Lính công binh và “cuộc đối đầu sinh - tử”

Hơn 20 năm khoác trên mình bộ quần áo người lính. Cũng là ngần ấy thời gian thiếu tá Bùi Văn Đăng, Đại đội trưởng Đại đội Công binh 2, Bộ CHQS tỉnh Phú Thọ gắn trọn đời binh nghiệp với bom mìn, vật nổ. Anh không thể nhớ nổi đã bao nhiêu lần cùng đồng đội hủy nổ, rà phá thành công những quả bom, mìn, vật nổ dưới lòng đất, đáy sông. Mỗi quả bom là một câu chuyện. Và mỗi lần tiếp cận, xử lý bom mìn tồn sót sau chiến tranh đều là một cuộc đối đầu sinh - tử.

Thiếu tá Bùi Văn Đăng và thiếu tá Nguyễn Hồng Đức làm công tác chuẩn bị đưa quả bom phá có trọng lượng 2000GB đi hủy nổ

“Nhịp thở” giữa gianh giới mong manh

Cũng có nhiều dịp theo Đăng cùng anh em đồng đội đi rà phá, trục vớt, hủy nổ bom đạn tồn sót sau chiến tranh. Nên tôi hiểu cái cảm giác ấy. Có những quả bom mà chỉ nhìn thôi đã thấy gai người. Có quả nằm sâu dưới hàng mét đất. Có quả chôn vùi dưới cả chục mét nước sông Đà, sông Lô, sông Chảy. Thế nhưng khi được đưa lên bờ, vỏ bom vẫn xanh ánh thép, sáng đến lạnh người. “Sờ vào thấy lạnh buốt sống lưng như thể cơ chế kích nổ như chiếc đồng hồ đếm ngược”, Đăng kể.

Với những người lính của Đại đội Công binh, Bộ CHQS tỉnh thì mỗi quả bom được phát hiện, trục vớt, hủy nổ là một câu chuyện, một cuộc đối đầu sinh - tử

Trong những cuộc đối đầu ấy, Đăng hiếm khi đơn độc. Kề vai sát cánh cùng anh luôn có trung tá Đinh Văn Thái, thiếu tá Nguyễn Hồng Đức, thiếu tá Đinh Huy Hoàng, thượng úy Hoàng Công Sơn... Họ cùng nhau vào sinh, ra tử.

Những người lính ấy chắc chắn không bao giờ quên những ngày ngụp lặn dưới dòng nước lạnh ở hạ lưu sông Đà giữa trưa hè tháng 6/2025, khi thực hiện nhiệm vụ rà phá bom mìn bảo vệ an toàn cho khu vực hạ lưu Nhà máy thủy điện Hòa Bình và nhiều công trình giao thông trọng điểm bắc ngang qua dòng sông.

Chỉ trong thời gian ngắn, với tinh thần trách nhiệm cao nhất, đơn vị của Đăng đã “làm sạch”, thu hồi và trục vớt hơn 240 bom, đạn, vật nổ các loại. Gồm 1 quả bom phá, 20 bom “quả dứa”, 3 quả đạn cối 105mm, 40 quả lựu đạn và 174 viên đạn. Hầu hết đều còn nguyên vẹn và được kích hoạt cơ chế kích nổ. Như quả bom phá 2000GB nằm sâu gần 2m dưới lớp bùn của đáy sông. “Để tiếp cận, anh em phải dùng tay trần lần sờ. Khi chạm vào đầu nổ mà rùng mình. Khi đưa lên bờ, kíp nổ vẫn nguyên, vỏ bom vẫn xanh bóng rợn người”, thượng úy Hoàng Công Sơn nhớ lại. Rồi “ổ” bom quả dứa với hơn 20 quả khi được trục vớt vẫn còn nguyên lớp sơn vàng và những ký hiệu chết chóc. Mỗi quả bom được thu gom là một “trận đánh”.

Những ngày ngụp lặn dưới lòng sông Đà để trục vớt hơn 240 quả bom, đạn, vật nổ là ký ức không quên của những người lính của Đại đội Công binh 2

Và phía sau mỗi “trận đánh” đó đều được đánh đổi bằng mồ hôi, thậm chí bằng cả sinh mạng người lính. Nhờ lại những lần lặn sâu dưới dòng nước đẻ trục vớt những đầu đạn, vật nổ dưới đáy sông, thượng úy Hoàng Công Sơn vẫn còn rùng mình: Có những vật nổ nằm ở độ sâu 5 - 6m nước, lẫn trong đá. Dù qua hàng chục năm nhưng chỉ một bất cẩn cú va chạm mạnh cũng đủ kích nổ...”.

Hóa giải di chứng chết chóc của chiến tranh

Không chỉ trục vớt, những người lính công binh còn thường xuyên đối mặt với sinh tử khi hủy nổ bom mìn. “Anh cứ hình dung, mỗi quả bom được thả xuống đều mang tính hủy diệt. Các cơ chế nổ đã được kích hoạt. Chúng không nổ vì lý do nào đó, nhưng cơ chế vẫn còn nguyên. Chỉ chờ một tác động nữa là phát nổ. Tất cả đều cực kỳ nguy hiểm”, thiếu tá Đăng chia sẻ.

