Nét đẹp văn hóa của người Chăm Bàni trong tháng Ramưvan

Trong tháng Ramưvan, cộng đồng Chăm Bini hướng về cội nguồn thực hiện các nghi lễ tảo mộ, cúng cơm cho tổ tiên. Đây là dịp để gia đình sum họp, cùng nhau chung vui và thưởng thức các món ăn truyền thống. Nét đẹp trong bản sắc văn hoá đã được cộng đồng Chăm gìn giữ và phát huy từ bao đời nay.

Không khí tảo mộ của cộng đồng Chăm Bini. Ảnh: Đổng Thành Danh

Phong tục tảo mộ

Trước khi bước vào tháng Ramưvan, các gia đình người Chăm Bini tổ chức đi thăm viếng các nghĩa trang của dòng tộc. Họ mang theo các lễ vật như bánh ngọt, trái cây, trầu cau để thực hiện nghi lễ tảo mộ và rước ông bà, tổ tiên về nhà. Cuộc sống các làng Chăm Bàni nhộn nhịp hơn thường ngày, những người phụ nữ trong bộ trang phục truyền thống, quấn khăn brem mang những cái chiết (giỏ đan bằng tre) đựng lễ vật đi tảo mộ. Các nghĩa trang được dọn dẹp cỏ, vệ sinh sạch sẽ, tu chỉnh những dãy hàng đá ngay ngắn. Chức sắc Acar, người thân trong gia đình rắc nước thánh, bôi dầu thơm vào các hàng dãy đá là những phần mộ của tổ tiên để khấn mời những người đã khuất về với con cháu trong tháng Ramưvan. Qua đó, con cháu khấn cầu ông bà, tổ tiên phù hộ độ trì, cầu cho mùa màng tươi tốt, gia đình được an lành.

Dâng cơm cho tổ tiên

Vào tháng Ramưvan, không gian sinh hoạt của người Chăm Bàni có sự thay đổi so với ngày thường. Tại gian phòng khách, gia đình sắp đặt một cái tấm phản, trải chiếu lên và đặt gối nằm, cơi trầu, ấm trà, bánh ngọt và trái cây. Người Chăm quan niệm rằng, tổ tiên có một không gian thiêng để nghỉ ngơi và hưởng lễ vật con cháu dâng cúng. Nghi lễ dâng cơm của người Chăm khá đơn giản, ẩm thực sử dụng trong nghi lễ là các món ăn truyền thống gồm có các món chay và món mặn. Mỗi một người thân đã khuất đều được dâng cúng một mâm món chay và một mâm món mặn.

Các món chay có xôi, chè, chuối, bánh ít và bánh sakaya. Các món mặn có cơm, canh gà và thịt gà luộc. Tuỳ theo gia đình có thể bổ sung nhiều món ăn khác nhau. Thời gian dâng cơm nhanh hay chậm phụ thuộc vào số lượng mâm cúng của gia đình. Những gia đình có nhiều thành viên đã qua đời nhiều thì thời gian dâng cơm kéo dài và ngược lại. Mỗi khi dâng mâm lễ, con cháu quấn khăn ngang lưng, chắp tay trên đầu và cầu xin tổ tiên những điều tốt đẹp trong cuộc sống. Người Chăm có niềm tin, con cháu thờ phụng tổ tiên thì tổ tiên sẽ luôn phù hộ con cháu gặp nhiều may mắn. Lễ dâng cơm kết thúc, chức sắc đốt trầm và cầu nguyện bình an cho gia đình. Sau đó, các thành viên trong gia đình cùng nhau dùng bữa cơm cộng cảm và chúc tụng nhau làm ăn phát đạt, gia đình hạnh phúc.

Đồng bào Chăm dâng cơm cho tổ tiên. Ảnh: Thành Thị Hồng Cẩm

Chức sắc Acar thực hành chay tịnh trong thánh đường (Sang magik)

Các chức sắc Acar là tầng lớp lãnh đạo tín ngưỡng, tôn giáo của cộng đồng Chăm Bàni (có cách gọi khác là Bini). Họ được phân chia thành nhiều cấp bậc từ phẩm hàm Acar, Madin, Katip, Imam và Po Gru là hàng giáo phẩm cao nhất. Bước vào tháng Ramưvan, các chức sắc làm nghi thức tẩy thể cho thanh sạch cơ thể để vào thánh đường thực hành chay tịnh trong suốt một tháng Ramưvan.

Trong ba ngày đầu tiên tại thánh đường, các chức sắc Acar phải giữ giới luật nghiêm và thực hiện nhiều kiêng cữ như không được phép ăn uống khi mặt trời chưa lặn, không lao động nặng, không về nhà thăm gia đình. Ngoài ra, trong 15 ngày, các chức sắc đang thực hành chay tịnh, gia đình không được phép sát sinh, giữ hòa thuận với nhau. Bước qua ngày thứ 16, cuộc sống gia đình mới trở lại bình thường. Người thân thay phiên nhau, đội mâm cơm đến thánh đường cho chức sắc dùng bữa. Các tín đồ mang trầu cau đến thăm viếng các thánh đường, nhân dịp Ramưvan các chức sắc nhận cúng dường bằng gạo, biếu lễ tiền mặt từ những tín đồ và người thân trong gia đình.

Người Chăm Bàni viếng thăm nghĩa trang dòng tộc. Ảnh: Thành Thị Hồng Cẩm

Tháng Ramưvan là một nét sinh hoạt tín ngưỡng, tôn giáo của người Chăm Bàni, nhắc nhở con cháu hướng về cội nguồn thể hiện truyền thống “Uống nước nhớ nguồn, ăn quả nhớ người trồng cây”. Các chức sắc thực hành chay tịnh tại thánh đường, chỉ ăn uống khi mặt trời lặn. Bên cạnh việc hướng dẫn tín đồ dâng lễ, đây là dịp để các chức sắc trau dồi kinh kệ, thực hành tu tập cùng với Po Gru (Sư cả). Mùa lễ hội Ramưvan là dịp trải nghiệm những nét văn hoá, phong tục tốt đẹp của cộng đồng Chăm Bàni.

Bá Minh Truyền/Báo Dân tộc và phát triển