Lan tỏa vẻ đẹp trang phục truyền thống dân tộc trong trường học

Những năm gần đây, nhiều trường học trên địa bàn tỉnh đã và đang nỗ lực gìn giữ, lan tỏa vẻ đẹp trang phục truyền thống dân tộc qua các hoạt động ngoại khóa, ngày hội văn hóa và giờ chào cờ đầu tuần. Hình ảnh học sinh trong sắc áo truyền thống không chỉ tạo nên điểm nhấn thẩm mỹ mà còn góp phần bồi đắp niềm tự hào, ý thức giữ gìn bản sắc văn hóa trong thế hệ trẻ.

Tự hào truyền thống

Giữa nhịp sống hiện đại, khi thời trang công nghiệp và xu hướng toàn cầu hóa đang len lỏi khắp nơi, việc giữ gìn, lan tỏa vẻ đẹp trang phục dân tộc trong trường học đang trở thành điểm sáng trong giáo dục văn hóa.

Toàn tỉnh hiện có 34 trường phổ thông dân tộc nội trú, dân tộc bán trú (PTDTNT, DTBT) với hơn 279 nghìn học sinh dân tộc thiểu số trong tổng số 972 nghìn học sinh. Những con số ấy không chỉ nói lên sự đa dạng về bản sắc, mà còn đặt ra trách nhiệm trong việc giáo dục truyền thống, giúp học sinh thêm yêu quê hương, dân tộc mình.

Giờ học đầu tuần với trang phục truyền thống của học sinh trường PTDTNT THPT Hoà Bình, phường Tân Hoà.

Ở nhiều trường DTNT như: PTDTNT THPT Hòa Bình, PTDTNT THCS&THPT Lạc Sơn, PTDTNT THCS&THPT Đà Bắc..., hoạt động “Thứ Hai áo dân tộc”, “Ngày hội sắc màu dân tộc”, “Tuần lễ áo Mường - áo Dao” đã trở thành nét đẹp sinh hoạt thường kỳ. Học sinh mặc trang phục truyền thống trong ngày đầu tuần, chào cờ, tham gia hoạt động ngoại khóa, biểu diễn văn nghệ hay trò chơi dân gian. Giáo viên lồng ghép tìm hiểu ý nghĩa trang phục dân tộc trong các tiết: Lịch sử, Mỹ thuật, Hoạt động trải nghiệm, giúp học sinh hiểu thêm về văn hóa qua từng hoa văn, màu sắc và cách mặc.

“Khi mặc áo dân tộc, em thấy tự tin và gần gũi với ông bà hơn”, em Bùi Thị Mai - học sinh người Mường, Trường PTDTNT THPT Hòa Bình chia sẻ. Với Mai, mỗi lần khoác trên mình chiếc áo Mường là một lần được trở về với cội nguồn - nơi những giá trị truyền thống được trao truyền qua từng câu hát, tiếng chiêng và bữa cơm gia đình.

Khơi dậy ngọn lửa văn hóa

Trường PTDTNT THPT Hòa Bình là một trong những điểm sáng trong việc gắn dạy học với phát huy giá trị văn hóa dân tộc. Nhà trường có trên 600 học sinh thuộc các dân tộc: Mường, Thái, Dao, Tày, Mông... Mỗi học sinh đều có ít nhất một bộ trang phục truyền thống để mặc trong các dịp lễ, Tết, chào cờ đầu tuần.

Thầy Bùi Thân - Bí thư Đoàn trường cho biết: “Nhằm đưa văn hóa đến gần hơn với học sinh, nhà trường thường xuyên tổ chức các hoạt động ngoại khoá, hội thi, trò chơi dân gian gắn với văn hóa dân tộc. Qua đó, các em được chạm đến cội nguồn và tự hào thể hiện bản sắc riêng”.

