Mùa “lộc trời” xứ biển

Kiên trì nơi mép sóng bạc từ đầu hôm tới cuối chiều, những ngư dân lão luyện và cả tay ngang đang vào mùa “ăn lộc trời” nơi xứ biển. Những con ốc lễ không chỉ là kế sinh nhai kiếm tiền triệu mỗi ngày, mà cũng đượm những nét ẩm thực nhuần nhị vị quê hương.

Ngư dân xứ Quảng cào ốc lễ buổi sáng. Ảnh: Minh Ngọc

"Lộc biển" nơi mép sóng

Hơn 5 giờ sáng, tiếng người í ới gọi nhau từ làng biển Xuân Hà (quận Thanh Khê, thành phố Đà Nẵng) rộn rã cả một góc biển trời. Họ gọi nhau cùng xuống biển để cào ốc lễ, một loại ốc đang vào mùa ở xứ biển Đà Nẵng này. Ốc lễ, mà nhiều nơi gọi là ốc ruốc, ốc gạo... chính vụ từ tháng Giêng đến tháng 3 âm lịch và chỉ có ở khu vực ven biển miền Trung.

Ngư dân Võ Ngàng (quận Thanh Khê) chia sẻ: “Ốc lễ vào mùa từ tháng 10, nhưng phải sau Tết thì ốc mới đạt kích thước chuẩn để thu hoạch. Nghề cào ốc đơn giản nên ai cũng làm được, cứ tới mùa là hàng chục người tham gia cào ốc để kiếm thêm thu nhập. Có những người siêng năng và có sức khỏe, mỗi ngày cào có thể kiếm 500.000-700.000 đồng là thường, có khi cả triệu đồng mỗi ngày. Vì thế, nhiều người dân thường tranh thủ dịp này để sửa soạn dụng cụ, ra biển từ sớm cào ốc kịp mang về bán”.

Tiết trời Giêng Hai là mùa cao điểm ốc tụ lại từng đàn, nằm dày đặc trên bờ biển sát mép nước. Trong cái lạnh của gió sương mai theo con nước ròng, từ mờ sớm, mọi người đã bắt đầu công việc vất vả cho ngày mới là cào ốc. Đa số người cào ốc từ 4-10 giờ sáng để đi theo con nước, loại ốc này thường sinh sống dưới lớp cát biển mỏng và cách mặt nước chừng 0,5-1m. Người làm nghề chủ yếu là dân làng chài, vì họ đã quen với sóng gió và biết đoạn nào cào ốc được nhiều, dễ kéo cào và ít nguy hiểm hơn. Dụng cụ cào ốc cũng rất đơn giản, được làm từ cây sào tre hoặc gỗ dài, một đầu gắn khung sắt có bọc lưới để cào xuống cát, buộc thêm dây đai lưng. Ngư dân có thể tự chế hoặc đặt thợ làm với mức giá khoảng 1 triệu đồng/cái cào.

Nghề cào ốc tuy đơn giản nhưng rất cực nhọc, người cào phải đứng cách nhau vài mét để nước không đục. Ngâm mình trong nước biển lạnh nhiều giờ đồng hồ, tay cầm vợt cào ốc nặng trung bình 5kg, chân đi liên tục theo con nước để cào được ốc vào lưới. Khi cào ốc, người cào đứng ngược chiều sóng, tay cầm sào rà sát dưới đáy để cho ốc vào lưới. Chừng nào thấy sào đã nặng thì vớt lưới lên rũ cho rơi rớt cát hay tạp chất, khi ốc đầy lưới thì ngư dân lên bờ đổ ốc ra thùng nước để loại bỏ tạp chất, rác biển hay dã tràng. Sau đó, ngâm nước biển cho ốc nhả sạch cát, sàng sẩy và phân loại.

“Đi cào ốc quá sớm thì nước biển còn đục, ốc chưa vào bờ, đi cào ốc trễ hơn thì mặt trời lên cao, dưới nước thì lạnh mà trên trời thì nắng nóng bể đầu. Vì thế, người làm nghề cào ốc phải có sức khỏe tốt và kiên nhẫn thì mới làm được. Mặc dù đánh bắt gần bờ, nhưng nghề cào ốc cũng có những rủi ro, nếu không may gặp vùng nước xoáy, có thể bị cuốn ra xa. Chúng tôi thường đi thành từng nhóm để nếu có chuyện gì thì giúp đỡ nhau kịp thời. Nghề cào ốc nhìn vào đơn giản nhưng rất vất vả!” - ngư dân Võ Ngàng bộc bạch.

