Nhận diện và phòng chống bệnh lao

Lao là một trong những căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe, tính mạng của con người. Do vậy, người bệnh khi có dấu hiệu nghi ngờ nhiễm lao cần đến cơ sở y tế chuyên khoa để khám và điều trị kịp thời, triệt để nhằm cắt đứt nguồn lây trong cộng đồng. Đã có gần 93% bệnh nhân lao phát hiện sớm được điều trị khỏi bệnh.

Khám sàng lọc lao ngoài cộng đồng tại Bệnh viện Phổi Phú Thọ.

Nhiều độ tuổi mắc bệnh

Bệnh nhân Nguyễn Thị N, 34 tuổi làm công nhân ở Cụm công nghiệp Sóc Đăng, huyện Đoan Hùng bị sốt, đau đầu, khó thở. Vì nghĩ sốt thông thường nên chị tự mua thuốc về uống. Tuy nhiên, uống thuốc cả tuần vẫn không thấy khỏi, triệu chứng vẫn vậy, cơ thể bị suy nhược. Được người nhà giới thiệu, chị Nhung đã đến khám tại Bệnh viện Phổi Phú Thọ. Sau thăm khám và làm các xét nghiệm, các bác sỹ phát hiện chị bị lao màng phổi.

Trường hợp khác là chị Trần Thị Th, 37 tuổi ở xã Liên Hoa, huyện Phù Ninh bị đau cổ chân, đã đi khám và điều trị nhiều nơi nhưng không khỏi, bệnh ngày càng nặng lên do được chẩn đoán là viêm khớp. Được giới thiệu, chị về Bệnh viện Phổi Phú Thọ khám. Sau khi chụp phim cho thấy hình ảnh tổn thương khớp do vi khuẩn lao. Hội đồng chuyên môn của Bệnh viện do Bác sĩ Nguyễn Mạnh Khang - Phó Giám đốc Bệnh viện hội chẩn và xác định bệnh nhân Th bị lao xương, đồng thời tiến hành điều trị thuốc theo phác đồ.

Theo Bác sĩ CKI Nguyễn Thị Hoàng Yến - Phó Khoa Lao ngoài phổi (Bệnh viện Phổi Phú Thọ), đối với bệnh nhân mắc lao xương phác đồ điều trị là một năm, trong đó hai tháng đầu tiên phải dùng thuốc tấn công ban đầu bệnh. Bệnh nhân mắc lao xương sẽ tiến triển chậm hơn các loại lao khác. “Trước đây, bệnh lao thường xuất hiện ở những người trên 50 tuổi, nhưng nay căn bệnh này có xu hướng trẻ hóa” - Bác sĩ Yến chia sẻ.Đáng lo nhất là bệnh lao diễn tiến âm thầm nên phát hiện muộn, từ khi phát bệnh đến khi tử vong thì có khả năng lây sang rất nhiều người. Khi xâm nhập vào cơ thể, vi trùng lao theo đường máu bạch huyết đến cư trú, phát triển, làm tổn thương đầu tiên là phổi, rồi các cơ quan khác trong cơ thể người bệnh. Dù vi trùng lao chỉ khu trú ở một bộ phận nào đó nhưng có thể gây nên các triệu chứng toàn thân như sốt, mệt mỏi, kém ăn, gầy, sụt cân, da xanh, thiếu máu, buồn nôn... Con đường lây nhiễm chủ yếu qua bụi trong không khí, qua hô hấp, do những giọt nước bọt, đờm, nhớt li ti bắn ra khi bệnh nhân ho, hắt hơi, giao tiếp với người xung quanh.

Tuyên truyền phòng và điều trị lao tại Bệnh viện Phổi Phú Thọ.

Chủ động phát hiện, điều trị kịp thời

Thời gian qua, nhằm tăng cường sự nhận biết của người dân và các nhóm nguy cơ cao về bệnh lao, lao kháng thuốc, bệnh phổi tắc nghẽn, hen phế quản... đồng thời tăng cường khám phát hiện, chẩn đoán, thu nhận điều trị các trường hợp mắc lao và củng cố, hỗ trợ tuyến dưới trong công tác khám phát hiện, điều trị các bệnh hô hấp khác, năm 2023, Bệnh viện Phổi đã phối hợp với các Trung tâm Y tế (TTYT): Việt Trì, TX Phú Thọ, Hạ Hòa, Cẩm Khê, Phù Ninh, Thanh Ba tổ chức sàng lọc tại cộng đồng tại 10 xã/huyện với các hoạt động như phỏng vấn người có các dấu hiệu nghi lao, chụp Xquang phổi, xét nghiệm đờm tìm AFB, những trường hợp có AFB (+) được xét nghiệm GenXpert để chẩn đoán lao kháng thuốc.Ngoài ra, Bệnh viện Phổi Phú Thọ còn phối hợp với TTYT Cẩm Khê, Việt Trì tổ chức lồng ghép sàng lọc lao cho công nhân trong các khu công nghiệp nhằm tạo điều kiện cho công nhân được tiếp cận dễ dàng với dịch vụ sàng lọc lao sớm. Kết quả đã phỏng vấn 8.109 người, chụp Xquang phổi 7.926 ca, xét nghiệm GeneXpert 554 mẫu. Bên cạnh đó, Bệnh viện cũng tiến hành sàng lọc lao tiềm ẩn tại cộng đồng do Trung tâm Nghiên cứu môi trường và sức khỏe (CEHS, Quỹ Toàn cầu hỗ trợ tại bảy đơn vị; khám sàng lọc cho cán bộ, can phạm nhân Trại tạm giam Công an tỉnh và các đối tượng có nguy cơ tại cộng đồng. Kết quả có 1.695 người được thử Mantoux, trong đó 257 có kết quả Mantoux (+), đã điều trị được 80 người, số người tư vấn đồng ý điều trị 165 người...

