Lá dong vào vụ Tết

Giáp Tết, từ những chợ quê yên bình đến các chợ ở phố thị náo nhiệt, sắc xanh mướt của những bó lá dong đã hiện diện. Lá dong là nguyên liệu không thể thiếu để gói bánh chưng - món bánh truyền thống trong dịp Tết cổ truyền.

Lá dong có phiến lá dài và rộng, mỏng mà dai. Bánh chưng gói bằng lá dong khi luộc chín có màu xanh tự nhiên, vừa đẹp mắt lại giữ hương thơm đặc trưng.

Lá dong được bày bán ở chợ Lai Đồng, huyện Tân Sơn từ đầu tháng Chạp

Vào thời điểm giữa tháng Chạp, khi những cây mai, cây đào đã hé nụ, cũng là lúc vụ lá dong Tết thực sự bắt đầu. Lá dong theo những chuyến xe xuôi ngược tỏa đi khắp nơi. Lá dong thường mọc ở những nơi ẩm, đặc biệt các khe nước, dưới tán rừng, càng những chỗ độ ẩm cao, lá dong lại càng xanh và to, vì vậy, ở các huyện miền núi trên địa bàn tỉnh như Thanh Sơn, Tân Sơn, Yên Lập... người dân thường lấy dong mọc trên rừng hoặc dong mọc trên đồi. Lá dong khi được cắt về được người dân phân loại với những kích thước khác nhau từ to đến nhỏ, sau đó sẽ được thu mua và vận chuyển đến các tiểu thương hoặc bán cho những người mua lẻ.

Tại các chợ, một góc xanh rì màu lá dong góp cho hương sắc ngày xuân. Chợ phiên Lai Đồng, huyện Tân Sơn, từ đầu tháng Chạp, người dân đã bắt đầu bán lá dong. Tay thoăn thoắt cởi bó lá dong tư vấn cho khách, chị Đinh Thị Hà, khu Chiềng 1, xã Lai Đồng cho biết: “Cây lá dong mọc nhiều ở những vùng ẩm, dưới tán rừng, nhất là ven những dòng suối nhỏ. Việc chính của tôi là làm ruộng nương, dịp gần Tết tôi tranh thủ lên rừng, cứ men theo suối, khe nước để tìm lá dong. Tầm 20 tháng Chạp trở về, loại lá nhỏ bán khoảng 35.000 đồng/100 tàu lá; loại to khoảng 50.000 đồng/100 tàu, còn giáp Tết thông thường giá sẽ cao hơn”.

Lá dong được sử dụng để gói bánh chưng

- Gói bánh chưng tại cơ sở Chính Ảnh, xã Hùng Việt, huyện Cẩm Khê

Cùng với thu hoạch dong có sẵn trong tự nhiên, người dân cũng tận dụng những diện tích gần ao, ven sông, đất vườn để trồng dong. Ngày thường, lá dong chủ yếu được bán cho các cơ sở chuyên gói bánh chưng. Tuy nhiên, vào dịp Tết, nhu cầu sử dụng lá dong tăng cao hơn hẳn khi nhiều gia đình tự tay gói bánh chưng để cúng tổ tiên. Lá dong cho thu hoạch quanh năm nhưng đến vụ Tết thì được giá và nhu cầu thị trường nhiều nên đến khoảng tháng 9, người dân sẽ ngưng cắt, chăm thúc cây cho lá to và đẹp để phục vụ nhu cầu người dân vào dịp Tết Nguyên đán.

Người dân xã Cao Xá, huyện Lâm Thao thu hoạch lá dong phục vụ thị trường Tết

Bên những khóm dong cao che khuất đầu người, gấp rút thu hái lá để kịp giao cho cơ sở gói bánh chưng,chị Kiều Thị Tú - Khu 11, xã Cao Xá, huyện Lâm Thao cho biết: “Biết được đặc tính cây dong ưa độ ẩm cao nên tôi trồng tất cả khoảng 1 sào lá dong ở gần bờ ao, góc vườn. Cây đẻ nhánh khoẻ, mỗi năm cây có thể đẻ ra hàng chục nhánh lá, mỗi nhánh cho thu hoạch từ 5 - 6 tàu lá. Lá dong sau khi cắt, bó gọn, để chỗ râm mát có thể để được cả tháng nên từ rằm tháng Chạp tôi bắt đầu cắt bán”.

Để cho ra lò chiếc bánh đẹp, vuông vắn cũng khá kỳ công, trải qua nhiều công đoạn, bắt đầu từ khâu chọn lá dong. Mùi thơm của lá hòa quyện cùng gạo nếp, đậu xanh và thịt lợn khi bánh chưng được luộc chín như đánh thức cả một góc bếp, mang lại cảm giác ấm áp và gần gũi khi Tết về. Trong xã hội hiện đại có nhiều loại vật liệu bao gói hiện đại, tuy nhiên vẫn không thể thay thế được loại lá đặc biệt này trong gói bánh chưng.

Nguyễn Huế