Cặm cụi giữa sóng biển kiếm tìm “lộc trời” của biển khơi giấu trong lòng cát, ngư dân xem đây vừa là niềm vui đầu năm, vừa có thêm thu nhập. Tùy vào kích cỡ ốc to hay nhỏ mà giá bán cũng khác nhau, dao động từ 20.000-30.000 đồng/lon, hoặc 150.000-200.000 đồng/thùng (20kg). Nghề cào ốc lễ cho thu nhập cao, suốt 3 tháng mùa ốc, ngư dân có thể kiếm được cả chục triệu đồng. Với những ghe thuyền công suất lớn có máy hút thì có thể kiếm được 10-20 triệu đồng mỗi ngày.

Sau buổi sáng vác cào ra biển, ông Nguyễn Mạnh (trú tại quận Liên Chiểu) hào hứng khoe: “Mỗi ngày, tôi cào được gần 20kg ốc lễ, rồi sau đó phân loại ngay tại bờ biển. Tôi phải quan sát kỹ càng, tỉ mỉ để loại bỏ những con ốc chết, ốc càng. Tôi có thể kiếm được vài trăm ngàn đồng mỗi ngày nên hứng khởi lắm!”. Từ nhiều năm nay, ốc lễ đã trở thành món ăn nổi tiếng dân dã của miền Trung. Vì thế, tranh thủ những tháng ốc vào mùa, nhiều người dân ra biển khai thác “lộc biển” đầu năm, mang về nguồn thu nhập khá để trang trải cuộc sống.

Ốc lễ góp một phần làm phong phú thêm ẩm thực xứ biển

Vào thời điểm này, đi đến đâu, nhất là ở những khu chợ lớn, cũng có thể thấy từng thau ốc cỡ đại được nấu sả ớt thơm phưng phức, bày bán khắp mọi nơi ở xứ biển miền Trung từ Quảng Trị tới Bình Định. Ốc lễ thường có kích cỡ nhỏ khoảng bằng cúc áo, vỏ láng bóng nhiều màu sắc sặc sỡ. Nếu như ốc lễ ở biển Quảng Trị hay thành phố Huế chỉ có một màu đỏ, thì ốc lễ ở Đà Nẵng hay vùng biển Quảng Nam, Quảng Ngãi lại có ngũ sắc: đỏ, trắng, đen, xám, tím và vị béo ngọt nên rất hút khách.

Ốc lễ đang vào mùa nên ngư dân tại làng biển lại có thêm thu nhập. Ảnh: Minh Ngọc

Sau khi cào ốc từ biển về, người dân sẽ sàng lọc ra những con ốc to, sau đó đem đi ngâm với nước qua đêm cho sạch cát, tiếp theo dùng chiếc nồi nấu lớn nước cho thật sôi rồi trút ốc vào. Bước này rất quan trọng, nếu như nhiệt độ không được nóng thì ốc sẽ thụt vào, dẫn đến việc nhể ốc ra thưởng thức cũng là bài toán khó. Sau đó, người đầu bếp cho các gia vị gồm sả, ớt bột, muối, hạt nêm, bột ngọt, gừng... hòa trộn cho thật đều để gia vị thấm vào từng con ốc. Nấu chừng 15 phút thì vớt ra. Tùy theo từng người mà tiếp tục nêm nếm, nếu sử dụng cảm thấy ốc thiếu những hương vị gì thì có thể cho thêm các gia vị để tăng thêm độ mặn hoặc ngọt của từng con.

Đến mùa, ốc lễ được bán từ làng quê cho đến phố thị. Hằng ngày, các bà, các mẹ đi chợ ngoài việc mua đồ ăn thì trong giỏ không quên mua một bọc ốc. Có những bà, những chị buộc một thùng xốp giữ nhiệt sau baga xe máy hoặc xe đạp, bên thùng xốp cắm theo một cành gai cam đi khắp các ngõ phố hay đường quê rao lanh lảnh: “Ốc lễ đây!”. Mọi người mua rồi cùng nhau túm tụm nhể ốc vừa cười nói rôm rả. Món ốc lễ cũng góp một phần làm phong phú thêm ẩm thực xứ biển, tạo đa dạng hơn trong văn hóa ẩm thực của người dân nơi đây. Tuy không phải là món ăn mỹ vị cao sang hay là thứ để giải quyết cái đói, nhưng món ốc lễ lại có sức hấp dẫn với nhiều người, như một nét chấm phá về văn hóa và là quà tặng cho đời, cho cuộc sống và gợi nhớ cho những ai ưa thưởng thức về một loài ốc biển nhỏ nhoi nhưng đầy phong vị quê hương.

Thơm ngon, lạ miệng đến khó quên là hương vị của ốc mang một hương vị ăm ắp tình quê. Những năm gần đây, đến mùa ốc, nhiều người cũng đã mua và cung cấp cho cộng đồng người xứ Quảng mưu sinh trong Nam, ngoài Bắc. Để rồi, sau mỗi giờ làm, những người con xứ Quảng lại có dịp ngồi quây quần vừa nhể ốc, vừa nói chuyện quê hương như một cách để vơi nỗi nhớ quê nhà.

Minh Ngọc (Báo Biên phòng)