Phát triển bền vững các sản phẩm OCOP

Thời gian qua, Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP) đã được triển khai đồng bộ, rộng khắp ở tất cả các địa phương trên địa bàn tỉnh mang lại hiệu quả kinh tế thiết thực cho người dân, trở thành động lực thúc đẩy phát triển kinh tế khu vực nông thôn. Đây vừa là giải pháp cũng đồng thời là nhiệm vụ quan trọng trong thực hiện Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới.

Hợp tác xã thịt chua Thanh Sơn - Phú Thọ (huyện Thanh Sơn) có sản phẩm thịt chua ống nứa, thịt chua vị tỏi ớt và thịt thính đạt tiêu chuẩn OCOP 4 sao và sản phẩm thịt chua vị truyền thống đạt tiêu chuẩn OCOP 3 sao.

Lan tỏa mạnh mẽ

Được triển khai từ năm 2018, Chương trình OCOP của tỉnh đã thu hút nhiều doanh nghiệp, hợp tác xã (HTX), hộ sản xuất - kinh doanh tham gia. Các địa phương đã tích cực tìm kiếm, lựa chọn, xây dựng các sản phẩm chủ lực, đặc trưng, truyền thống có thế mạnh để tập trung phát triển thành các sản phẩm OCOP, sản xuất theo hướng hàng hóa tập trung, quy mô lớn, hình thành chuỗi giá trị có thị trường ổn định để nâng cao hiệu quả kinh tế, thu nhập cho người dân.

Để phát triển, nhân rộng chương trình OCOP, các cấp, các ngành và các địa phương trong tỉnh đã chú trọng triển khai nhiều giải pháp hỗ trợ như tạo điều kiện về vay vốn ưu đãi, giúp các chủ thể tiếp cận nguồn nguyên liệu chất lượng cao, xây dựng hệ thống chuẩn hóa và kiểm tra chất lượng sản phẩm, tăng cường công tác tuyên truyền, quảng bá, xúc tiến tiêu thụ sản phẩm. Chính vì thế, chương trình đã thu hút được nhiều chủ thể tham gia, nhất là các HTX và ngày càng có nhiều sản phẩm đạt chuẩn. Điều đó không chỉ tác động tích cực đến sự phát triển kinh tế vùng nông thôn, mà còn có những đóng góp không nhỏ về mặt xã hội khi quy mô lao động ngày càng tăng lên, đa dạng thành phần, trong đó có 30% chủ thể là nữ và 14% chủ thể là người dân tộc thiểu số...

Đến nay, chương trình OCOP đã tạo nên những thay đổi về mặt thương mại mạnh mẽ. Các sản phẩm đáp ứng quy chuẩn, tiêu chuẩn, an toàn thực phẩm, góp phần gia tăng giá trị, giúp chủ thể tăng quy mô sản xuất và doanh thu. Tỷ lệ chủ thể gia tăng quy mô hoặc sản lượng sau khi được công nhận OCOP chiếm 55%, doanh thu bán hàng tăng bình quân 29%, tỷ lệ sản phẩm OCOP tăng giá bán sau khi được công nhận 50,53%, mức tăng bình quân về giá là 15,7%.

Lũy kế đến hết năm 2024, trên địa bàn tỉnh có 306 sản phẩm, nhóm sản phẩm OCOP đạt hạng từ 3 sao trở lên, trong đó có 3 sản phẩm hạng 5 sao, 47 sản phẩm hạng 4 sao, 256 sản phẩm hạng 3 sao. Hiện cả tỉnh có 220 chủ thể gồm 107 THT/HTX, 31 doanh nghiệp, 82 hộ/cơ sở sản xuất tham gia chương trình OCOP; 152/207 xã, phường, thị trấn trên địa bàn tỉnh có sản phẩm OCOP; có 3 huyện Yên Lập, Thanh Thủy, Lâm Thao đạt 100% số xã có sản phẩm OCOP.

Các sản phẩm OCOP đã và đang được ngành chức năng, địa phương cùng các chủ thể quan tâm quảng bá, giới thiệu, kết nối tiêu thụ thông qua các hoạt động xúc tiến thương mại, hội chợ. Qua đó, giúp các chủ thể OCOP tiếp cận và hiểu được nhu cầu của thị trường để từ đó nâng cao năng lực sản xuất, đa dạng sản phẩm, cải tiến mẫu mã... Những năm gần đây, các sản phẩm OCOP của tỉnh không chỉ được tiêu thụ tại địa phương mà đã có mặt tại nhiều siêu thị, cửa hàng tiện ích trong nước.

Việc phát triển các sản phẩm OCOP đã góp phần làm thay đổi tư duy trong sản xuất của người dân, từng bước chuyển đổi từ quy mô nhỏ sang sản xuất theo hướng liên kết chuỗi giá trị khép kín. Từ đó, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, cơ cấu lao động nông thôn, nâng cao thu nhập cho người dân, tạo sức bật cho phát triển kinh tế nông nghiệp, nông thôn; đồng thời bảo tồn và phát huy các giá trị sản phẩm truyền thống gắn với phát triển các làng nghề, hợp tác xã, du lịch dịch vụ và kế hoạch cơ cấu lại ngành Nông nghiệp.

Sản phẩm gà ủ muối tiêu chuẩn OCOP 3 sao của HTX chăn nuôi, sản xuất và chế biến gà ủ muối Tân Sơn (huyện Tân Sơn) được sản xuất, chế biến đảm bảo quy trình vệ sinh an toàn thực phẩm.

