Xây dựng chuỗi giá trị xanh từ cây tre

Một dự án khởi nghiệp mang tên “EcoQuest - Sứ mệnh xanh” đang được ươm mầm từ vùng đất phường Hương Trà (TP. Đà Nẵng) được kỳ vọng sẽ mở ra cơ hội đa lợi ích của cây tre từ việc xuất khẩu sản phẩm đến bảo vệ môi trường sinh thái.

Anh Võ Phan Văn Thành cùng người dân địa phương tham quan vườn tre thí điểm của dự án “EcoQuest - Sứ mệnh xanh”.

Từ thị trường quốc tế

Vốn có kinh nghiệm nhiều năm trong việc tìm kiếm nhà cung cấp và kết nối các đơn vị phân phối hàng hóa ra thị trường quốc tế, anh Võ Phan Văn Thành (sinh năm 1983, thôn Ngọc Bích, phường Hương Trà) nhận thấy rõ nhu cầu về vật liệu từ tre trên thế giới đang trên đà tăng trưởng mạnh.

Từ năm 2019, anh Thành bắt đầu tiếp cận sâu hơn với lĩnh vực nguyên liệu tre và dần hình thành ý tưởng xây dựng một mô hình chuỗi khép kín từ trồng, sản xuất đến thương mại sản phẩm. Tuy nhiên, việc lựa chọn giống tre phù hợp với khí hậu miền Trung, đồng thời đáp ứng được tiêu chuẩn cao của thị trường châu Âu, là bài toán nan giải.

"Miền Trung nhiều tre gai, có độ cao trung bình thấp, chỉ 15-17m, thân lại cong và gãy đoạn nên không đạt yêu cầu về độ thẳng, độ dài. Phải tìm ra giống tre thẳng, thân dày, tốc độ sinh trưởng nhanh, có khả năng thích ứng với gió bão và khí hậu khắc nghiệt thì mới tính chuyện xuất khẩu và phát triển lâu dài" - anh Thành nói.

Thị trường châu Âu, Hàn Quốc, Mỹ, Ấn Độ hay Hà Lan đều có nhu cầu sử dụng các sản phẩm từ tre rất lâu, trước đây họ chủ yếu nhập từ Trung Quốc. Nhưng từ năm 2025, dòng cung ứng bắt đầu dịch chuyển mạnh về khu vực Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam. Đây là cơ hội rất lớn nhưng cũng là thách thức khi Việt Nam chủ yếu khai thác tre tự nhiên, chất lượng và quy mô không ổn định.

Anh Võ Phan Văn Thành

Anh Thành tìm hiểu một số giống tre trên thế giới và quyết định nhân rộng loài tre sắt và nữ hoàng.

Sau nhiều chuyến đi tìm hiểu, anh đã phát hiện giống tre guadua angustifolia (tre sắt) - một loài tre rễ chạy, có xuất xứ từ Nam Mỹ, đang được trồng thành công tại tỉnh Prachin Buri (Thái Lan) với khí hậu tương đồng miền Trung Việt Nam.

Giống tre này có đặc tính sinh học ưu việt, thân cao từ 20-25m, đường kính lớn, sinh trưởng nhanh, khả năng chịu gió tốt, giúp giữ đất, chống xói mòn và phù hợp với các chương trình phục hồi rừng và Net Zero.

Anh Thành đã thí điểm trồng hơn 10 dòng tre trên diện tích 4.000m2 tại vườn nhà, sau 2 năm chọn lọc, chỉ giữ lại các dòng đạt tiêu chuẩn, trong đó có tre guadua angustifolia và tre nữ hoàng - loài tre thân dài có tốc độ sinh trưởng nhanh.

Thị trường tre nguyên liệu ở nước ngoài đang phát triển tốt, yêu cầu cao về nguồn cung. Ảnh: Nhân vật cung cấp

Chuỗi giá trị xanh từ tre

Dựa trên kết quả bước đầu, anh Thành đã xây dựng Dự án “EcoQuest - Sứ mệnh xanh” với các mục tiêu phát triển vùng trồng tre nguyên liệu; xây dựng nhà máy sơ chế, cơ sở sản xuất các sản phẩm mỹ nghệ, vật dụng tiêu dùng và vật liệu xây dựng từ tre; tổ chức tour trải nghiệm, du lịch sinh thái gắn với vườn tre; thiết kế các chương trình giáo dục cộng đồng về môi trường, biến đổi khí hậu và năng lượng tái tạo.

Anh Thành bắt đầu chiết giống để cung cấp cho người dân địa phương.

"Chúng tôi đã hình thành một mô hình chuỗi liên kết từ trồng tre, xen canh nông nghiệp ngắn ngày, đến thu hoạch, sơ chế, chế tác thủ công mỹ nghệ, tiêu thụ xuất khẩu và phát triển du lịch cộng đồng. Đây là hướng đi bền vững vì có thể kết nối nông dân, hợp tác xã, doanh nghiệp, nhà đầu tư và du khách cùng tham gia vào một hệ sinh thái trồng tre" - anh Thành nói.

Hiện, dự án đang hợp tác với người dân ở nhiều địa phương như Tây Nguyên, miền Bắc để nhân rộng mô hình và từng bước định hướng vùng trồng lớn tại các khu vực miền núi của thành phố Đà Nẵng. Trong khi đó, phường Hương Trà sẽ là vùng lõi sản xuất giống cho dự án. Đến nay, dự án vẫn đang ở giai đoạn hoàn thiện, thu hút các nhà đầu tư và chương trình hỗ trợ phát triển bền vững cùng đồng hành.

Các phôi giống tre được anh Thành chuẩn bị để trồng thí điểm trên các xã miền núi của thành phố.

"Nếu có cơ chế phù hợp, chúng ta hoàn toàn có thể phát triển một hệ sinh thái sản phẩm tre của miền Trung, từ vật liệu xây dựng, nội thất, đồ gia dụng, đến mỹ nghệ cao cấp và du lịch trải nghiệm. Không chỉ là một sản phẩm nông nghiệp, tre sẽ trở thành nền tảng cho chiến lược tăng trưởng xanh toàn diện, hài hòa giữa kinh tế, sinh thái và cộng đồng" - anh Thành nói thêm.

Ông Ngô Tấn Thiện - chuyên gia môi trường thuộc tổ chức CTC Global cho rằng, việc chủ động phát triển vùng nguyên liệu tre gắn với mục tiêu Net Zero vừa phù hợp với các cam kết quốc tế về giảm phát thải vừa tạo ra các lợi ích cho địa phương như chống xói lở, thích ứng biến đổi khí hậu, phục hồi rừng, cải thiện sinh kế và gia tăng khả năng tiếp cận tín dụng carbon trong tương lai.

Tre là cây bản địa của nhiều quốc gia đang phát triển nhưng chưa bao giờ được nhìn nhận như một nguồn tài nguyên có thể tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu một cách có hệ thống.

Dự án của anh Thành, nếu được hỗ trợ đúng cách và có sự tham gia từ các đối tác đầu tư lẫn cơ quan chính sách, hoàn toàn có thể trở thành mô hình điểm để xây dựng hệ sinh thái sản phẩm từ tre cho miền Trung - nơi có đủ điều kiện khí hậu, địa hình và nguồn nhân lực nông nghiệp phù hợp"

Ông Ngô Tấn Thiện - chuyên gia môi trường thuộc tổ chức CTC Global

Nguồn baodanang.vn