Năm học 2024 - 2025, thầy và trò nhà trường để lại dấu ấn đậm nét tại Hội thi Văn nghệ - Thể thao các trường dân tộc nội trú, bán trú tỉnh Hòa Bình (nay thuộc Phú Thọ), đạt giải Nhì toàn đoàn. Cuộc thi “Trình diễn, giới thiệu trang phục dân tộc và hát dân ca dân tộc thiểu số” của trường cũng gây ấn tượng mạnh, mỗi phần trình diễn không chỉ đẹp về hình thức mà còn kể lại những câu chuyện văn hóa sâu sắc ẩn trong từng họa tiết, nếp áo.

Bên cạnh đó, nhiều trường khác cũng triển khai mô hình tương tự. Một số trường còn tổ chức các hoạt động: “Em yêu trang phục dân tộc mình”, “Trình diễn thời trang dân tộc học đường”, hay thành lập câu lạc bộ văn hóa dân tộc để học sinh tìm hiểu nghề dệt, nghề thêu và tự tay sáng tạo trang phục từ chất liệu truyền thống.

Lan tỏa từ trường học ra cộng đồng

Sự vào cuộc của các tổ chức như Đoàn Thanh niên, Hội Phụ nữ, cùng sự định hướng của ngành Giáo dục và Đào tạo, ngành Văn hoá đã góp phần đưa việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc trở thành phong trào sâu rộng.

Không chỉ dừng lại ở hoạt động mặc trang phục truyền thống, nhiều trường đã huy động nguồn lực xã hội hóa để may tặng trang phục cho học sinh khó khăn, phục dựng hiện vật, mời nghệ nhân đến hướng dẫn thêu, may, giới thiệu ý nghĩa họa tiết. Những hoạt động này không chỉ giúp học sinh hiểu thêm về văn hóa dân tộc mình, mà còn khơi dậy phong trào bảo tồn nghề truyền thống trong cộng đồng.

Trường PTDTNT THPT Hoà Bình có phòng trưng bày văn hoá các dân tộc để học sinh tham quan, trải nghiệm và học tập.

Những năm gần đây, một số nhóm học sinh còn sáng tạo thời trang dân tộc hiện đại từ chất liệu thổ cẩm, vừa mang phong cách mới, vừa giữ trọn tinh hoa văn hóa truyền thống. Đó là cách thế hệ trẻ nối dài mạch nguồn văn hóa trong nhịp sống hôm nay.

Bên cạnh những kết quả tích cực, việc đưa trang phục dân tộc vào trường học vẫn đối mặt với không ít khó khăn: Nhiều học sinh chưa có điều kiện may trang phục truyền thống; nghề dệt, nghề thêu ở một số địa phương bị mai một; phụ huynh chưa nhận thức đầy đủ về giá trị văn hóa.

Để lan tỏa bền vững, cần lồng ghép nội dung giáo dục văn hóa dân tộc vào chương trình trải nghiệm, không chỉ dừng ở sự kiện đơn lẻ; mời nghệ nhân địa phương tham gia giảng dạy, tổ chức lớp dạy nghề, hướng dẫn thêu, may, trình diễn trang phục; tăng cường xã hội hóa, huy động nguồn lực cộng đồng hỗ trợ trang phục cho học sinh khó khăn; tài liệu hóa tri thức dân tộc, xây dựng thư viện số, video giới thiệu trang phục phục vụ học sinh và giáo viên...

Trang phục dân tộc trong trường học không chỉ là “một bộ đồ để mặc” - mà là biểu tượng của niềm tự hào, của cội nguồn và lòng biết ơn văn hóa. Mỗi tà áo, tấm thổ cẩm trên vai học trò không chỉ là sắc màu truyền thống, mà còn là biểu tượng của tinh thần “Giữ gìn trang phục dân tộc - gìn giữ cội nguồn” để văn hóa Đất Tổ Hùng Vương mãi tỏa sáng trong thế hệ mai sau.

Hồng Duyên