Chung tay giảm thiểu rác thải nhựa, xây dựng lối sống xanh

Hiện nay, rác thải nhựa ngày càng tác động tiêu cực đến hệ sinh thái, môi trường sống, sức khỏe con người và sự phát triển bền vững. Tại nhiều diễn đàn quốc tế, Việt Nam đã đề xuất các sáng kiến và tham gia cơ chế hợp tác toàn cầu, khu vực để giải quyết rác thải nhựa. Với mục tiêu hướng tới môi trường không rác thải nhựa, thời gian qua, các cấp, ngành, địa phương trên địa bàn tỉnh Phú Thọ đã tích cực tuyên truyền, vận động, thực hiện các giải pháp nhằm làm thay đổi nhận thức, thói quen của người dân, hướng tới lối sống “xanh”.

Mô hình “Giảm thiểu rác thải nhựa tại nơi công cộng” của Hội Phụ nữ xã Tu Vũ (huyện Thanh Thủy) góp phần nâng cao ý thức bảo vệ môi trường cho hội viên.

Từ nhận thức đến hành động

Rác thải nhựa được thải ra môi trường từ nhiều nguồn khác nhau như từ sinh hoạt, hoạt động công nghiệp, nông nghiệp, du lịch, dịch vụ, hoạt động y tế... Một lượng chất thải nhựa sau khi sử dụng không được phân loại riêng mà lẫn trong rác thải sinh hoạt gây khó khăn trong việc thu gom, xử lý dẫn đến tình trạng mà các nhà khoa học gọi là ô nhiễm trắng. Phải mất hàng trăm, thậm chí hàng nghìn năm thì các chất thải từ nhựa và ni-lông trong lòng đất mới bị phân hủy hoàn toàn. Chúng cản trở sự sinh trưởng, phát triển của các loài động thực vật, thu hẹp không gian sống của sinh vật và gây độc hại cho môi trường sống. Nước ta đang nỗ lực để loại bỏ ô nhiễm do rác thải nhựa gây ra với giải pháp đa dạng hóa các nguồn đầu tư cho bảo vệ môi trường và định hướng phát triển kinh tế theo hướng tăng trưởng xanh.

Trên địa bàn tỉnh, chỉ tính riêng rác thải sinh hoạt phát sinh hiện nay khoảng 900 tấn/ngày, trong đó rác có thành phần nhựa chiếm từ 8-16%. Tại khu vực đô thị, khối lượng chất thải rắn sinh hoạt được thu gom, xử lý khoảng 98%, tại khu vực nông thôn con số này khoảng 77%. Điều đó đồng nghĩa với việc vẫn còn một lượng rác thải, trong đó có rác thải nhựa, chưa được thu gom, xử lý triệt để.

Để hạn chế tác động tiêu cực từ rác thải nhựa, tỉnh đã ban hành các văn bản chỉ đạo, như: Chỉ thị số 20-CT/TU, ngày 22/6/2019 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về tiếp tục tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo công tác triển khai thực hiện phong trào “chống rác thải nhựa”; Đề án thu gom, vận chuyển, xử lý rác thải sinh hoạt trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2021 - 2025; Kế hoạch thực hiện Chương trình hành động quốc gia về sản xuất và tiêu dùng bền vững trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030... Ngày 30/12/2024, UBND tỉnh ban hành Kế hoạch phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn trên địa bàn tỉnh đến năm 2030, trong đó hướng dẫn nhận diện và kỹ thuật phân loại chất thải rắn sinh hoạt, nhựa thải để có biện pháp xử lý hiệu quả.

Quá trình thực hiện chống rác thải nhựa đã được sự vào cuộc tích cực của cả hệ thống chính trị, nhiều giải pháp quyết liệt nhằm hạn chế sử dụng túi ni - lông và sản phẩm nhựa sử dụng một lần, khuyến khích thu gom, tái chế chất thải nhựa bắt đầu từ những việc làm cụ thể. Hoạt động tuyên truyền được đẩy mạnh với nhiều hình thức như sân khấu hóa, thông qua sinh hoạt các đoàn thể, xây dựng các mô hình... giúp hội viên và người dân hiểu được ý nghĩa của việc bảo vệ môi trường, xử lý rác thải nhựa đúng cách.

Xã Tiên Du (huyện Phù Ninh) mỗi năm duy trì trên 500ha diện tích gieo trồng cây hàng năm, bên cạnh đó, địa phương có 15 doanh nghiệp và khoảng 130 hộ kinh doanh, dịch vụ nên lượng chất thải rắn phát sinh tương đối lớn, đặc biệt trong các mùa sản xuất cao điểm. Đồng chí Nguyễn Hồng Chất - Phó Chủ tịch UBND xã cho biết: “Nhằm giảm áp lực từ rác thải phát sinh, trong đó có rác thải nhựa, xã đẩy mạnh công tác tuyên truyền đến từng hộ dân về bảo vệ môi trường, thay đổi thói quen xử lý rác trong sinh hoạt và sản xuất. Người dân được hướng dẫn phân loại rác ngay tại nguồn, tách riêng rác hữu cơ, rác vô cơ và rác có thành phần nhựa. Trong nông nghiệp, vận động, hướng dẫn người dân sử dụng các phế phẩm nông nghiệp như rơm rạ để phủ mặt luống thay thế cho phủ bằng ni-lông để hạn chế cỏ dại; thu gom vỏ bao bì thuốc bảo vệ thực vật đúng nơi quy định, tránh tình trạng bỏ rác bừa bãi ra các bờ ruộng, kênh mương”.

