Mì gạo làng Vai

Từ những năm 1990, nghề làm mì gạo ở làng Vai, xã Trị Quận, huyện Phù Ninh đã bắt đầu phát triển. Ban đầu chỉ có vài hộ sản xuất bằng phương pháp thủ công, truyền thống: Xay gạo bằng cối đá, tráng mì bằng xoong, đun bếp củi, mì sau khi phơi ráo nước được thái bằng dao. Qua thời gian, số hộ theo nghề tăng dần, nhưng quy mô nhỏ lẻ, sản xuất không tập trung, sản phẩm làm ra chủ yếu cung cấp tại địa bàn xã và quanh vùng lân cận.

Gia đình ông Nguyễn Minh Phương ở khu 7 - thành viên HTX, mỗi tháng cung cấp ra thị trường khoảng 1,4 tấn mì gạo.

Nhằm tạo liên kết các hộ dân địa phương để sản xuất tiêu thụ sản phẩm, năm 1998, Hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp (HTX) xã Trị Quận được thành lập, tập trung phát triển mì gạo - nông sản địa phương theo hướng liên kết, góp vốn và chia sẻ kinh nghiệm. Từ đó, sản phẩm mì gạo của xã được nâng cao về chất lượng, mẫu mã được cải tiến, đáp ứng nhu cầu thị trường trong và ngoài tỉnh. Đến năm 2023, sản phẩm mì gạo làng Vai đã được UBND huyện Phù Ninh công nhận đạt chuẩn OCOP 3 sao.

Nhắc đến nghề làm mì gạo ở làng Vai, nhiều người nhớ đến sản phẩm của gia đình bà Nguyễn Thị Soạn - một trong những hộ sản xuất mì gạo lâu năm nhất của làng. Bà Soạn cho biết: “Trước đây, làng chỉ có vài hộ làm mì, bún bánh. Vài năm trở lại đây, do nhu cầu thị trường tăng lên, các hộ mở rộng sản xuất, mua thêm máy móc để tăng năng suất. Việc sử dụng máy móc vào sản xuất đã rút ngắn công đoạn, nâng cao sản lượng lại tiết kiệm được nhân công lao động. Mỗi ngày gia đình tôi sản xuất khoảng 2 tạ gạo thu được khoảng 190kg mì khô. Để có sợi mì dai, ngon, nấu không bị nát, tôi chọn gạo Khang dân để chế biến. Mì sau khi cán thành sợi được phơi khô, đóng gói, đảm bảo sợi mì giòn ngon, để lâu không bị mốc. Mì sản xuất đến đâu bán hết đến đó, đã giúp nâng cao thu nhập cho gia đình”.

Mì gạo được phơi dưới nắng đảm bảo độ khô, có thể bảo quản trong thời gian dài.

Không trực tiếp sản xuất mì, song Siêu thị mini Sơn Quế của gia đình chị Trần Thị Hồng Quế ở khu 2, xã Trị Quận lại là điểm giới thiệu và tiêu thụ sản phẩm mì gạo OCOP hiệu quả. Chị Quế chia sẻ: “Từ khi mì gạo làng Vai được công nhận sản phẩm OCOP, nhiều người dân quanh vùng cũng thay đổi thói quen mua sắm. Trước đây, bà con chỉ mua về nấu ăn hằng ngày, còn nay thì mì gạo đã trở thành món quà quê dành cho người đi xa, làm quà biếu với mẫu mã đẹp, dễ bảo quản, vận chuyển và giá cả phải chăng. Vì thế, trung bình mỗi ngày cửa hàng bán ra thị trường khoảng 200kg mì khô”.

Mì gạo làng Vai đóng gói trong hộp giấy với bao bì đẹp, phù hợp làm quà tặng.

Hiện nay, sản phẩm mì gạo làng Vai đang được sản xuất tập trung tại khu 7 với gần chục hộ thành viên HTX tham gia. Sản phẩm mì gạo đang được quảng bá tích cực, kết nối phân phối trong tỉnh và một số tỉnh lân cận... Năm 2024, HTX cung cấp ra thị gần 5.000kg mì gạo, góp phần nâng cao thu nhập cho các hộ thành viên. Đồng chí Nguyễn Văn Tấn - Phó Chủ tịch UBND xã cho biết: “Đối với địa phương còn nhiều khó khăn như Trị Quận, việc xây dựng thành công sản phẩm OCOP là nỗ lực lớn của chính quyền và các thành viên trong HTX. Nguồn nguyên liệu đầu vào được lựa chọn kỹ càng, quá trình sản xuất đảm bảo an toàn thực phẩm và môi trường. Sản phẩm làm ra đến đâu tiêu thụ hết đến đấy, đã mang lại thu nhập, nâng cao đời sống cho bà con làm nghề. Chính quyền địa phương sẽ tiếp tục chỉ đạo HTX mở rộng kênh tiêu thụ trên các sàn thương mại điện tử để người dân khắp nơi biết đến nông sản của vùng quê Trị Quận, từ đó thúc đẩy kinh tế - xã hội địa phương ngày càng khởi sắc”.

Với mong muốn gìn giữ, phát huy giá trị nghề làm mì truyền thống, tận dụng lợi thế vùng nguyên liệu sẵn có từ những cánh đồng lúa mênh mông của xã, bà con trong xã đang tiếp tục học tập kinh nghiệm, cải tiến thiết bị, công nghệ sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm, đổi mới mẫu mã, bao bì, xây dựng thương hiệu mì gạo làng Vai, khẳng định vị trí và chỗ đứng trên thị trường. Qua đó, góp phần nâng cao thu nhập và tạo việc làm bền vững cho người dân địa phương.

Hồng Nhung