Theo bản đồ bom mìn do Bộ Quốc phòng Mỹ cung cấp thì trong giai đoạn 1964 - 1972 không quân Mỹ từng nhiều lần ném bom, đánh phá khu vực tỉnh Phú Thọ, gây ra tình trạng ô nhiễm bom mìn đến nay vẫn chưa giải quyết xong

Đó là lần mà đơn vị được giao nhiệm vụ xử lý quả bom chùm CBU-87 được phát hiện nguyên vẹn ven sông Đà, thuộc khu 1 xã Tu Vũ. Dù hàng chục năm nằm sâu dưới nước, vỏ bom vẫn sáng đến lạnh người. Quả bom nặng khoảng 500kg, dài 1,8m, bên trong chứa 202 bom con loại BLU-97. “Khi rơi, cánh bom mẹ sẽ làm nó xoay. Đến độ cao định sẵn, vỏ mở ra, tung bom con xuống. Mỗi quả bom con khi nổ tạo ra 300 mảnh sắc với sức sát thương khủng khiếp”, Đăng lý giải.

Trong các loại bom do không quân Mỹ mang đến đánh phá khu vực tỉnh Phú Thọ có các loại bom đặc biệt như CBU-87

và cả loại bom “khủng” M118 có trọng lượng hơn 1 tấn

Nhưng đó chưa phải thử thách lớn nhất. Mới đây nhất, ngày 24/11/2025 họ đã hủy nổ thành công quả bom phá M118 nặng tới 1,3 tấn, bên trong chứa... 1 tấn thuốc nổ cực mạnh được phát hiện tại sông Lô, gần cầu Việt Trì thuộc địa phận phường Thanh Miếu. Thiếu tá Đinh Văn Thái kể: “Anh cứ so với chiến dịch Điện Biên Phủ, bộ đội ta dùng gần 1 tấn thuốc nổ để đánh sập cứ điểm Đồi A1. Thì đủ biết sức tàn phá của quả bom này lớn đến mức nào”. Đây là một trong những quả bom lớn nhất từng phát hiện tại Phú Thọ và cũng là một trong những loại bom lớn nhất, có sức công phá mạnh nhất mà không quân Mỹ dùng để đánh phá miền Bắc.

Để hủy nổ, lực lượng công binh phải dùng đến 16kg thuốc nổ mạnh để kích hoạt. Như thường lệ, thiếu tá Bùi Văn Đăng và thiếu tá Đinh Văn Thái là người trực tiếp “đối mặt” với tử thần để liên kết thuốc nổ lên thân bom rồi kích nổ an toàn.

Trong những cuộc đối mặt “sinh tử”, những người lính Công binh luôn giữ được tinh thần “thép”

Theo trung tá Hoàng Thế Ngọc, Trưởng ban Công binh Bộ CHQS tỉnh thì: căn cứ theo bản đồ bom mìn do Bộ Quốc Phòng Mỹ cung cấp cùng kết quả khảo sát của Trung tâm hành động bom mìn quốc gia (VNMAC) xác định Phú Thọ là một trong những địa phương có tỷ lệ ô nhiễm bom mìn cao, chiếm khoảng 15% - 20% diện tích tự nhiên điều này đã gây ảnh hưởng đến cuộc sống của người dân và các chương trình phát triển KT- XH của địa phương do đất bị ô nhiễm bom mìn.

Mỗi người lính công binh khi ra trận, luôn xác định rõ đây là mệnh lệnh từ trái tim, sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ cho sự bình yên của cuộc sống

Thực hiện Chương trình hành động quốc gia khắc phục hậu quả bom mìn, Bộ CHQS tỉnh đã phối hợp khảo sát, lập bản đồ ô nhiễm toàn tỉnh làm cơ sở để xây dựng kế hoạch trung và dài hạn, từng bước làm sạch đất phục vụ phát triển KT-XH gắn với quốc phòng.

Từ năm 2010 đến nay, lực lượng Công binh thuộc Bộ CHQS tỉnh đã khảo sát, rà phá hơn 14.673ha và thu hồi, bàn giao xử lý hơn 1.400 quả bom, mìn, vật nổ tồn sót sau chiến tranh. Nhưng con số ấy mới chỉ là phần nổi. Bởi “dưới lòng đất, lòng sông còn bao nhiêu quả bom chưa nổ thì không ai có thể biết”, trung tá Hoàng Thế Ngọc nhấn mạnh. Tất cả đều tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn ở mức cao nhất.

Chia sẻ về nhiệm vụ này, Đại tá Bùi Văn Mai- Phó Chỉ huy trưởng, Tham mưu trưởng Bộ CHQS tỉnh nhấn mạnh: Đây là nhiệm vụ đặc biệt nguy hiểm. Nhưng những người lính Công binh vẫn luôn giữ tinh thần thép. Họ xác định, đây không chỉ là nhiệm vụ quốc phòng, mà còn là trách nhiệm, là mệnh lệnh từ trái tim người lính, sẵn sàng hy sinh cho sự bình yên của cuộc sống.

Lính Công binh là vậy. Lặng lẽ, bền bỉ và kiên cường. Có mấy ai hiểu thấu được cuộc chiến thầm lặng mà những người lính công binh đang ngày ngày đối mặt...

Mạnh Hùng