Ứng phó với biến đổi khí hậu: Nhận diện thách thức, hành động thiết thực

Kỳ II: Thích ứng để phát triển

Biến đổi khí hậu (BĐKH) đã và đang tác động rõ nét đến mọi mặt của đời sống, trong đó điển hình là các hình thái thiên tai ngày càng bất thường, cực đoan. Trước thực tế đó, yêu cầu đặt ra không chỉ tăng cường năng lực phòng chống thiên tai (PCTT) mà còn phải chủ động thích ứng với BĐKH một cách toàn diện. Tỉnh Phú Thọ đang triển khai đồng bộ các giải pháp công trình và phi công trình, từ quy hoạch, khoa học công nghệ, chuyển đổi mô hình sinh kế đến nâng cao năng lực cộng đồng, thúc đẩy chuyển đổi xanh, phát triển kinh tế cacbon thấp... nhằm giảm thiểu rủi ro và bảo đảm ổn định đời sống.

Học sinh Trường THCS Văn Lang, thành phố Việt Trì vẽ tranh tường về phòng chống thiên tai, nâng cao nhận thức về biến đổi khí hậu.

Chủ động phòng hơn chống

Trong định hướng phát triển, Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Phú Thọ lần thứ XVIII, nhiệm kỳ 2015-2020 và lần thứ XIX, nhiệm kỳ 2020-2025 đều đặt nhiệm vụ tăng cường quản lý và sử dụng hiệu quả tài nguyên, bảo vệ môi trường, chủ động PCTT, ứng phó với BĐKH là nhiệm vụ trọng tâm.

Trên cơ sở đó, tỉnh Phú Thọ triển khai đồng bộ các giải pháp cả công trình và phi công trình nhằm thích ứng hiệu quả với BĐKH, giảm nhẹ rủi ro thiên tai và tăng cường khả năng chống chịu, năng lực thích ứng của cộng đồng, các thành phần kinh tế và hệ sinh thái. Các nội dung như lồng ghép PCTT, BĐKH vào quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội; đầu tư hạ tầng theo hướng thích ứng trên cơ sở phân vùng rủi ro; nâng cao năng lực cảnh báo, dự báo thiên tai bằng công nghệ số; nâng cấp hệ thống thủy lợi, hồ đập, kè sông, xử lý điểm xung yếu; bố trí dân cư vùng nguy cơ cao; chú trọng truyền thông, nâng cao nhận thức cộng đồng; bảo vệ rừng tự nhiên và đa dạng sinh học; phát triển nông nghiệp sinh thái, hữu cơ, thông minh, phát thải thấp; thúc đẩy các mô hình sinh kế thích ứng theo lợi thế địa phương... đang được tỉnh thực hiện tương đối đồng bộ và có chiều sâu.

Việc triển khai các dự báo lũ quét, sạt lở đất và cảnh báo đa thiên tai trên nền tảng công nghệ số giúp cung cấp thông tin kịp thời và chính xác, phục vụ hiệu quả công tác PCTT. Trên địa bàn tỉnh tiếp tục duy trì các ứng dụng, các hệ thống phần mềm để cập nhật các thông tin, dự báo, cảnh báo thời tiết, khí tượng thủy văn bao gồm: Hệ thống giám sát thiên tai quốc gia, hệ thống đo mưa tự động, hệ thống theo dõi ảnh mây vệ tinh, duy trì 2 điểm camera theo dõi mực nước tại sông Bứa và sông Thao...

Trong tuyên truyền và giáo dục cộng đồng, tỉnh nâng cao chất lượng và đa dạng hóa hình thức tuyên truyền, phổ biến kiến thức về chủ động ứng phó BĐKH. Triển khai các chương trình đào tạo, tập huấn và hỗ trợ để nâng cao năng lực chống chịu của nông dân trước BĐKH, bao gồm việc cung cấp kiến thức về các phương pháp canh tác bền vững, sử dụng nguồn nước hiệu quả và ứng dụng công nghệ vào sản xuất nông nghiệp, bảo vệ môi trường và thích ứng với BĐKH. Đặc biệt, huy động sự tham gia của cộng đồng dân cư và sử dụng kiến thức bản địa trong việc ứng phó với BĐKH, tạo ra sự cam kết và sự đồng lòng trong việc thực hiện các biện pháp ứng phó.

