bác Hồ về thăm Đền Hùng (19/9/1954-19/9/2004).

Sau 8 tháng miệt mài lao động, bia đá đã hoàn thành với nguyên văn: Tại đây, ngày 19/9/1954, Bác Hồ nói chuyện với cán bộ, chiến sĩ Đại đoàn 308 Quân tiên phong trước khi về tiếp quản Thủ đô. Người căn dặn: “Các Vua Hùng đã có công dựng nước. Bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước”. Tấm bia đặt trên bệ sen, khắc chữ nổi trau chuốt, xung quanh nổi bật bộ hoa văn đông bích đồ thư.

Giây phút động thổ đặt bia đá ở bậc thềm Đền Giếng là khoảnh khắc khiến nghệ nhân không thể quên. Ông nhớ lại: “Vì là chốn linh thiêng, không cho phép thi công rầm rộ và đào bới diện rộng, đội thợ chỉ được đào một hình chữ nhật chiều dài khoảng 80cm, rộng 20cm và sâu 70cm. Bia đá dùng ròng rọc kéo ra rồi thả xuống. Giây phút bia được chôn móng, tất cả mọi người đều nín thở vì chỉ lệch 1cm thôi cũng không thể sửa. Tiếng hô đặt bia thành công rồi vang lên, tôi mới thở phào nhẹ nhõm”.

Ngoài tác phẩm tấm bia đá đặt tại Đền Giếng (Khu Di tích lịch sử Đền Hùng), nghệ nhân Triệu Hoàng Giang còn có tác phẩm khác lấy cảm hứng từ sự kiện Bác Hồ về thăm Đền Hùng ngày 19/9/1954. Đó là bức tượng đá cao khoảng 70cm, làm từ vật liệu đá đen Thanh Hóa, tái hiện hình ảnh Bác ngồi tại Đền Giếng. Bác mặc bộ quần áo nâu, khoác ngoài áo kaki trắng, chân đi đôi dép cao su, tay cầm cuốn sách. Dù là điêu khắc trên đá nhưng thể hiện được ánh nhìn trìu mến, thân tình của người Cha già kính yêu của dân tộc Việt Nam. Nghệ nhân đặt tên tác phẩm là “Hồn nước”, sâu sắc, ý nghĩa, chứa đựng sự kính yêu dành cho Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Trải qua 20 năm, du khách, đồng bào thập phương hành hương về Đền Hùng, khi tham quan Đền Giếng đều nán lại chiêm ngưỡng và khắc ghi lời căn dặn của Bác trên tấm bia - Lời dạy ấy vang vọng trường tồn với thiên thu, để lại bài học quý báu cho lớp lớp con cháu đời sau: “Dựng nước phải đi đôi với giữ nước!”

Thùy Trang