Đề phòng “bão” trong “bão”: Bài học từ lũ lụt tại Hoàng An

Bão số 5 vừa quét qua đã để lại nhiều hậu quả nặng nề tại các tỉnh phía Bắc, xã Hoàng An, một vùng quê yên bình ở Phú Thọ, cũng không phải là ngoại lệ. Hàng chục hecta lúa và hoa màu bị nhấn chìm, ao nuôi cá bị tràn bờ. Thiệt hại về vật chất chỉ là một phần, điều khiến người dân nơi đây bức xúc hơn cả là sự cố bất ngờ của trạm bơm tiêu úng quan trọng, khiến tình trạng ngập lụt càng trở nên nghiêm trọng.

Chỉ sau vài giờ mưa lớn, do ảnh hưởng của hoàn lưu bão số 5, mực nước các con sông Phó Đáy, sông Phan chảy qua địa phận xã Hoàng An dâng lên nhanh chóng.

Mất trắng sau một đêm

Chỉ sau vài giờ mưa lớn, do ảnh hưởng của hoàn lưu bão số 5, mực nước các con sông Phó Đáy, sông Phan chảy qua địa phận xã Hoàng An dâng lên nhanh chóng. Nhiều tuyến đường làng bị ngập sâu, có đoạn ngập đến mức người dân không thể đi lại. Lực lượng chức năng đã phải cắm biển cảnh báo và cử người trực để hướng dẫn giao thông.

Người dân vẫn lo lắng vì nước ngập cây cối hoa màu.

Tuy nhiên, thiệt hại nặng nề nhất lại nằm ở các thôn thuộc địa phận xã Hoàng Đan, Hoàng Lâu (cũ). Theo thống kê ban đầu, hơn 50ha lúa bị ngập úng, trong đó có hơn 10ha bị ngập chìm. Hơn 20ha ao nuôi cá của bà con cũng bị tràn bờ, gây thất thoát nghiêm trọng. Một người dân tại thôn Cầu, bà Trần Thị Chiên, không giấu được sự lo lắng: “Không ngờ đến thời điểm này mà trạm bơm Kim Xá vẫn không vận hành. Cơn mưa ập đến, chúng tôi trở tay không kịp, lúa ngập hết, cá hồ cũng trôi sạch. Chúng tôi mong muốn trạm bơm vận hành đúng thời điểm để cho người dân chúng tôi được nhờ”.

“Nước đã ngập nhưng bơm chưa chạy”

Khi cơn bão ập đến, điều người dân Hoàng An trông đợi là trạm bơm tiêu Kim Xá, “lá phổi” tiêu úng của cả vùng, sẽ hoạt động hết công suất. Thế nhưng, điều đó đã không xảy ra. Trạm bơm tiêu Kim Xá, công trình được xây dựng để thoát nước cho khu vực hạ lưu đầm Nhị Hoàng rộng lớn, đã ngừng hoạt động vào thời điểm cấp bách nhất.

Đồng chí Ngô Văn Thìn - Chủ tịch UBND xã Hoàng An cho biết: “Việc cấp bách hiện nay của xã là đề nghị khẩn trương vận hành trạm bơm tiêu Kim Xá để thoát nước, đẩy nước ra khỏi khu vực đầm Nhị Hoàng. Tuy nhiên, đến gần 10 giờ 30 phút sáng 27/8, phía trạm bơm vẫn thông báo có sự cố về điện. Họ thông báo không có công cụ, phương tiện để trèo lên cao xử lý đường dây”.

Hơn 50ha lúa bị ngập úng, trong đó có 15ha đã chìm sâu trong nước.

Mặc dù trạm bơm do Sở NN&MT quản lý, nhưng chính quyền xã Hoàng An đã chủ động thuê cần cẩu, huy động máy móc và nhân lực để hỗ trợ sửa chữa. Đây là một nỗ lực đáng ghi nhận, cho thấy sự chủ động của chính quyền địa phương nhằm cứu vãn hàng chục héc-ta lúa và hoa màu đang có nguy cơ mất trắng. Tuy nhiên, sự việc này đã làm lộ ra một vấn đề nhức nhối: Công tác chuẩn bị và ứng phó với thiên tai vẫn còn nhiều bất cập.