Song hành với việc nâng cao nhận thức cộng đồng, tỉnh tập trung triển khai các giải pháp kỹ thuật mang tính nền tảng, đặc biệt là đầu tư hạ tầng thủy lợi và củng cố các công trình PCTT- yếu tố then chốt giúp giảm thiểu rủi ro và bảo vệ an toàn cho người dân. Từ năm 2021 đến hết năm 2024, trên địa bàn tỉnh đã thực hiện 20 công trình xử lý khẩn cấp, trong đó 12 công trình xử lý sạt lở bờ vở sông với chiều dài trên 10km; 2 công trình xử lý sạt lở kè, chiều dài 1,4km; 4 công trình xử lý cống; 2 công trình sự cố đê điều. Thực hiện 41 công trình tu bổ, sửa chữa cống dưới đê; duy tu sửa chữa 5,4km kè, 3,1km đường hành lang đê; cải tạo, nâng cấp sửa chữa hoàn thành 45,6km đê các loại. Thực hiện cải tạo, sửa chữa nâng cấp 27 công trình hồ đập trên địa bàn tỉnh; tập trung nạo vét nhiều tuyến kênh tiêu thường xuyên bị ngập úng để đảm bảo tiêu thoát lũ.

Đồng thời đầu tư, bố trí di dời, sắp xếp lại các khu dân cư ở những vùng thường xuyên chịu tác động của khí hậu cực đoan. Giai đoạn 2021-2024 thực hiện 3 dự án bố trí ổn định dân cư vùng thiên tai trên địa bàn huyện Tân Sơn và tiếp tục triển khai một số dự án trọng điểm về PCTT.

Trong thời gian qua, tình trạng sạt trượt nghiêm trọng do ảnh hưởng của thiên tai đã đe dọa trực tiếp đến sự an toàn của các hộ dân xóm Nhàng, xã Kim Thượng, huyện Tân Sơn. Trước tình hình đó, UBND tỉnh đã quyết định xây dựng khu tái định cư trên khuôn viên gần 5ha, cách vị trí cũ khoảng 1km, nhằm di dời khẩn cấp hơn 60 hộ dân đang sinh sống tại khu vực có nguy cơ sạt lở cao. Ông Hà Văn Thản - Trưởng khu cho biết: “Nhờ sự quan tâm, hỗ trợ của Nhà nước, khu tái định cư được xây dựng khang trang, hạ tầng đồng bộ. Từ đó, bà con yên tâm ổn định cuộc sống, phục hồi và phát triển sinh kế, mở ra cơ hội mới cho người dân có nơi ở vững chắc, điều kiện sinh hoạt tốt hơn, sản xuất thuận lợi hơn và quan trọng nhất là không còn nỗi lo thấp thỏm mỗi khi mưa bão đến”.

Khu tái định cư vùng thiên tai xóm Nhàng, xã Kim Thượng, huyện Tân Sơn được hoàn thành giúp ổn định cuộc sống người dân vùng bị sạt lở.

Tích hợp các giải pháp ứng phó chiến lược

Ứng phó với BĐKH không chỉ là giải pháp bảo vệ mà còn là cơ hội để tái cấu trúc mô hình tăng trưởng theo hướng xanh và bền vững. Các cấp, các ngành trên địa bàn tỉnh đã chủ động lồng ghép các nội dung, kết quả giám sát BĐKH trong các quy hoạch phát triển chung của tỉnh và của các ngành. Thông qua đó, tỉnh có các biện pháp cụ thể và khoa học để điều chỉnh các chính sách phát triển, bảo vệ môi trường, giảm thiểu các tác động tiêu cực từ BĐKH, đồng thời xây dựng các hệ thống cảnh báo sớm và giải pháp PCTT hiệu quả.

Quy hoạch tỉnh Phú Thọ thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 trong đó có phương án PCTT và ứng phó với BĐKH; tỉnh cũng ban hành Kế hoạch thực hiện chiến lược quốc gia PCTT đến 2030, tầm nhìn đến 2050 của tỉnh Phú Thọ; Kế hoạch PCTT và Tìm kiếm cứu nạn giai đoạn 2021-2026. Thực hiện lồng ghép kết quả giám sát biến đổi khí hậu theo quy định tại Điều 37 Luật Khí tượng thủy văn trong các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch của tỉnh. UBND tỉnh phê duyệt “Phân vùng và bản đồ phân vùng nguy cơ ngập lụt, lũ quét dưới tác động của BĐKH trên địa bàn tỉnh Phú Thọ”.