Nhiều địa phương, đơn vị trên địa bàn tỉnh định kỳ phát động hoạt động thu gom và tái chế chất thải nhựa tại các chợ, các khu dân cư, siêu thị... nhằm khuyến khích người tiêu dùng cắt giảm tối đa sử dụng các sản phẩm nhựa và túi ni-lông, nâng cao ý thức trách nhiệm của cộng đồng. Căn cứ vào chức năng, nhiệm vụ, các tổ chức chính trị - xã hội đã chủ động lồng ghép nội dung truyền thông về bảo vệ môi trường vào chương trình, kế hoạch hoạt động, kết hợp tốt công tác giáo dục tuyên truyền gắn với xây dựng mô hình mẫu thu gom, phân loại rác thải nhựa tại nguồn. Đối với các doanh nghiệp cũng đã bước đầu nghiên cứu, áp dụng vật liệu sinh học, bao bì tái chế, triển khai mô hình kinh tế tuần hoàn.

Qua thực tiễn triển khai cho thấy, việc chống rác thải nhựa cần sự vào cuộc đồng bộ, lâu dài, phù hợp với điều kiện thực tiễn và yêu cầu phát triển bền vững trong giai đoạn mới.

Xã Cao Xá (huyện Lâm Thao) triển khai mô hình bể thu gom bao bì thuốc bảo vệ thực vật, giúp phân loại và xử lý rác thải nhựa phát sinh trong sản xuất nông nghiệp đúng quy định.

Giải pháp nền tảng cho tương lai bền vững

Quá trình công nghiệp hóa, đô thị hóa nhanh đã thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội song cũng đặt ra nhiều thách thức về môi trường khi lượng rác thải, đặc biệt là rác thải nhựa ngày càng gia tăng trong khi hạ tầng xử lý chưa đáp ứng kịp và nhận thức, ý thức của một bộ phận người dân còn hạn chế.

Nhằm truyền tải mạnh mẽ thông điệp và xây dựng lối sống bền vững, giảm thiểu chất thải nhựa có hại cho môi trường, Ngày Môi trường thế giới (5/6) năm nay có chủ đề “Chống ô nhiễm nhựa” với nội dung trọng tâm là “Chung tay giảm thiểu rác thải nhựa - Lan toả lối sống xanh”. Đây là lần thứ hai trong vòng ba năm (2023-2025) chủ đề Ngày Môi trường thế giới về rác thải nhựa được lựa chọn, thể hiện rõ tính ưu tiên toàn cầu trong kiểm soát ô nhiễm nhựa. Đồng thời tái khẳng định cam kết sử dụng hiệu quả tài nguyên, bảo vệ đa dạng sinh học, nâng cao khả năng thích ứng, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và tăng cường hợp tác khu vực - toàn cầu, hướng tới nền kinh tế tuần hoàn và phát triển bền vững. Ngoài thông điệp chung, Ngày Môi trường thế giới còn truyền đạt những thông điệp riêng về hạn chế rác thải nhựa đối với từng đối tượng như cộng đồng và hộ gia đình; doanh nghiệp; thanh niên, học sinh, sinh viên; các địa phương và chính quyền cơ sở nhằm tạo sự lan tỏa sâu rộng và phù hợp điều kiện thực tiễn.

Theo đồng chí Nguyễn Bá Thọ - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường, để nâng cao nhận thức của người dân, tỉnh lồng ghép các nội dung về giảm thiểu rác thải nhựa trong các kế hoạch và triển khai các hoạt động hưởng ứng Ngày Môi trường thế giới 5/6, Chiến dịch Làm cho thế giới sạch hơn, Ngày Quốc tế Đa dạng sinh học 22/5, Tuần lễ Quốc gia Nước sạch và vệ sinh môi trường... Đặc biệt, để các hoạt động bảo vệ môi trường đạt hiệu quả bền vững, cần tiếp tục nâng cao quản lý nhà nước về chất thải nói chung và chất thải nhựa nói riêng. Triển khai nghiêm túc Kế hoạch phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn đến năm 2030, góp phần giảm áp lực lên môi trường, thúc đẩy ý thức và trách nhiệm của người dân trong thực hành lối sống xanh. Cùng với đó, mỗi tổ chức, cá nhân cần nâng cao ý thức, thay đổi hành vi theo hướng thân thiện với môi trường, từ khâu tiêu dùng đến xử lý chất thải, góp phần kiểm soát ô nhiễm nhựa, thực hiện các cam kết khí hậu và mục tiêu phát triển bền vững quốc gia.

Chống rác thải nhựa không chỉ là một chiến dịch môi trường mang tính ngắn hạn mà là một quá trình chuyển đổi tư duy phát triển, đổi mới mô hình sản xuất - tiêu dùng và điều chỉnh hành vi xã hội một cách toàn diện. Khi truyền thông, giáo dục, quản lý và hành động thực tiễn được thực hiện đồng bộ sẽ tạo nền tảng vững chắc cho mục tiêu giảm thiểu ô nhiễm từ rác thải nhựa, xây dựng môi trường sống trong lành, bền vững cho hiện tại và tương lai.

Nguyễn Huế