Chuyện của những hòa giải viên cơ sở

Giữa nhịp sống hiện đại, những mâu thuẫn trong cộng đồng vẫn âm thầm nảy sinh mỗi ngày. Và ở nơi “gốc rễ” ấy của đời sống dân cư, có những người lặng lẽ đứng ra tháo gỡ, giữ gìn sự yên ấm, đoàn kết cho xóm làng. Họ là những hòa giải viên cơ sở, bằng cái tâm, cái tình và sự kiên nhẫn, đã trở thành cầu nối giữa chính quyền với Nhân dân, góp phần giữ vững bình yên cho từng khu phố, thôn làng.

Ông Nguyễn Quốc Hoàn cùng các thành viên tổ hòa giải trao đổi, nắm bắt các quy định của pháp luật phục vụ công tác hòa giải ở cơ sở.

Câu chuyện của cái lý và cái tình

Ở tổ dân phố số 1 (Dân Chủ), phường Thống Nhất, mỗi khi có chuyện “cơm không lành, canh không ngọt”, người ta lại nhớ đến ông Nguyễn Quốc Hoàn - Trưởng khu kiêm tổ trưởng tổ hòa giải cơ sở. Bằng sự khéo léo, kiên trì, ông Hoàn cùng các thành viên trong tổ đã giúp nhiều vụ việc được hòa giải ấm êm, giữ vững tình làng nghĩa xóm.

Theo chân cán bộ phường Thống Nhất, chúng tôi đến khu dân cư số 1 (Dân Chủ) gặp ông Nguyễn Quốc Hoàn - người được bà con nơi đây thân mật gọi là “ông Hoàn hòa giải”. Lúc này, ông đang cùng bà con trong khu chuẩn bị cho ngày hội Đại đoàn kết toàn dân tộc. Gặp chúng tôi khi đang tất bật, ông Hoàn vẫn niềm nở: Ngày hội đại đoàn kết năm nay đặc biệt hơn vì đây là lần đầu tiên ngày hội có lồng ghép kỷ niệm ngày Pháp luật Việt Nam nên ngoài những tiết mục văn nghệ chính, chúng tôi đang tính dàn dựng thêm phần tiểu phẩm để tuyên truyền phổ biến pháp luật đến người dân.

Vừa nhanh tay pha ấm trà nóng, vừa sát sao chỉ đạo đội văn nghệ luyện tập - bận rộn là thế nhưng ông Hoàn lại chậm rãi, giành nhiều thời gian kể cho chúng tôi nghe những câu chuyện về công tác hòa giải, mà như ông nói vui là “chuyện con gà, quả trứng” ở cơ sở. Bởi theo ông những chuyện dù nhỏ nhặt, nếu không được giải quyết một cách dứt điểm, âm ỉ lâu ngày có thể bùng lên trở thành “điểm nóng” gây mất trật tự an ninh nông thôn, chia rẽ xóm làng.

Sinh ra và lớn lên ở xã Dân Chủ cũ (nay là phường Thống Nhất), từ khi còn trẻ ông Hoàn đã tích cực tham gia các hoạt động phong trào ở cơ sở và từng “kinh qua” nhiều nhiệm vụ như: Bí thư Đoàn thanh niên, Thanh tra Nhân dân, Trưởng ban công tác mặt trận... Từ những năm tháng cống hiến đó, bằng nhiệt huyết, sự tận tâm, ông Hoàn được bà con tín nhiệm. Năm 2019, ông được bầu làm trưởng khu dân cư số 1, người có uy tín trong cộng đồng, tổ trưởng tổ hòa giải cơ sở. Đây cũng là địa bàn đông dân nhất phường Thống Nhất, tính cả hộ tạm trú là hơn 300 hộ, trong đó đa phần là đồng bào dân tộc Mường. Bà con ở đây sống chan hòa, đoàn kết, tuy nhiên trong cuộc sống, khó tránh khỏi những va chạm nhỏ như chuyện bờ ruộng, lối đi... nếu không khéo giải quyết, mâu thuẫn nhỏ có thể thành lớn, ảnh hưởng đến tình làng, nghĩa xóm.

Ông Hoàn nhớ mãi vụ việc mâu thuẫn của gia đình ông Nguyễn Văn Lâm và Nguyễn Văn Thành, vốn là hai người hàng xóm tốt bụng nhưng chỉ vì mâu thuẫn nhỏ nhặt, âm thầm đã biến thành sự việc phức tạp khi không được tháo gỡ kịp thời. Đó là vào năm 2022, nhà ông Lâm có một thửa ruộng phía trên nhà ông Thành. Mùa nước tràn, ông Lâm xẻ rãnh cho nước thoát xuống ruộng dưới, nhưng không ngờ lại khiến ông Thành bức xúc. Từ chuyện nhỏ, hai gia đình nảy sinh mâu thuẫn âm ỉ suốt 1 năm, rồi hai người vợ trong lúc ra đồng đã lời qua tiếng lại, xảy ra xô xát lớn. “Nhận được tin, tôi cùng tổ hòa giải đến tận ruộng, lắng nghe từng bên. Ban đầu ai cũng có lý, nhưng quan trọng là phải tìm cái tình. Tôi khuyên họ, đất vẫn đó, người vẫn đây, mất lòng nhau làm gì. Rồi sang từng nhà, nói chuyện từng chút, "mưa dầm thấm lâu” ông Hoàn kể. Vài ngày sau, hai gia đình chủ động gặp gỡ, xin lỗi và cùng bắt tay giảng hòa. Cánh đồng lại rộn tiếng cười, bà con lại cùng nhau cấy gặt như chưa hề có chuyện gì xảy ra.

