Sản xuất, kinh doanh xi măng gặp khó

PTO- Tính đến hết năm 2011, cả nước có 120 dây chuyền xi măng đang hoạt động, với tổng công suất thiết kế gần 80 triệu tấn/năm, tăng gấp đôi chỉ trong vòng bốn năm. Trong đó 80% nhà máy được xây dựng bằng vốn vay nước ngoài và vay của ngân hàng. Tổng mức bảo lãnh của Chính phủ cho 16 dự án xi măng là 1.365 triệu USD.

Do đầu tư quá mức dẫn đến nhiều nhà máy mới vẫn chưa thể vận hành đến công suất tối đa, mà tình trạng dư thừa đã xuất hiện. Theo tính toán năm nay trong nước chỉ có khả năng tiêu thụ khoảng 58 triệu tấn. Trong tương lai vài năm tới nhu cầu tiêu thụ vẫn chỉ giới hạn ở mức 60-65 triệu tấn, do vậy nhiều dự án, nhà máy xi măng đang đứng trước nguy cơ phá sản, phải tạm dừng sản xuất do không tiêu thụ được.

Các dự án xây dựng nông thôn mới đang được triển khai, tạo thuận lợi để kích cầu tiêu thụ xi măng. - Làm đường bê tông và kênh mương kiên cố ở Lâm Thao.

Có thể nói, ngành xi măng đang rơi vào tình thế tiến thoái lưỡng nan. Nhất là những DN còn đang xây dựng nhà máy dở dang. Hầu hết các DN đầu tư nhà máy xi măng đều sử dụng nguồn vốn vay. Trong đó, có những DN vay đến 80% tổng nguồn vốn đầu tư. Bi kịch nhất là những đơn vị sử dụng nguồn vốn vay trong nước, với lãi suất 19 - 21,5%/năm. Đây là những DN sẽ phá sản. Với những dự án chưa hoàn thành, DN có muốn đầu tư tiếp cũng không được, vì không ngân hàng nào dám giải ngân trong bối cảnh hiện nay. Một bầu không khí u ám đang bao trùm lên ngành công nghiệp xi măng. Nhiều người cho rằng, đó mới chỉ là khởi đầu của một cơn bão khủng hoảng đang ập đến. Đặc biệt, khi BĐS đóng băng, sức mua của thị trường giảm sút là đòn mạnh giáng vào ngành xi măng đang trên đà mở rộng năng lực sản xuất. Chi phí đầu vào tăng mạnh, chi phí đầu tư 80% bằng vốn vay đã làm cho nhiều doanh nghiệp xi măng lớn liêu xiêu. Cùng với gánh nặng vốn vay, các doanh nghiệp xi măng còn phải gánh chi phí đầu vào gồm nguyên, nhiên liệu, năng lượng, lao động… tăng liên tục như xăng dầu tăng 32-43%, điện tăng 15,28%, vỏ bao tăng 25% và than tăng gần 90%. Nhưng không một DN nào dám nghĩ đến việc tăng giá bán. Thậm chí 6 tháng đầu năm 2012 giá bán mỗi tấn xi măng còn giảm hơn cùng kỳ từ 50 đến 100 ngàn đồng. Chấp nhận bán dưới giá thành, chịu lỗ, dù sao cũng còn có thể kéo dài được ngày nào hay ngày đó đây là một thực tế mà hầu hết các doanh nghiệp sản xuất xi măng đang trải nghiệm.

Trên địa bàn tỉnh ta hiện có 3 doanh nghiệp sản xuất xi măng đang hoạt động với năng lực gần 3 triệu tấn/ năm. Trong đó nhà máy xi măng lò quay Sông Thao công suất 1 triệu tấn/ năm và nhà máy xi măng lò quay công suất gần nửa triệu tấn/ năm của Công ty xi măng đá vôi Phú Thọ mới đi vào sản xuất đều nằm trong tình trạng chung. Riêng Nhà máy xi măng Sông Thao còn phải gánh thêm một số chi phí do tác động sụt, lún đất làm cho gánh nặng nợ nần càng chồng chất, khả năng vài năm tới khi đến thời hạn trả nợ doanh nghiệp cũng phải cầu viện đến sự trả thay của Bộ Tài chính. Nhà máy xi măng lò quay của Công ty xi măng đá vôi Phú Thọ do thời gian đầu tư kéo dài, trượt giá đầu tư tăng thêm gấp hơn 1,5 lần dự kiến, nên trong những năm tới dù có sản xuất hết công suất thì hiệu quả và khả năng thanh khoản nợ nần của công ty cũng rất khó khăn. Còn xi măng Hữu Nghị đang trong thời gian hoạt động cầm chừng để chờ thời cơ và chuyển hướng đầu tư sang địa bàn khác. Một điều bất lợi nữa là các nhà máy của ba doanh nghiệp xi măng trên địa bàn lại ở sâu trong nội địa, giao thông khó khăn khó có thể tính phương án xuất khẩu. Trước mắt chỉ có thể hy vọng tỉnh có giải pháp đầu tư phát triển giao thông, thủy lợi nông thôn sẽ đẩy mạnh kích cầu tiêu thụ giúp doanh nghiệp vượt khó.

Theo tính toán, hàng năm nước ta cần tiêu thụ một lượng lớn xi măng để phát triển cơ sở hạ tầng nên đầu tư công nghiệp xi măng là cần thiết, nhưng phát triển đến dư thừa như hiện nay là điều “lợi bất cập hại”. Để giải quyết lượng sản phẩm dôi ra này, Bộ Xây dựng và Vicem đặt mục tiêu xuất khẩu , song xem ra đây là giải pháp rất khó khăn vì các nhà xuất khẩu của ta chưa chiếm lĩnh được thị trường, song quan trọng hơn là hệ thống sản xuất và phân phối của ta thiếu đồng bộ, các nhà máy ở quá xa cảng biển, chi phí dịch vụ cao xuất khẩu không có lãi, không có sức cạnh tranh với xi măng ngoại. Như vậy, con đường XK xi măng của VN hiện nay gần như là bế tắc, vì DN VN phần lớn mới đầu tư, không thể hạ giá sản phẩm xuống 45-50 USD như xi măng một số nước để cạnh tranh, còn lại chủ yếu tiêu thụ ở thị trường nội địa. Mới đây nhất, Bộ Xây dựng và Bộ GTVT vừa ký kết phối hợp tăng cường sử dụng xi măng trong xây dựng kết cấu hạ tầng giao thông. Việc ký kết phối hợp giữa Bộ GTVT và Bộ Xây dựng đánh dấu một bước tiến trong tiến trình thúc đẩy sử dụng xi măng. Tuy nhiên, theo ý kiến nhiều chuyên gia, vấn đề đặt ra là Bộ Xây dựng cần rà soát lại quy hoạch phát triển quá nóng của ngành này, dự báo sát nhu cầu thị trường, để từ đó đưa ra lộ trình phát triển sản xuất phù hợp.

Trước tình hình khó khăn của ngành xi măng, Bộ đã làm việc với các chủ đầu tư để tạm dừng đầu tư các dự án mới. Trong điều kiện những DN chưa đăng ký hợp đồng, chưa mở L/C thì hoãn, giãn tiến độ. Cùng với đó các nhà máy xi măng cần tiếp tục rà soát giảm chi phí, hạ giá thành để đưa doanh nghiệp và toàn ngành vượt qua khó khăn.

Quốc Vượng