Từ sự cố “không mong muốn”...

Để làm rõ nguyên nhân, phóng viên đã có mặt tại Trạm bơm tiêu Kim Xá. Ông Nguyễn Đức Trung, Tổ vận hành trạm bơm, cho biết sự cố xảy ra là do “trẻ con thả diều vào đường dây” gây chập điện. Ông cũng khẳng định thêm rằng sự cố này “không mong muốn và không thể biết trước được vì nó là tự nhiên. Đơn vị đã huy động nhân sự để khắc phục và đến 11 giờ sáng cùng ngày, trạm bơm đã hoạt động trở lại".

Trạm bơm tiêu Kim Xá.

Tuy nhiên, lời giải thích này chưa đủ làm thỏa mãn những câu hỏi của người dân và dư luận. Tại sao một trạm bơm quan trọng lại không có phương án dự phòng khi xảy ra sự cố điện? Việc bảo trì, duy tu thường xuyên có được thực hiện đầy đủ không? Một sự cố “tự nhiên” và “không thể biết trước” có đủ để biện minh cho việc hàng chục hecta hoa màu, tài sản của bà con bị nhấn chìm?

Đồng chí Ngô Văn Thìn - Chủ tịch UBND xã Hoàng An chỉ ra những bất cập trong quy trình vận hành trạm bơm tiêu Kim Xá.

Đồng chí Ngô Văn Thìn, Chủ tịch UBND xã Hoàng An, bày tỏ chỉ ra những bất cập trong quy trình vận hành trạm bơm tiêu Kim Xá: Tuy trạm bơm vận hành theo những tiêu chí rất cụ thể, ví dụ như theo thủy chí, khi có báo động mức độ 1 thì trạm bơm mới hoạt động. Tuy nhiên, theo thực tế, các địa phương có địa hình thấp, trũng nên khi nước lên chưa đạt đến mức báo động cấp 1 thì diện tích nuôi trồng thủy sản, diện tích trồng lúa của bà con đã bị ngập. Nếu cứ chờ đến mức báo động cấp 1 rồi mới vận hành trạm bơm thì sẽ rất bất cập, gây thiệt hại rất lớn cho bà con. Đề nghị cần căn cứ vào tình hình thực tế, diễn biến thời tiết tại địa phương để có phương án linh động hơn”.

... đến bài học trong công tác vận hành chống bão lụt

Sự việc tại Hoàng An là một lời cảnh báo đối với các đơn vị quản lý và vận hành trạm bơm trên toàn tỉnh. Đã đến lúc cần có một cái nhìn căn cơ hơn về công tác phòng, chống lụt bão. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp chính quyền, đơn vị quản lý trạm bơm và người dân. Các trạm bơm cần được duy tu, bảo dưỡng định kỳ để luôn sẵn sàng hoạt động. Quan trọng hơn, cần có những quy định vận hành linh hoạt, dựa trên tình hình thực tế, tránh tình trạng máy bơm “án binh bất động” trong khi người dân đang chạy đua với lũ.

Đến 11 giờ sáng ngày 27/8, trạm bơm đã hoạt động trở lại.

Để bảo vệ sản xuất nông nghiệp và cuộc sống của người dân, ngành Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Phú Thọ cần đưa ra những giải pháp triệt để, đảm bảo rằng câu chuyện “nước đã ngập nhưng bơm chưa chạy” sẽ không bao giờ lặp lại. Đây không chỉ là câu chuyện của riêng Hoàng An mà còn là bài học kinh nghiệm cho tất cả các địa phương trên hành trình chủ động ứng phó với thiên tai ngày càng diễn biến phức tạp.

Ngọc Thắng