Hơn 5 năm làm tổ trưởng tổ hòa giải, ông Hoàn cùng các thành viên đã giải quyết hàng chục vụ việc, từ tranh chấp đất đai, mâu thuẫn gia đình, đến chuyện nhỏ trong sinh hoạt cộng đồng. Lý giải cách thức để có thể hóa giải thành công những mâu thuẫn “không vụ nào giống vụ nào”, ông Hoàn tâm sự: Làm công tác hòa giải không chỉ cần hiểu luật, nói đúng luật mà còn phải “nói có tình”. Nhiều vụ việc, nếu chỉ viện dẫn quy định khô khan thì khó mà làm cho người ta nghe, nhưng khi biết đặt mình vào vị trí của từng bên, dùng lời lẽ chân thành, nhân danh tình làng nghĩa xóm, mọi việc lại dễ dàng tháo gỡ.

Pháp luật là nền tảng, tình làng là cầu nối

Ở xóm Tiềng, xã Thung Nai, ông Bùi Văn Thao không còn xa lạ với người dân. Vừa là Bí thư chi bộ, vừa là người có uy tín trong cộng đồng, ông Thao còn được biết đến như một hòa giải viên dày dạn kinh nghiệm, đặc biệt trong những vụ việc liên quan đến tranh chấp đất đai vốn được xem là “nhạy cảm” và phức tạp nhất ở cơ sở.

Chúng tôi may mắn gặp ông Bùi Văn Thao trong một hội nghị tuyên truyền phổ biến pháp luật do xã Thung Nai tổ chức, điều đặc biệt khiến tôi ấn tượng là ông ghi chép đầy đủ, khoa học những kiến thức được tập huấn vào một cuốn sổ nhỏ và coi như “bảo bối” làm việc. Được biết, ở tuổi 65, ông Thao có hơn 20 năm làm trưởng xóm, rồi bí thư chi bộ và được Nhân dân tín nhiệm bầu là người có uy tín trong cộng đồng. Nói về công tác hòa giải ở cơ sở, ông Thao kể: Năm 2019 là thời điểm xã Bắc Phong (cũ) triển khai xây dựng nông thôn mới, phong trào làm nhà, xây tường bao, chỉnh trang khuôn viên được người dân hưởng ứng mạnh mẽ. Cũng từ đó, hàng loạt vụ việc phát sinh: Hộ cho rằng hàng xóm xây lấn ranh giới, hộ khác phản ánh việc dựng tường, nâng nền gây ảnh hưởng sinh hoạt chung.

Trước tình hình đó, chi bộ và ban công tác mặt trận xóm Tiềng đã họp bàn, thống nhất cách làm. Với vai trò bí thư chi bộ, ông Thao cùng các thành viên chủ động nắm tình hình từng hộ, tìm hiểu nguyên nhân và chuẩn bị kỹ trước khi tổ chức đối thoại. “Hòa giải không thể làm qua loa. Phải nghiên cứu hồ sơ đất đai, hỏi ý kiến người dân xung quanh, rồi mới nói chuyện với từng bên. Quan trọng hơn, phải giữ thái độ công tâm, nói sao để hai bên đều thấy được cái lý, cái tình”, ông chia sẻ.

Với cách thức đó, từ vụ việc đầu tiên năm 2019, đến nay tổ hòa giải xóm Tiềng đã hòa giải thành công hơn 10 vụ việc liên quan đến tranh chấp đất đai và những mâu thuẫn nhỏ. Xóm trở thành khu dân cư không có vụ việc tranh chấp kéo dài, bà con sống chan hòa, đồng thuận. Theo ông Bùi Văn Thao, muốn làm tốt công tác hòa giải, trước hết người hòa giải phải hiểu và nắm vững pháp luật. Những năm qua, ông luôn tích cực tham gia các lớp tập huấn, tuyên truyền phổ biến pháp luật do xã tổ chức. Từ Luật Đất đai, Luật Hôn nhân và Gia đình đến các quy định về dân sự, khiếu nại, tố cáo... ông đều tìm hiểu kỹ, ghi chép cẩn thận để vận dụng khi cần.

Nhờ nắm vững quy định pháp luật, ông luôn giữ được thái độ công tâm, lập luận rõ ràng, giúp các bên hiểu đúng quyền lợi, nghĩa vụ của mình. Tuy vậy, ông không bao giờ chỉ nói khô cứng theo điều khoản, mà luôn lồng ghép cái “tình” của người trong làng, cái “lý” của pháp luật như cách ông thường nói “pháp luật là nền tảng, tình làng là cầu nối”. Chính cách nói thấu tình đạt lý ấy khiến lời khuyên của ông được người dân tin tưởng, tự nguyện làm theo.

Hiện nay, trên địa bàn tỉnh có 5.077 khu dân cư với hơn 40 nghìn hòa giải viên cơ sở. Họ chính là những nhịp cầu nối bền vững giữa pháp luật và đời sống, giữa chính quyền với Nhân dân; góp phần giải quyết mâu thuẫn, giữ gìn trật tự và vun đắp tình làng nghĩa xóm, củng cố niềm tin của người dân vào sự công bằng, nhân văn của pháp luật.

Đinh Hòa