Ghi trên tuyến “độc đạo” 433

Con đường tỉnh lộ 433 dài gần 90km, như một sợi chỉ bạc căng mình men theo triền núi, ôm lấy vực sâu, nối vùng thuận lợi với các xã vùng cao Đà Bắc, Cao Sơn, Tân Pheo, Đức Nhàn của tỉnh Phú Thọ. Đây không chỉ là một tuyến đường bộ, mà là chiếc “cầu nối” duy nhất đưa nông sản xuống chợ, đưa hàng hóa từ đồng bằng lên. Do vậy, người dân gọi nó là tuyến “độc đạo”. Nhưng trong những ngày mưa bão, thì từng mét đường tỉnh lộ 433 lại bị nuốt chửng bởi đất đá, lũ cuốn...

Sáng 1/10, lãnh đạo xã Cao Sơn tiếp tục đi kiểm tra thực tế, đánh giá mức độ thiệt hại do mưa bão gây ra

Nỗi ám ảnh mùa mưa bão

Những cơn mưa như trút nước sau trận bão số 10 (Bualoi) những ngày cuối tháng 9/2025 phủ trắng núi rừng Cao Sơn. Theo đồng chí Bí thư, Chủ tịch xã Cao Sơn đi kiểm tra công tác phòng chống mưa bão, chúng tôi men theo con đường tỉnh lộ 433, mưa quất vào kính xe chan chát, chỉ kịp hé mắt nhìn ra ngoài. Và rồi, trước mắt hiện ra một bức tường đất đỏ quạch, loang lổ bùn non, chắn ngang mặt đường.

Đứng bên vệt sạt lở, đồng chí Bùi Thị Hòa Bình - Chủ tịch UBND xã, mắt hoe đỏ: Đường vùng cao là vậy, cứ mưa xuống là sạt. Toàn tuyến 433, chỗ nào cũng sạt. Riêng điểm sạt tại dốc Suối Láo, xóm Rằng này có gần 17.000m³ đất đá ụp xuống chỉ trong một đêm, chặn đứng đường đi, tràn xuống cả tầng đường phía dưới, chưa biết bao giờ mới thông xe.

Điểm sạt lở tại dốc suối Láo xóm Rằng xã Cao Sơn

Nhìn khối đất đá cao ngất, ai cũng rùng mình. Những người dân quanh đó lặng lẽ thở dài. Con đường mưu sinh hằng ngày bỗng biến thành nỗi ám ảnh.

Ở xã Tân Pheo, đồng chí Phạm Đức Anh - Chủ tịch UBND xã nhìn về phía những điểm sạt lở trước mắt giọng trùng xuống: Ảnh hưởng bão số 10 (Bualoi), mưa liên tục. Ở đây, lượng mưa có lúc đo được tới 356mm. Mưa to, lũ tràn suối, tràn qua ngầm, đất đá từ núi đổ xuống. Chỉ một đêm, chúng tôi ghi nhận tới 12 điểm sạt lở trên tuyến đường tỉnh lộ 433.

Tại một số điểm chính quyền địa phương huy động máy móc để san gạt đất đá cho người dân đi lại tạm thời

Không chỉ ở Tân Pheo mà trong những ngày ảnh hưởng của cơn bão số 10 cả vùng Đức Nhàn cũng mưa trắng trời. Với một lượng mưa lớn, đổ xuống liên tục trong nhiều ngày cũng đã gây ra tình trạng sạt lở đất tại nhiều nơi. Anh Xa Văn Hường, xóm Tuổng Đồi xã Đức Nhàn kể: Nghe tiếng nước chảy xối xả từ trên đồi cao, rồi đất sạt ầm ầm, tôi đứng từ xa mà lạnh cả sống lưng. Xe không đi nổi, người cũng chẳng dám lại gần. Nhìn cảnh đó, thấy mạng sống con người mong manh quá.

Nhiều điểm trên tuyến tỉnh lộ 433 vẫn còn nguy cơ sạt lở đất đá rất cao

Mưa trút xuống Cao Sơn từ đêm 28 và kéo dài suốt 2 ngày 29-30/9. Sáng 1/10 mưa vẫn còn tiếp diễn ở nhiều điểm tuy lượng mưa không lớn nhưng vẫn làm cho nước lũ trên các con suối cuồn cuộn, đất đá “no nước” tiếp tục sạt lở ở một số nơi. Theo thông tin từ UBND xã ghi nhận đoạn Km24+800 (suối Láo) ước sạt thêm 4.000m3, Km36+100 thêm 1.200m3, Km43+600 lượng đất đá sạt lở tới 2.300m³. Chưa kể hàng chục điểm nhỏ khác...

