Thăm ngôi nhà sàn cổ hơn 140 tuổi của '“vua săn voi” Y Thu Knul

Khác với nhà dài truyền thống của người Ê Đê, Mnông trong vùng, ngôi nhà cổ hơn 140 năm ở Buôn Trí, xã Krông Na, huyện Buôn Đôn, tỉnh Đắk Lắk được xây dựng hoàn toàn bằng gỗ, 3 mái nhọn. Với kiến trúc độc đáo, ngôi nhà sàn cổ không chỉ là nơi lưu giữ những kỷ vật quý giá của “vua săn voi” Y Thu Knul mà còn trở thành điểm đến hấp dẫn thu hút nhiều du khách trên hành trình du lịch, khám phá vùng đất, tìm hiểu văn hóa của xứ sở voi Tây Nguyên.

Ngôi nhà cổ hoàn toàn bằng gỗ với kiến trúc 3 gian song song độc đáo

Buôn Đôn là vùng đất huyền thoại với cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ và được mệnh danh là xứ sở voi của núi rừng Tây Nguyên. Nơi đây còn là vùng đất lừng danh với nghề săn bắt, thuần dưỡng voi rừng, cùng hình tượng về những dũng sĩ, “vua săn voi” dũng mãnh. Trong đó, vua săn voi Y Thu Knul (1828 -1938) được xem là ông tổ của nghề săn bắt, thuần dưỡng voi rừng.

Trong đời, ông Y Thu Knul đã săn bắt và thuần dưỡng khoảng 400 con voi, trong đó có 1 con voi trắng (bạch tượng) quý hiếm. Năm 1861, ông đã mang tặng bạch tượng quý này tặng vua Xiêm (Thái Lan ngày nay) và được vua Xiêm phong tặng danh hiệu Khunjunob, có nghĩa là “vua săn voi”.

Ông Y Thu Knul mang hai dòng máu bố là người Lào di cư đến vùng đất Bản Đôn lập nghiệp, mẹ là người dân tộc Mnông tại chỗ. Theo những người già nơi đây lý giải: Khoảng cuối thế kỷ 18 đầu thế kỷ 19, người Lào ngược dòng Sêrêpốk đến buôn bán giao thương, trao đổi hàng hóa với người dân Tây Nguyên. Thấy phong cảnh hữu tình, người dân mến khách, một số thương lái đã quyết định ở lại đây sinh cơ, lập nghiệp. Vì vậy, người Lào kết hôn với người Ê Đê, Mnông, Gia Rai, tạo ra thế hệ con cháu mang hai dòng máu.

Nhiều kỷ vật quý liên quan đến nghề săn bắt, thuần dưỡng voi rừng được lưu giữ trong nhà cổ

Nơi đây hiện vẫn còn nhiều di sản quý như cây Bồ Đề trên 100 tuổi tại buôn Yang Lành; khu nhà mồ của những người săn voi giỏi bậc nhất Bản Đôn nằm ở bìa rừng và ngôi nhà cổ hơn 140 tuổi là nơi ở của “vua săn voi” Y Thu K’Nul ở Buôn Trí.

Công trình được xây dựng theo kiến trúc chùa tháp của Lào, Thái với 3 gian song song liền kề, được xây dựng hoàn toàn bằng gỗ. Đặc biệt là phần mái nhà người thợ phải đẽo, gọt từng miếng công phu, tỷ mỉ từ 8.726 miếng gỗ để ngói lợp có kích thước đều nhau.

Theo tư liệu, ngôi nhà được khởi công xây dựng ngày 07/10/1883 và hoàn thành ngày 19/02/1885. Để làm ngôi nhà này, “vua săn voi” Y Thu Knul đã huy động 18 con voi vào rừng chở gỗ, 14 thợ lành nghề thực hiện công trình, trong đó thợ cả là một nghệ nhân điêu khắc gỗ người Lào chịu trách nhiệm thiết kế.

Trải qua bao thăng trầm, đến nay ngôi nhà cổ vẫn giữ nguyên vẹn kiến trúc ban đầu, trở thành điểm đến hấp dẫn thu hút du khách với những câu chuyện huyền bí của xứ sở voi Tây Nguyên.

Tấm nệm lót bành voi bằng da trâu rừng dành riêng cho những thợ săn voi có kinh nghiệm

Trong cái nắng bỏng rát của mùa khô Tây Nguyên, bước chân vào ngôi nhà sàn cổ làm hoàn toàn bằng gỗ cảm giác mát lạnh, xua đi cái nóng bức của vùng đất biên thùy. Mặc dù, nghề săn voi đã trở thành ký ức, song những kỷ vật quý giá mà “vua săn voi” sử dụng để săn bắt, thuần dưỡng voi vẫn được lưu giữ bên trong ngôi nhà cổ. Mỗi hiện vật đều được ghi rõ tường tận bằng những tấm bảng đặt ngay bên cạnh.

Tiêu biểu như sợi dây da trâu dài 90-120m là dụng cụ chính phục vụ việc săn bắt voi rừng. Để tạo ra bộ dây hoàn chỉnh, cần sử dụng da của 7 con trâu đực. Sau khi bện, dây được phơi cả ngày lẫn đêm trên cây trong suốt 3 tháng. Trước khi đưa vào sử dụng, phải làm lễ cúng trong một mùa rẫy. Như vậy dây sẽ chắc, bền, sử dụng cả trăm năm không mục nát. Ngoài sợi dây, tấm nệm lót bành voi cũng là vật không thể thiếu trong các chuyến đi săn. Tấm nệm này cũng được làm từ da trâu rừng, chỉ dành riêng cho những thợ săn voi có kinh nghiệm và đã săn được trên 70 con voi.

Du khách đến tham quan, tìm hiểu, chụp ảnh lưu niệm trong nhà sàn

Buôn Trí, xã Krông Na là nơi hội tụ nhiều giá trị văn hóa của 12 dân tộc, đặc biệt là những di sản mang đậm văn hóa Lào. Toàn buôn có 350 hộ, hiện người dân nơi đây còn giữ hơn 100 ngôi nhà sàn truyền thống, nhiều lễ hội truyền thống, văn hóa ẩm thực độc đáo và các nghề thủ công như đan lát, ủ rượu cần, dệt thổ cẩm... Đặc biệt, ngôi nhà cổ của “vua săn voi” Y Thu Knul là di sản mang đậm văn hóa Lào - Nơi đây còn lưu giữ nhiều kỷ vật liên quan đến gia tộc săn voi Y Thu Knul. Hằng năm có rất nhiều đoàn du khách đến đây thăm quan, tìm hiểu về kiến trúc của ngôi nhà sàn, tìm hiểu, khám phá về nghề săn bắt, thuần dưỡng voi rừng của các dũng sĩ săn voi. Ngôi nhà sàn cổ trở thành điểm dừng chân hấp dẫn trên hành trình du lịch.

Năm 2024, buôn Trí được Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đắk Lắk công bố buôn Du lịch cộng đồng. Đây là buôn du lịch cộng đồng đầu tiên của huyện biên giới Buôn Đôn và là buôn du lịch cộng đồng thứ 7 của tỉnh Đắk Lắk.

Lê Hường (Báo Dân tộc và phát triển)