Nhà thám hiểm vượt đại dương bằng thuyền bè tự chế

Thor Heyerdahl đã nhiều lần vượt đại dương bằng phương tiện thô sơ để chứng minh người cổ đại cũng có thể tương tác với nhau theo cách tương tự.

Chân dung Thor Heyerdahl. Ảnh: Keystone

Khi nhà dân tộc học người Na Uy Thor Heyerdahl nhìn vào thế giới cổ đại, ông nhận thấy những “kiểu mẫu”. Sự tương đồng về ngôn ngữ, đồ tạo tác và hoạt động văn hóa như xây kim tự tháp trong những nền văn minh khác nhau đã thuyết phục Heyerdahl rằng người cổ đại có thể giao thiệp với nhau trên khắp thế giới.

Trong hơn 30 năm, Heyerdahl cùng các cộng sự của mình đã nhiều lần du hành xuyên đại dương, vượt hàng nghìn hải lý bằng thuyền bè thô sơ tự chế, để chứng minh những chuyến đi như vậy cũng có thể thực hiện được trong thời kỳ cổ đại.

Thor Heyerdahl trở thành nhà thám hiểm như thế nào?

Sinh ngày 6/10/1914 tại Larvik, Na Uy, Thor Heyerdahl phát triển niềm đam mê với thế giới khi còn nhỏ. Mẹ của ông, Alison, là người đứng đầu Hiệp hội Bảo tàng Khu vực Larvik và đã truyền cảm hứng cho con trai về tình yêu thiên nhiên và động vật.

Để theo đuổi mối quan tâm đó, Heyerdahl đăng ký vào Đại học Oslo để nghiên cứu động vật học và địa lý vào năm 1933, nhưng sự nghiệp học tập của Heyerdahl chỉ kéo dài trong thời gian ngắn. Bồn chồn và háo hức muốn nhìn thấy thế giới, ông bỏ học vào năm 1936 và đến sống ở lãnh thổ hải ngoại Polynesia thuộc Pháp với người vợ đầu tiên của mình, Liv Coucheron Torp.

Họ chọn hòn đảo Fatu-Hiva thuộc quần đảo Marquesas làm địa điểm khám phá và bắt đầu tự hỏi làm thế nào mà con người đã sớm định cư ở đó. Theo New York Times, Heyerdahl tin rằng họ có thể đã xuôi theo dòng hải lưu phía đông để tới đây từ Nam Mỹ.

Heyerdahl đưa ra kết luận này vì một vài lý do. Theo History Daily, những người Polynesia đầu tiên ăn các loài thực vật có nguồn gốc từ Nam Mỹ như khoai lang và dường như có chung một số truyền thuyết với người Peru. Nhà dân tộc học tin rằng đây không phải là một sự trùng hợp ngẫu nhiên mà là bằng chứng cho thấy các nền văn minh cổ đại đã tương tác với nhau bằng cách nào đó.

Ông bắt đầu phát triển các lý thuyết của mình khi nhiều năm trôi qua, nhưng nỗ lực tìm kiếm câu trả lời bị đình trệ một thời gian ngắn do Thế chiến II. Trong thời gian này, Heyerdahl phục vụ trong lực lượng vũ trang Na Uy Tự do ở miền bắc đất nước. Nhưng khi chiến tranh kết thúc, ông quay trở lại với công việc nghiên cứu của mình.

Chỉ có một vấn đề: hầu hết các học giả không ủng hộ lý thuyết của Heyerdahl. Họ lập luận rằng những người đầu tiên di cư đến Polynesian từ phía tây (từ châu Á) và những người Nam Mỹ cổ đại không thể vượt qua đại dương.

Vì vậy, Thor Heyerdahl quyết định chứng minh rằng một chuyến đi vượt đại dương như vậy là hoàn toàn có thể. Năm 1947, ông chuẩn bị du hành từ Peru đến Polynesia thuộc Pháp trên một chiếc bè thô sơ.

Những chuyến đi của Thor Heyerdahl

Vào ngày 28/4/1947, Heyerdahl bắt đầu chứng minh lý thuyết của mình với sự hỗ trợ của 5 người khác. Nhóm của ông trèo lên một chiếc bè làm bằng các khúc gỗ balsa buộc lại với nhau bằng dây gai dầu. Chiếc bè được đặt tên là Kon-Tiki theo một vị thần Mặt Trời của người Inca và đoàn thám hiểm bắt đầu đi về phía đông.

“Chuyến thám hiểm Kon-Tiki đã mở mang tầm mắt của tôi về đại dương”, Heyerdahl nhấn mạnh về cuộc hành trình của mình trong cuốn sách Kon-Tiki xuất bản năm 1950.

Nhóm của Heyerdahl trên chiếc bè Kon-Tiki vào năm 1947. Ảnh: Keystone

Sau 101 ngày lênh đênh trên Thái Bình Dương, nhóm của Heyerdahl đã cập bến an toàn tại đảo san hô Raroia ở Polynesian thuộc Pháp. Với điều đó, Heyerdahl chứng minh rằng người cổ đại có thể thực hiện chuyến đi dài gần 7.000 km tương tự bằng thuyền bè thô sơ.