Cả xã có 39 hộ dân bị đất tràn vào nhà, 1 căn sập hoàn toàn. 114 hộ với 449 nhân khẩu buộc phải di dời. Người lớn gùi gạo, trẻ nhỏ được bế vội trong màn mưa trắng trời. Đường sá chia cắt, gia súc, gia cầm bị cuốn trôi. Thiệt hại toàn xã ước hơn 7 tỷ đồng. Chị Xa Thị Thu, xóm Diều Bồ, lắc đầu: Ngày mưa, tôi không dám đi lại trên tuyến đường tỉnh lộ 433. Chỉ cần đất trên cao ụp xuống, chẳng ai kịp chạy. Chúng tôi quen sống khổ, nhưng nỗi sợ này thì chưa quen được.

Sau bão là những “vết thương” còn hở

Giữa cảnh ngổn ngang, đồng chí Lường Văn Thi - Bí thư Đảng ủy xã Cao Sơn cười buồn: Tỉnh lộ 433 không chỉ để đi lại, mà còn là đòn bẩy phát triển. Nó đưa nông sản ra chợ, đưa hàng hóa từ xuôi lên bản. Nhưng mỗi mùa mưa bão, đường vừa khắc phục xong, lại tiếp tục sạt. Cái vòng luẩn quẩn cứ lặp đi lặp lại.

Sau những trận mưa lớn không chỉ đường bị sạt lở mà nước tại các suối cũng dâng cao, chảy siết gây nguy hiểm cho người và phương tiện khi đi qua

Quả thực, chỉ một cơn mưa lớn, toàn bộ huyết mạch giao thông qua tỉnh lộ 433 lên các xã vùng cao bị cắt đứt. Người dân vùng cao bị cô lập, đời sống người dân vốn đã khó khăn lại càng trở nên khó khăn gấp bội. Nhiều đứa trẻ lỡ nhịp bước đến trường; nhiều người bệnh gian nan trên con đường tới bệnh viện.

Dù vậy, trong cơn hoạn nạn, những “cánh tay” của dân quân, công an, cán bộ xã trở thành điểm tựa. Đồng chí Bùi Thị Hòa Bình, Chủ tịch UBND xã Cao Sơn cho biết thêm: Trước khi mưa bão đổ bộ, chúng tôi ban hành công văn hỏa tốc, cắm biển cảnh báo, lập chốt cấm đường, chỉ dẫn cho người dân đi đường tránh. Mỗi xóm đều có tổ công tác, trực 24/24h. Người thì dọn cây đổ, người thì giúp dân di rời ra khỏi vùng nguy hiểm. Đêm trắng bên máy xúc, tiếng cưa cây đổ, tiếng loa gọi di dời vang vọng khắp núi rừng. Trong khói bếp cứu trợ bập bùng, người dân lặng lẽ chia nhau từng nắm cơm.

Do mưa lớn liên tục, nước lũ từ thượng nguồn đổ về nhanh, sức nước đã gây thiệt hại cho hệ thống các công trình hạ tầng giao thông trên tuyến đường tỉnh lộ 433

Khi mưa tạnh, các địa phương đã huy động phương tiện, máy móc và cả con người dọn dẹp bùn đất, cây cối gãy đổ... Tuyến đường 433 đã được mở tạm vài đoạn, xe có thể nhích đi. Nhưng ai cũng biết, đó chỉ là giải pháp tạm thời. Trên taluy, những vết nứt dài vẫn hằn rõ, những mảng đất đá chạy dài theo vết nứt như chực rơi.

Đồng chí Phạm Đức Anh - Chủ tịch UBND xã Tân Pheo lo ngại: Nếu chỉ san gạt tạm, nguy cơ tái sạt lở trên tuyến đường tỉnh lộ 433 là thường trực. Chúng tôi cần giải pháp căn cơ hơn như kè chống sạt, gia cố taluy, sửa ngầm, cầu tại những nơi xung yếu. Nếu không, mỗi cơn mưa tuyến đường tỉnh lộ 433 lại trở thành bức tường chắn.

Tỉnh lộ 433 vẫn oằn mình trong mưa bão. Nhưng trên con đường ấy, không chỉ có ngổn ngang đất đá, mà còn có sức bền của con người miền núi. Mỗi chuyến xe vượt qua bùn lầy là minh chứng cho ý chí không khuất phục. Song, ai cũng hiểu, tuyến đường tỉnh lộ 433 không thể mãi là tuyến “độc đạo” mong manh. Nó cần một chiến lược dài hơi, để trở thành con đường mở lối phát triển, chứ không chỉ là tuyến đường gồng mình chống chọi, chờ thiên nhiên thử thách.

Mạnh Hùng