Giải quyết hệ lụy chồng chéo đất đai để xây dựng dữ liệu địa giới hành chính

Kỳ 1: Làng “mắc kẹt” và câu chuyện “dân ông, đất tôi”

Sống gần cả đời người trên mảnh đất được định danh khu 20 – xã Hoàng Xá, huyện Thanh Thuỷ, nhưng nghịch lý rằng 48 hộ dân nơi đây đến nay vẫn chưa có sổ đỏ vì địa giới hành chính lại thuộc xã Cự Đồng, huyện Thanh Sơn. Những làng “mắc kẹt” và câu chuyện “dân ông, đất tôi” như trên là hệ lụy của việc chồng lấn đất đai từ nhiều năm trước, trở thành trở ngại, vướng mắc lớn trong quá trình triển khai, thực hiện Dự án “Hoàn thiện, hiện đại hóa hồ sơ, bản đồ địa giới hành chính và xây dựng cơ sở dữ liệu về địa giới hành chính” (gọi tắt là Đề án 513) trên địa bàn tỉnh Phú Thọ.

Hệ luỵ từ hơn nửa thế kỷ xâm canh

Ông Nguyễn Tiến Sơn và con trai Nguyễn Tiến Trung hiện có sổ hộ khẩu ở Thanh Thủy nhưng chưa có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất vì đất thuộc quản lý của huyện Thanh Sơn.

Ngôi làng “mắc kẹt” hàng chục năm qua cùng câu chuyện “dân ông, đất tôi” mà chúng tôi muốn đề cập đến ở khu 20, xã Hoàng Xá, huyện Thanh Thủy bắt nguồn cơ duyên từ một cuộc điện thoại gọi đến Đường dây nóng của Báo Phú Thọ. Theo như cử tri phản ánh thì hàng chục năm qua, 48 gia đình ở khu 20 chưa thể làm Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất vì không thể “xây nhà trên đất người ta”. “Đất người ta” được nhắc tới ở đây là địa giới hành chính thuộc xã Cự Đồng, huyện Thanh Sơn.

Trong căn nhà cũ, ông Nguyễn Tiến Sơn và con trai Nguyễn Tiến Trung thở dài, nét mặt trầm ngâm, không dưới 3 lần, ông Sơn nhắc đi nhắc lại câu: Chỉ mong sớm ổn định cuộc sống!

Gần nửa thế kỷ qua đi, căn nhà mà ba thế hệ gia đình ông Sơn sinh sống đã xuống cấp. Nguyện vọng của gia đình là xây một căn nhà mới khang trang, rộng rãi hơn. Kinh tế nhà anh Trung khá giả nên việc xây nhà không phải chuyện khó. Thế nhưng ông Sơn vẫn chần chừ, bởi nhà là tài sản gắn liền đất, vậy mà hiện nay, gia đình ông cùng 47 hộ dân khác tại khu 20 đều chưa có Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.

Đồng chí Nguyễn Tiến Trung – Bí thư Chi bộ, Trưởng khu 20 cho biết nguyên nhân của tình trạng trên là bởi gần 180 nhân khẩu của khu hiện đang sinh sống, lập nghiệp trên địa giới hành chính được xác định thuộc khu Quyết Tiến, xã Cự Đồng, huyện Thanh Sơn. Thế nhưng về mặt hành chính, tất cả nhân khẩu của khu 20 lại đang thuộc sự quản lý của chính quyền địa phương xã Hoàng Xá, huyện Thanh Thuỷ.

Cán bộ địa chính xã Hoàng Xá giới thiệu với PV Báo Phú Thọ về diện tích đất xâm canh thể hiện trên bản đồ khu vực giáp ranh giữa hai huyện Thanh Thủy và Thanh Sơn.

Theo anh Nguyễn Tiến Trung cho biết: “Không có sổ đỏ nên làm gì cũng bất tiện, nếu có tranh chấp về đất đai thì không thể đem cái lý ra để nói được, vì chúng tôi làm gì có giấy tờ. Nếu cần vốn làm ăn, tài sản duy nhất là Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cũng không có để thế chấp ngân hàng”.