Nhưng Heyerdahl không dừng lại ở đó. Ngoài các cuộc thám hiểm tới quần đảo Galápagos và đảo Phục sinh - những nơi mà Heyerdahl tin rằng đã được người Nam Mỹ định cư - ông cũng bắt đầu xem xét các mối tương tác xuyên đại dương khác giữa các nền văn minh cổ đại.

Vào cuối những năm 1960, nhà dân tộc học người Na Uy chuyển sự chú ý sang Ai Cập. Heyerdahl bị thu hút bởi những điểm tương đồng giữa người Ai Cập và người Mexico cổ đại, chẳng hạn như giữa kim tự tháp Ai Cập và tàn tích Chichén Itzá ở Mexico.

Năm 1969, ông khởi hành một chuyến đi xuyên Đại Tây Dương từ Maroc đến Barbados trên một chiếc thuyền sậy được đặt tên là Ra. Tuy nhiên, không giống như Kon-Tiki, chuyến đi đầu tiên của Ra là một thất bại. Chiếc thuyền lênh đênh trên biển cách Barbados gần 1.000 km sau khi đi được 4.800 km.

Quyết tâm chứng minh lý thuyết của mình, Heyerdahl thực hiện thêm chuyến đi nữa vào năm 1970 với Ra II. Sau 57 ngày lênh đênh trên biển, chiếc thuyền sậy đã thực hiện thành công chuyến đi dài hơn 6.400 km từ Maroc đến Barbados.

Thor Heyerdahl, mặc áo màu xanh lam, giám sát việc đóng thuyền Ra trước các kim tự tháp Ai Cập. Ảnh: Bettmann

Bảy năm sau, Heyerdahl lại thực hiện một chuyến đi khác để khám phá những mối liên hệ có thể có giữa các nền văn hóa cổ đại ở Trung Đông. Sau khi đóng một chiếc thuyền sậy có tên là Tigris, Heyerdahl và thủy thủ đoàn của mình đã đi xuôi dòng sông Tigris để chứng minh rằng người Sumer cổ đại có thể đã ảnh hưởng đến các nền văn hóa ở Ai Cập và Ấn Độ ngày nay.

Tuy nhiên, chuyến đi đó đã kết thúc bất ngờ khi nhóm của Heyerdahl đến Ethiopia. Các quan chức không phép chiếc Tigris đi qua vì xung đột đang diễn ra, khiến Heyerdahl quyết định đốt thuyền.

Lúc này, Heyerdahl đã 60 tuổi và nhà thám hiểm quyết định từ giã niềm đam mê chinh phục đại dương của mình. Tuy nhiên, ông tự hào về những gì đã làm được và cảm thấy các chuyến đi đã để lại một tác động đáng kể, đặt ra những câu hỏi quan trọng về cách các nền văn minh sơ khai có thể tương tác với nhau.

“Tôi đã chứng minh rằng tất cả các nền văn minh cổ đại trước châu Âu đều có thể giao thiệp giữa các đại dương bằng những con thuyền nguyên thủy theo ý muốn của họ”, Heyerdahl nhấn mạnh.

Di sản của Thor Heyerdahl

Thời điểm Thor Heyerdahl qua đời vào ngày 18/4/2002, hầu hết các học giả vẫn tin rằng Polynesia được định cư bởi những người đến từ phía tây, chứ không phải từ phía đông như Heyerdahl đề xuất.

Một số nghiên cứu di truyền gần đây cũng cho thấy Polynesia lần đầu tiên được chinh phục bởi những người đến từ châu Á, có thể là từ Đài Loan hoặc Philippines. Tuy nhiên, một số nghiên cứu di truyền khác lại gợi ý rằng người Polynesia cổ đại trên thực tế có “ADN Nam Mỹ”. Nhiều học giả hiện đại thậm chí có suy nghĩ ngược lại, cho rằng những người đi thuyền từ Polynesia đã ảnh hưởng đến các dân tộc cổ đại ở Nam Mỹ.

Nguồn gốc của người Polynesia đến nay vẫn là một câu hỏi cần được khám phá, thảo luận và nghiên cứu nhiều hơn. Đó cũng là những gì mà Heyerdahl mong muốn.

“Tôi đã thách thức rất nhiều giáo điều cũ. Điều này kích thích rất nhiều cuộc tranh luận và trong khoa học, bạn cần tranh luận”, Heyerdahl từng chia sẻ.

Sau tất cả, những chuyến đi của Heyerdahl chưa chứng minh được điều gì chắc chắn, nhưng cho thấy người cổ đại hoàn toàn có thể vượt đại dương để tương tác với nhau. Mặc dù lý thuyết đó phần lớn bị bác bỏ vào thời của ông, một số học giả ngày nay vẫn có cùng quan điểm với Heyerdahl.

Theo Vnexpress