Mỹ và châu Âu bất đồng về “khu phi quân sự kiểu Triều Tiên” cho Ukraine

Đại tá nghỉ hưu của lục quân Mỹ nhận định kế hoạch thiết lập vùng phi quân sự (DMZ) tại Ukraine có thể là “con đường duy nhất dẫn tới hòa bình”, dù nó không được ủng hộ rộng rãi.

Các cuộc thảo luận về an ninh tương lai của Ukraine gần đây đã làm lộ rõ những bất đồng sâu sắc giữa Mỹ và các đồng minh châu Âu về việc ai sẽ gánh vác trách nhiệm bảo vệ lâu dài cho quốc gia bị xung đột tàn phá này.

Một khuôn khổ cuối cùng cho các bảo đảm an ninh vẫn chưa hình thành, trong khi những tranh cãi đã phơi bày khác biệt cơ bản về định hướng.

Tổng thống Mỹ Donald Trump họp cùng Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và các nhà lãnh đạo châu Âu tại Nhà Trắng ngày 18/8/2025. Ảnh: Reuters

Theo các nguồn tin ngoại giao, giới chức Mỹ gần đây đã nêu ra một đề xuất hòa bình gây tranh cãi, lấy ý tưởng trung tâm là thiết lập vùng phi quân sự (DMZ). Tuy nhiên, kế hoạch này không nhận được sự hưởng ứng từ các đối tác châu Âu.

Một nhà ngoại giao phương Tây ngày 26/8 cho biết châu Âu “không mấy hào hứng” với đề xuất của Mỹ, lo ngại rằng điều đó sẽ buộc họ phải đơn phương duy trì một nền hòa bình mong manh.

Trong khi đó, một cựu đại tá lục quân Mỹ từng công tác tại NATO cho rằng, dù vấp phải phản đối, đây có thể là lối thoát duy nhất.

Mô hình “có cơ sở” nhưng không được ưa chuộng

Trong cuộc trả lời phỏng vấn với Kyiv Post, Đại tá nghỉ hưu của Lục quân Mỹ Richard Williams, người từng giữ vị trí Phó Giám đốc Ban Vũ khí thuộc Cục Đầu tư Quốc phòng của NATO, đã đưa ra cái nhìn không mấy lạc quan về những gì ông gọi là “các bảo đảm an ninh hậu xung đột mong manh cho Ukraine và châu Âu”.

Theo ông Williams, trong bối cảnh hiện tại, rất khó để tìm kiếm các bảo đảm an ninh đáng tin cậy cho Ukraine. Ông chỉ ra rằng Moscow “không đưa ra bất kỳ thỏa hiệp nào để thúc đẩy hòa bình”, từ chối nhượng lãnh thổ, không tiến tới ngừng bắn, cũng như không đưa ra thời hạn giảm leo thang. Những biện pháp trừng phạt mà chính quyền Tổng thống Donald Trump từng tuyên bố nhằm vào Nga cũng chưa được triển khai.

Ông Williams cũng lưu ý rằng Tổng thống Trump chỉ trích các cuộc tấn công gần đây của Ukraine, thay vì lên án “những đòn không kích chưa từng có của Nga nhằm vào dân thường”. Theo ông Williams, Tổng thống Putin kiên quyết yêu cầu Ukraine không được gia nhập NATO và Moscow cũng không chấp nhận lực lượng gìn giữ hòa bình của NATO ở Ukraine.

Với những lựa chọn hạn chế, ông Williams cho rằng “bảo đảm an ninh duy nhất có cơ sở” chính là tái hiện mô hình DMZ kiểu bán đảo Triều Tiên, vốn được thiết lập sau Hiệp định đình chiến năm 1953.

Theo ông, một dải phi quân sự giữa Nga và Ukraine có thể có chiều rộng khoảng 4 km, được giám sát bằng cảm biến, UAV và các công nghệ trinh sát hiện đại, nhằm giảm bớt nhu cầu duy trì lực lượng gìn giữ hòa bình quy mô lớn.

Đại tá nghỉ hưu của Lục quân Mỹ thậm chí đưa ra phương án gây tranh cãi: nếu một bên gây hấn tiến sâu đến 2 km trong vùng phi quân sự, sẽ có những “biện pháp đáp trả”, và trong trường hợp phía Nga tiến vào vùng phi quân sự ở Ukraine, có thể áp dụng một cơ chế tương tự Điều 5 của NATO về phòng thủ tập thể.

Ukraine gọi DMZ là “ý tưởng chết”

Theo các nguồn tin ngoại giao, đề xuất DMZ gần đây trở thành một phần quan trọng trong lời hứa của chính quyền Tổng thống Trump về việc chấm dứt xung đột. Ý tưởng này đã được đưa ra với giới chức châu Âu từ đầu mùa Hè và nằm trong loạt kịch bản được xem xét nhằm nhanh chóng kết thúc chiến sự.

Kế hoạch trên thực tế sẽ “đóng băng” xung đột, cho phép Nga tiếp tục kiểm soát các vùng lãnh thổ mà họ đang nắm giữ. Đổi lại, Ukraine sẽ chịu sức ép từ bỏ mục tiêu gia nhập NATO trong ít nhất 20 năm.

Việc thực thi DMZ – một điểm then chốt – sẽ do lực lượng châu Âu đảm nhiệm, còn Mỹ chỉ cung cấp hỗ trợ tình báo và phòng không. Một quan chức trong chính quyền Tổng thống Trump thậm chí khẳng định “nòng súng sẽ thuộc về châu Âu”.

Cựu Đại sứ Mỹ tại Ukraine Steven Pifer cho rằng, Ukraine cần chuẩn bị cho viễn cảnh châu Âu chứ không phải Mỹ sẽ trở thành đối tác an ninh chủ chốt trong tương lai.

“Đây sẽ phải là một sứ mệnh mang cờ EU, bởi NATO không muốn gánh vác trách nhiệm cho kiểu nhiệm vụ như vậy”, Trung tá Không quân Mỹ Jahara Matisek giáo sư tại Khoa An ninh quốc gia, Trường Cao đẳng Chiến tranh Hải quân Mỹ nhận định.

Ukraine nhiều lần bác bỏ mọi ý tưởng nhượng bộ lãnh thổ, Tổng thống Volodymyr Zelensky gọi đề xuất DMZ là “ý tưởng chết”. Kiev cho rằng kế hoạch này không đem lại hòa bình lâu dài, mà ngược lại sẽ khiến các thành phố Ukraine dễ bị Nga pháo kích.

Sự hiện diện của lực lượng Ukraine tại tỉnh Kursk, miền Nam nước Nga, cũng khiến khái niệm “đường biên giới cố định” trở nên phức tạp hơn.

Nguồn vov.vn