Đồng chí Nguyễn Bá Bào – Trưởng phòng Nội vụ huyện Thanh Thủy cho rằng: Mặc dù người dân Khu 20 mong muốn chỉnh lý phần diện tích nêu trên về xã Hoàng Xá, huyện Thanh Thủy quản lý. Tuy nhiên, qua các cuộc đối thoại, làm việc thì xã Cự Đồng, huyện Thanh Sơn vẫn giữ nguyên quan điểm thực hiện đường địa giới hành chính theo Bản đồ 364 (tức Chỉ thị 364-CT năm 1991 của Chính phủ về việc giải quyết những tranh chấp đất đai liên quan đến địa giới hành chính tỉnh, huyện, xã), nghĩa là giữ đúng mốc giới cũ chứ không thay đổi.

Người dân khu 20 mong mỏi sớm có sự phân định rõ ràng để chấm dứt cảnh “hữu danh vô thực”.

Đáng buồn, câu chuyện “mắc kẹt” của 48 hộ dân với gần 200 khẩu ở khu 20, xã Hoàng Xá, huyện Thanh Thủy chỉ là một trong nhiều câu chuyện khu dân cư rơi vào tình trạng như vậy trên địa bàn tỉnh Phú Thọ.

Tình thế “tiến thoái lưỡng nan”

Đồng chí Dương Quốc Lâm – Chủ tịch UBND huyện Thanh Thủy bày tỏ: Thanh Thủy có tổng số 62 tuyến địa giới hành chính cấp xã, trong đó có 17 tuyến nằm trên tuyến tỉnh, 23 tuyến thuộc tuyến huyện và 22 tuyến nội huyện. Chuyện “trong nhà” thì dù có vướng mắc gì cũng dễ giải quyết, do đó 22 tuyến cấp xã nội huyện đều đã tiến hành kiểm tra thực địa, xác định thống nhất hiện trạng sử dụng đất và hoàn thành chỉnh lý theo bản đồ đo đạc địa chính giữa các xã. Vướng mắc còn lại đều nằm ở tuyến cấp huyện và tuyến cấp tỉnh, mà đến giờ chưa giải quyết xong để hoàn thiện Đề án 513. “Tiến thoái lưỡng nan” nên cấp huyện cũng chờ... cấp tỉnh chỉ đạo!

Do chưa yên tâm để an cư lạc nghiệp nên người dân chỉ dám đầu tư cầm chừng vào các vườn cây cảnh

Chỉ tính riêng cấp tỉnh, huyện Thanh Thủy đã có 17 tuyến nằm trên tuyến tỉnh giữa Phú Thọ với TP Hà Nội. Sau nhiều cuộc họp bàn giữa lãnh đạo các bên liên quan, thì Thanh Thủy – Phú Thọ và Ba Vì – Hà Nội chỉ còn một tuyến địa giới hành chính chưa thể thống nhất nằm trên địa bàn xã Xuân Lộc (Thanh Thủy) và xã Phú Sơn (huyện Ba Vì).

Thực tế, đây là khu vực bãi bồi trên sông Đà với diện tích chồng lấn khoảng 20,5ha. Trên diện tích này, xã Xuân Lộc quản lý và đang cho người dân thuê để canh tác, làm trang trại chăn nuôi và trồng cây. Trong các buổi làm việc, so sánh thực địa và trên giấy tờ giữa hồ sơ và Bản đồ 364 thể hiện địa giới của 2 xã tại khu vực này đều không trùng khớp, mỗi bên đều đưa ra cái lý của mình, dẫn đến sự tranh chấp lâu đời. Cũng vì thế, đến nay Thanh Thủy là một trong những địa phương chưa thể thực hiện hoàn thiện, hiện đại hóa hồ sơ, bản đồ địa giới hành chính và xây dựng cơ sở dữ liệu về địa giới hành chính.

Đồng cảnh ngộ như Thanh Thủy, huyện “hàng xóm” Thanh Sơn cũng rơi vào thế “việc đã rồi” trong giải quyết địa giới hành chính với huyện Đà Bắc, tỉnh Hòa Bình.