Giải pháp đồng bộ

Cùng với những kết quả tích cực, việc phát triển sản phẩm OCOP còn có điểm hạn chế nhất định. Thực tế cho thấy, mặc dù số lượng sản phẩm OCOP phát triển nhanh, nhưng chưa thực sự đảm bảo tính bền vững bởi nhiều yếu tố.

OCOP là chương trình phát triển kinh tế nông thôn, đa ngành, đa lĩnh vực, tuy nhiên, nhận thức và hiểu đúng về chương trình ở một số địa phương còn chưa sâu, dẫn đến việc thiếu chủ động trong tổ chức triển khai. Hiện vẫn còn 73/207 xã, phường, thị trấn chưa có sản phẩm OCOP, ở một số địa phương, tỷ lệ xã, phường, thị trấn có sản phẩm OCOP còn thấp. Các địa phương có nhiều sản phẩm OCOP tương tự nhau, sản phẩm thì nhiều, nhưng chất lượng sản phẩm OCOP chưa cao. Hầu hết các sản phẩm OCOP chỉ đạt ở mức 3 sao hoặc 4 sao, toàn tỉnh chỉ có 3 sản phẩm 5 sao. Một số sản phẩm OCOP sau khi được công nhận chưa phát huy được hiệu quả bền vững, số sản phẩm đến thời hạn đánh giá lại, với nhiều lý do khác nhau không được các chủ thể làm hồ sơ công nhận lại chiếm tỷ lệ khá cao 54,5% (30/55 sản phẩm không được chủ thể làm hồ sơ công nhận lại).

Một số sản phẩm chưa được chú trọng về mẫu mã, bao bì, chất lượng nên sức cạnh tranh trên thị trường còn thấp, chưa đáp ứng được yêu cầu về sản lượng hàng hóa của các hệ thống phân phối. Cùng với đó, một số chủ thể OCOP chưa chủ động xúc tiến thương mại, quảng bá sản phẩm đến người tiêu dùng nên số lượng sản phẩm tiêu thụ chưa nhiều, chủ thể khó duy trì sản xuất. Nguồn vốn hỗ trợ từ ngân sách nhà nước cho chương trình OCOP còn hạn chế, chưa đáp ứng được nhu cầu hỗ trợ, phát triển và tiêu chuẩn hóa các sản phẩm theo quy định.

Do đó, cùng với việc gia tăng số lượng sản phẩm thì việc duy trì, nâng cao chất lượng, xây dựng thương hiệu và cần kênh tiêu thụ ổn định là điều cần thiết để sản phẩm OCOP phát triển một cách bền vững.

Đồng chí Trần Tú Anh - Phó Giám đốc Sở NN&PTNT khẳng định: OCOP là một chương trình có ý nghĩa lớn đối với sự phát triển kinh tế - xã hội ở nông thôn. Tuy nhiên, để sản phẩm OCOP phát triển bền vững, cần có sự nỗ lực của cả chính quyền, doanh nghiệp, hợp tác xã và sự chung tay của cả người nông dân. Giải pháp trọng tâm là tập trung phát triển các sản phẩm có thương hiệu, theo chuỗi giá trị dựa trên thế mạnh, lợi thế về nguyên liệu của địa phương, văn hóa và tri thức bản địa nhằm phát huy nội lực, sức sáng tạo, hình thành chuỗi giá trị sản phẩm hàng hóa gắn với cộng đồng theo hướng kinh tế tuần hoàn, bảo đảm hệ sinh thái bền vững. Đồng thời phải phát huy được tính chủ động, năng động, sáng tạo, tinh thần hợp tác của các chủ thể và cộng đồng. Có như thế chương trình OCOP trên địa bàn tỉnh mới phát huy hiệu quả cao.

Theo đó, các địa phương cần đa dạng hoá các hình thức thông tin tuyên truyền nâng cao nhận thức của các tổ chức, cá nhân về mục đích, ý nghĩa và yêu cầu của chương trình OCOP. Đồng thời thường niên tổ chức đánh giá, phân hạng sản phẩm OCOP đảm bảo chặt chẽ, khách quan, công bằng, đúng quy định không chạy theo số lượng; tăng cường kiểm tra, giám sát chất lượng sản phẩm OCOP sau khi được đánh giá, công nhận.

Tiếp tục hỗ trợ tư vấn, hoàn thiện hồ sơ đánh giá và phân hạng sản phẩm; nâng cấp, tiêu chuẩn hoá và phát triển sản phẩm OCOP nhằm nâng cao chất lượng thiết kế logo, bao bì, nhãn hiệu, ấn phẩm quảng bá, website; hỗ trợ đăng ký sở hữu trí tuệ, chứng nhận các sản phẩm theo các tiêu chuẩn sản xuất an toàn (VietGAP, GlobalGAP...), áp dụng hệ thống truy xuất nguồn gốc; nghiên cứu đầu tư hệ thống nhận diện bảo hộ thương hiệu sản phẩm nhằm cải thiện, nâng cao giá trị, sức cạnh tranh của sản phẩm.

Đồng thời, tăng cường các hoạt động quảng bá, giới thiệu sản phẩm OCOP bằng nhiều hình thức, nhất là hỗ trợ các chủ thể tham gia chương trình ứng dụng công nghệ thông tin, thương mại điện tử. Khuyến khích các tổ chức, cá nhân đầu tư, xây dựng, phát triển các điểm giới thiệu, liên kết tiêu thụ các sản phẩm OCOP, gắn với các hoạt động kết nối các chương trình du lịch dịch vụ. Đẩy mạnh triển khai hoạt động số hóa đối với các sản phẩm OCOP nhằm theo dõi truy xuất nguồn gốc, chống hàng giả...

Phương Thảo