Tuy nhiên, theo Bác sĩ Nguyễn Mạnh Khang - Phó Giám đốc Bệnh viện Phổi Phú Thọ, mặc dù người dân đã có ý thức phòng, chống bệnh lao; các phương tiện như hệ thống xe Xquang kỹ thuật số lưu động hỗ trợ chẩn đoán sớm lao, người dân đã tích cực hưởng ứng với dịch vụ chụp Xquang tại cộng đồng nhưng đối tượng sàng lọc lao vẫn chủ yếu tập trung nhóm người cao tuổi. Đối với nhóm đối tượng nguy cơ, nhóm tuổi lao động và học sinh, sinh viên tiếp cận sàng lọc chưa cao. Chưa thống kê được đầy đủ các đối tượng nguy cơ (ngoài đối tượng người tiếp xúc), sinh phẩm Mantoux, thuốc điều trị Chương trình chống lao Quốc gia chưa đảm bảo thường xuyên.

Nỗ lực chấm dứt bệnh lao

Chủ đề Ngày thế giới phòng chống lao của Việt Nam năm 2024 là “Đúng! Việt Nam có thể chấm dứt bệnh lao”. Chủ đề như một lời “hồi đáp”, hưởng ứng mạnh mẽ chủ đề của thế giới, khẳng định những nỗ lực, quyết tâm, khát vọng ở mức cao nhất của Việt Nam trong công tác phòng chống lao. Chủ đề năm nay cũng tiếp tục khẳng định mục tiêu chấm dứt bệnh lao tại Việt Nam là hoàn toàn có thể.

Bác sĩ Lê Anh Hải - Giám đốc Bệnh viện Phổi Phú Thọ khẳng định: Công tác phòng chống lao trong cộng đồng trên địa bàn tỉnh tiếp tục nhận được sự quan tâm của các cấp ủy, chính quyền từ tỉnh đến cơ sở; sự chỉ đạo chặt chẽ, kịp thời của Chương trình chống lao Quốc gia. Mạng lưới phòng chống lao trên địa bàn thường xuyên được củng cố, kiện toàn, bao phủ từ tuyến tỉnh đến 100% các khu dân cư và được duy trì hoạt động thường xuyên.

Năm 2023, toàn tỉnh thu nhận được 528/650 bệnh nhân lao các loại, đạt 81% kế hoạch năm, trong đó lao phổi có bằng chứng vi khuẩn mới đạt 108% kế hoạch năm; tỉ lệ phát hiện bệnh nhân lao có bằng chứng vi khuẩn mới là 21/100.000 dân, lao các thể là 34/100.000 dân. Tỉ lệ bệnh nhân lao được xét nghiệm HIV tăng hơn so với năm 2022, tỉ lệ khỏi của bệnh nhân lao phổi có bằng chứng vi khuẩn học đạt 92,9%... Số liệu trên cho thấy có sự cải thiện đáng kể trong công tác phát hiện, điều trị bệnh lao.

Bằng việc đẩy mạnh công tác phát hiện bệnh lao kết hợp nhiều hình thức, vận động sự cam kết và chỉ đạo của các cấp chính quyền địa phương đối với hoạt động phòng chống lao, lồng ghép các chiến dịch sàng lọc bệnh lao với các bệnh lý khác... rất cần cả sự cam kết của cộng đồng. Người dân cần hiểu đúng về bệnh lao, không kỳ thị mặc cảm mà chủ động tham gia phát hiện bệnh khi có triệu chứng. Bệnh lao phổi hiện nay đã có thể điều trị dễ dàng, hầu hết người bị lao phổi đều có thể chữa khỏi bệnh nếu tuân thủ phác đồ điều trị đúng đắn.

Đối với các bệnh nhân có hoàn cảnh khó khăn, cán bộ Bệnh viện Phổi đã quyên góp, ủng hộ quà, hỗ trợ tiền ăn cho bệnh nhân khi nằm điều trị tại bệnh viện, đồng thời kêu gọi vận động ủng hộ bằng hình thức nhắn tin (TB gửi 1402) cho Quỹ PASS-TB, mỗi tin nhắn gửi đi sẽ tạo thêm cơ hội cho người bệnh lao được điều trị khỏi, giảm nguồn lây trong cộng đồng. Chấm dứt bệnh lao ở Việt Nam nghĩa là tránh đi cái chết không đáng có của hàng chục nghìn người một năm và hàng trăm ngàn gia đình không phải lo lắng vì có người mắc lao, trong đó có người thân của mỗi chúng ta.

Ngọc Tuấn