Với quan điểm phát triển kinh tế - xã hội phải dựa trên khoa học, công nghệ và nguồn nhân lực chất lượng cao, tỉnh Phú Thọ đã quan tâm, đẩy mạnh nghiên cứu, ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ trong ứng phó với BĐKH, quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường nhằm đáp ứng các yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Đã có nhiều đề tài, dự án khoa học và công nghệ cấp tỉnh đã và đang được triển khai thực hiện, góp phần vào việc, khai thác, sử dụng hợp lý và có hiệu quả nguồn tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ môi trường, phục vụ thiết thực cho công tác dự báo, cảnh báo về tài nguyên và môi trường, khắc phục suy thoái, sự cố môi trường và BĐKH trên địa bàn.

Mặc dù thực hiện các giải pháp nhưng do còn hạn chế về nguồn lực, ý thức cộng đồng chưa cao... trong khi những thách thức do BĐKH đặt ra ngày càng phức tạp nên vượt ngoài năng lực ứng phó của một ngành, một lĩnh vực hay một địa phương, đòi hỏi phải có sự vào cuộc quyết liệt, đồng bộ và lâu dài của cả hệ thống chính trị, cộng đồng doanh nghiệp và toàn xã hội.

Do vậy, thời gian tới, việc tiếp tục ban hành các chính sách, biện pháp lồng ghép phù hợp đối với tất cả các lĩnh vực ngành nghề là cần thiết. Đẩy mạnh việc thực hiện Chiến lược Quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn 2050; Chiến lược quốc gia về BĐKH giai đoạn đến năm 2050. Tăng cường triển khai thực hiện đồng bộ các cơ chế, chính sách, pháp luật về BĐKH phù hợp với từng giai đoạn phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, hài hòa với các chính sách của quốc gia, toàn cầu và các điều ước quốc tế về biến đổi khí hậu mà Việt Nam là thành viên.

Đặc biệt, tỉnh đã ban hành Kế hoạch thích ứng với BĐKH tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 (cập nhật). Đồng chí Trần Quốc Bình - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường, Ủy viên thường trực Ban Chỉ huy PCTT&TKCN tỉnh cho biết: “Các nhiệm vụ, giải pháp đề ra trong Kế hoạch khá toàn diện, tập trung nâng cao khả năng chống chịu và thích ứng của tự nhiên, kinh tế và xã hội, bảo đảm sinh kế bền vững. Nông nghiệp thông minh, quản lý rừng và hệ sinh thái, phát triển hạ tầng thích ứng, tăng cường y tế và an sinh xã hội được đặc biệt chú trọng để giảm thiểu tác động của BĐKH. Đồng thời, đẩy mạnh giảm nhẹ rủi ro thiên tai thông qua dự báo, cảnh báo sớm và xây dựng, nâng cấp công trình PCTT nhằm bảo vệ an toàn tính mạng, tài sản người dân trước các hiện tượng khí hậu cực đoan gia tăng. Mục tiêu là giảm thiểu tổn thương và rủi ro trước những tác động tiêu cực của BĐKH thông qua nâng cao khả năng chống chịu và năng lực thích ứng của tự nhiên và xã hội, giảm thiểu tổn thất và thiệt hại”.

Thích ứng với BĐKH không còn là lựa chọn mà đã trở thành yêu cầu bắt buộc trong tiến trình phát triển của mỗi địa phương. Với quyết tâm chính trị cao, tầm nhìn dài hạn và cách tiếp cận toàn diện, tỉnh Phú Thọ đang từng bước cụ thể hóa các mục tiêu chiến lược thành những hành động thiết thực, hiệu quả. Việc lồng ghép thích ứng khí hậu vào phát triển kinh tế - xã hội không chỉ góp phần bảo vệ môi trường sống bền vững cho hôm nay mà còn mở ra cơ hội tăng trưởng xanh cho tương lai. Đó là con đường phát triển không thể đảo ngược, đòi hỏi sự đồng lòng, chung sức của cả hệ thống chính trị, cộng đồng doanh nghiệp và người dân, vì một cộng đồng an toàn trước thiên tai, chủ động trước BĐKH.

Nhóm PV Kinh tế