Tìm hiểu được biết, Thanh Sơn và Đà Bắc có rất nhiều tuyến địa giới hành chính liền kề nhau. Khi thực hiện Đề án 513, bộc lộ ra các tuyến liên quan đến diện tích đất xâm canh, xâm cư giữa xã Đông Cửu, Yên Sơn (huyện Thanh Sơn) với các xã Tân Pheo, Tân Minh, Tú Lý (huyện Đà Bắc).

Cụ thể, tuyến địa giới hành chính giữa Đông Cửu và Tân Pheo có diện tích hơn 163ha, theo hồ sơ và Bản đồ 364 thì khu vực này thuộc địa phận xã Đông Cửu. UBND huyện Thanh Sơn đã cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng 45,7ha đất cho 4 hộ dân xóm Bầu, xã Đông Cửu. Tuy nhiên, một số hộ dân của xóm Bương, xã Tân Pheo đã xâm canh và canh tác trên hầu hết diện tích đất trong tuyến địa giới mà xã Đông Cửu quản lý.

Sau nhiều lần thực địa và lập biên bản, 2 địa phương đã thống nhất xác định còn một khu vực đang tranh chấp gồm 39 gia đình với hơn 150 nhân khẩu là người dân xóm Bương - xã Tân Pheo và xóm Dấu – xã Đông Cửu.

Đồng chí Trần Quang Thành – Phó Chủ tịch UBND huyện Thanh Sơn cho biết: Việc xâm canh, xâm cư do lịch sử để lại, vì thế sau khi xã Đông Cửu và xã Yên Sơn báo cáo hội nghị hiệp thương, thống nhất tuyến địa giới hành chính cấp tỉnh giữa Phú Thọ và Hòa Bình, đã đưa ra phương án như sau: Với diện tích 163,2ha đất rừng ở Đông Cửu, trong đó diện tích rừng phòng hộ là 45,7ha đã giao cho 4 hộ dân của xóm Bầu (Đông Cửu) quản lý bảo vệ. Tuy nhiên công việc kiểm tra đất rừng phòng hộ này phải đi qua 25km đường thuộc các xã Vinh Tiền, Kim Thượng của huyện Tân Sơn nên gặp nhiều khó khăn. Vì thế, đề nghị chuyển 163,2ha đất rừng trong địa giới hành chính của Đông Cửu cho xã Tân Pheo (Hòa Bình) quản lý. Đó cũng là phù hợp với thực tế và lịch sử để lại!

Riêng với xã Yên Sơn, do thực tế phần địa giới giáp ranh với xã Tân Minh và Tú Lý của huyện Đà Bắc, Hòa Bình đều có người dân của hai bên xâm canh, xâm cư lẫn nhau; Bản đồ 364 và thuyết minh bản đồ của 2 bên đều trùng khớp, không có sai lệch nên vẫn giữ nguyên đường địa giới hành chính theo Bản đồ 364. Điều này đồng nghĩa việc “chấp nhận” sự “giao thoa” giữa xã Yên Sơn với các xã của tỉnh bạn Hòa Bình. Tuy nhiên, người dân nơi đây cũng còn những băn khoăn, nhất là liên quan đến thủ tục hành chính sau này khi không thống nhất được nơi thường trú và địa giới hành chính.

Chính vì những phức tạp và vướng mắc trong quá trình triển khai thực hiện Dự án 513 tại các tỉnh, thành mà ngày 28/3/2023, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 302/QĐ-TTg về việc kéo dài thời gian thực hiện Dự án “Hoàn thiện, hiện đại hóa hồ sơ, bản đồ địa giới hành chính và xây dựng cơ sở dữ liệu về địa giới hành chính”. Trong đó, nhiệm vụ của các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương phải hoàn thành chậm nhất đến hết ngày 31/12/2023; nhiệm vụ của các bộ, cơ quan Trung ương phải hoàn thành chậm nhất đến hết ngày 31/12/2025.

>>> Kỳ 2: Những vỡ lẽ trong giải quyết xâm canh, xâm cư

Nhóm PV Điện tử