Thực hư về hiện tượng thần giao cách cảm

Sau hàng thập kỷ, các nhà nghiên cứu vẫn chưa tìm ra bằng chứng chắc chắn chứng minh hiện tượng thần giao cách cảm thực sự tồn tại.

Hiện tượng thần giao cách cảm thường gắn liền với các cặp song sinh. Ảnh: Medium

Theo National Geographic, một trong những hiểu lầm dai dẳng nhất về các cặp song sinh là khả năng thần giao cách cảm, mối liên kết ngoại cảm vượt qua không gian và thời gian. Theo đó, cặp song sinh, đặc biệt là trường hợp sinh đôi cùng trứng, có thể nhận biết cảm xúc, suy nghĩ hoặc cảm giác cơ thể của nhau từ xa mà không cần sử dụng 5 giác quan.

Một số người mô tả dạng “biết thầm lặng” đó như nhận thức bản năng có thể cảnh báo người song sinh về mối nguy hiểm, phản ánh nỗi đau của người kia hoặc khơi dậy một ý nghĩ cùng lúc. Dù có nhiều câu chuyện thực tế về thần giao cách cảm, giới nghiên cứu vẫn chưa tìm thấy bằng chứng khoa học rõ ràng về hiện tượng này.

Các nhà khoa học thường xem xét thần giao cách cảm dưới góc độ nhận thức ngoại cảm (ESP), trong đó suy nghĩ và cảm xúc được cho là được truyền tải không qua giác quan. Có giả thuyết cho rằng mối liên kết tình cảm và sinh học đặc biệt gần gũi của cặp song sinh có thể đóng vai trò như một kênh truyền tải tâm trí.

Hội nghiên cứu tâm linh (SPR), thành lập tại London vào năm 1882, là một trong những tổ chức đầu tiên thu thập báo cáo về thần giao cách cảm, bao gồm cả giữa các cặp song sinh. Nhà nghiên cứu tâm linh người Anh Frederic W.H. Myers, thành viên sáng lập SPR, là người nêu ra thuật ngữ “thần giao cách cảm” trong cuốn sách năm 1903 và đề cập tới trường hợp cặp song sinh cảm nhận được nỗi đau của nhau hoặc chia sẻ suy nghĩ từ xa.

Những nghiên cứu tương tự tiếp tục diễn ra tại Mỹ trong vài thập kỷ tiếp theo. Giáo sư Horatio H. Newman ở Đại học Chicago là đồng tác giả một trong số nghiên cứu khoa học lớn đầu tiên về các cặp song sinh trong thập niên 1930. Cùng thời gian đó, nhà nghiên cứu tâm linh J.B. và Louisa Rhine ở Đại học Duke cũng ghi nhận trường hợp song sinh trong nghiên cứu ESP rộng hơn của họ.

Dù thu hút nhiều sự quan tâm sớm, hiện tượng thần giao cách cảm chưa bao giờ có được nền tảng khoa học vững chắc. Nghiên cứu thử nghiệm năm 2013 trên tạp chí Scientific Exploration để một người trong mỗi cặp sinh đôi cùng trứng tiếp xúc với kích thích đột ngột như tiếng ồn lớn hoặc nhiệt độ, đồng thời theo dõi phản ứng sinh lý của người kia. Ở một trong 4 cặp, người song sinh không bị kích thích có phản ứng “trên mức ngẫu nhiên”.

Gần đây hơn, nghiên cứu của Thụy Điển công bố năm 2024 bao gồm 91 thử nghiệm kích thích qua 3 thí nghiệm, sử dụng nhiều cặp sinh đôi cùng trứng nhất. Trong mỗi thử nghiệm, một người song sinh tiếp xúc với kích thích trong khi nhà nghiên cứu theo dõi hoạt động điện da của người còn lại. Một giám khảo có thể xác định chính xác thời điểm kích thích ở 18 trong 91 thử nghiệm, cao hơn hẳn xác suất ngẫu nhiên là 11 lần. Dù không kết luận đây là minh chứng về thần giao cách cảm, họ cho rằng kết quả “đáng để nghiên cứu thêm”.

Bất chấp nhiều phát hiện thú vị, nghiên cứu tiếp theo thường không thể tái tạo kết quả. Theo Nancy Segal, giám đốc Trung tâm nghiên cứu sinh đôi ở Đại học California, phần lớn nghiên cứu không tìm thấy bằng chứng về ESP và không có bằng chứng khoa học đáng tin cậy nào cho thấy thần giao cách cảm tồn tại ở cặp song sinh".

Theo Segal, có nhiều cách giải thích hợp lý và chắc chắn hơn ESP về hiện tượng thần giao cách cảm. Đầu tiên, các cặp song sinh thường lớn lên trong cùng môi trường, với cùng người chăm sóc, trải nghiệm, thói quen, nhóm bạn và ảnh hưởng văn hóa. Họ cũng chia sẻ những đặc điểm di truyền, phong cách gắn bó và xu hướng tính cách. Do hàng loạt yếu tố trên, khi cặp song sinh nghĩ rằng họ đang trải nghiệm thần giao cách cảm, họ có khả năng chỉ đang thể hiện mối liên kết giao tiếp, không phải đọc suy nghĩ của nhau.

Theo Tania Johnson, nhà tâm lý học đồng sáng lập Viện tâm lý học trẻ em ở Alberta, Canada, những gì mọi người cho là thần giao cách cảm thường bắt nguồn từ mối liên kết tình cảm sâu sắc và trải nghiệm chung mà các cặp song sinh lớn lên cùng nhau. Nghiên cứu công bố năm 2020 trên tạp chí Neuroscience & Biobehavioral Reviews cho thấy cặp sinh đôi cùng trứng lớn lên cùng nhau thường phát triển lối nhận thức gần như giống hệt nhau. Ngay cả cặp song sinh được nuôi dưỡng riêng biệt cũng có thể thể hiện những điểm tương đồng kỳ lạ như lựa chọn đồ vật và sự kiện tương tự trong môi trường riêng.

Một yếu tố khác là định kiến hồi tưởng. Một người song sinh có thể nói “biết” điều gì đó sau khi được nhắc nhở về sự kiện chung, hành động mà các nhà tâm lý học gọi là hồi tưởng sai lệch.

Nguồn vnexpress.net