Minh bạch để phát triển

Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 04/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân có nhiều điểm mới khác biệt về kinh tế tư nhân, trong đó đặt ra nội dung “xóa bỏ hình thức thuế khoán đối với hộ kinh doanh chậm nhất trong năm 2026”, hướng đến quản lý thuế dựa trên doanh thu thực tế. Đây là một chủ trương mang tính chiến lược, yêu cầu các cơ quan nhà nước cải cách toàn diện chính sách thuế theo hướng hiện đại, minh bạch và công bằng.

Hộ kinh doanh cần làm quen với sổ sách kế toán, lưu trữ hóa đơn chứng từ và chuẩn bị sử dụng hóa đơn điện tử. Ảnh minh họa

Theo Cục Thống kê (Bộ Tài chính), cả nước hiện có khoảng 3,6 triệu hộ kinh doanh đang được cơ quan thuế quản lý, đóng góp hơn 25.950 tỉ đồng ngân sách nhà nước, trong đó, gần 2 triệu hộ nộp thuế theo phương pháp khoán, bình quân 700.000 đồng/tháng. Từ ngày 01/6/2025, khoảng 37 nghìn hộ và cá nhân kinh doanh có doanh thu từ 1 tỉ đồng/năm thuộc một số ngành nghề như ăn uống, khách sạn, bán lẻ, vận tải hành khách, thẩm mỹ, vui chơi giải trí... bắt buộc sử dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền được kết nối trực tiếp với cơ quan thuế. Đây là bước đi quyết liệt trong lộ trình thay thế dần phương pháp thuế khoán truyền thống vốn được áp dụng rộng rãi trong nhiều năm qua. Tiểu thương doanh thu thấp hơn cũng phải chủ động ứng phó với các thay đổi sắp tới trong chính sách thuế nhằm tăng tính minh bạch. Tuy nhiên, đằng sau cơ hội tối ưu chi phí và quản lý hiệu quả hơn, quá trình chuyển đổi này cũng đặt ra nhiều thách thức đáng kể cho các hộ, cá nhân kinh doanh. Nhiều hộ kinh doanh đã chuẩn bị triển khai, nhưng còn không ít lo lắng trước giờ áp dụng.

Trong những ngày qua xuất hiện thông tin lan truyền trên mạng xã hội về việc một số cửa hàng kinh doanh từ chối nhận thanh toán chuyển khoản mà chỉ nhận tiền mặt; hoặc nhận chuyển khoản nhưng yêu cầu khách hàng “không ghi nội dung liên quan đến hàng hóa” hay “thanh toán”, nhiều chủ shop còn hướng dẫn khách ghi nội dung chuyển tiền như “trả nợ”, “chúc mừng sinh nhật”, “mừng cưới”... Đây là cách mà các hộ kinh doanh nhỏ lẻ nghĩ rằng có thể “né thuế” bởi sợ rằng khi đã kết nối với cơ quan thuế và xuất hóa đơn điện tử sau mỗi đơn hàng bán ra sẽ phải nộp cao hơn số thuế theo hình thức khoán trước đây. Tuy nhiên, theo quy định của pháp luật thuế, doanh thu tính thuế đối với hộ, cá nhân kinh doanh là doanh thu của toàn bộ tiền bán hàng, cung ứng dịch vụ. Vì vậy, việc né tránh hoặc không nhận chuyển khoản để cơ quan chức năng gặp khó khăn khi xác định doanh thu không làm giảm nghĩa vụ thuế, mà trái lại có thể trở thành dấu hiệu nghi ngờ cho hành vi che giấu doanh thu, đi ngược với chủ trương phát triển thanh toán không dùng tiền mặt của Đảng ta.

Theo các chuyên gia, cách tính thuế khoán từng phù hợp với điều kiện hộ kinh doanh nhỏ lẻ khi trình độ quản lý hạn chế, chưa có kỹ năng sổ sách kế toán, chi phí tuân thủ thấp và hệ thống thuế chưa đủ nguồn lực kiểm soát rộng rãi. Song, mô hình này đang bộc lộ nhiều bất cập như thiếu công bằng, dễ thất thu, không thúc đẩy tính minh bạch và không còn phù hợp trong bối cảnh nền kinh tế số và xu hướng chuyển đổi sang mô hình kinh doanh bài bản. Việc chuyển từ thuế khoán sang kê khai là xu hướng tất yếu, giúp tăng minh bạch và giảm thất thu. Bởi lâu nay tồn tại nghịch lý: Nhiều hộ kinh doanh lớn chỉ đóng thuế khoán như các hộ nhỏ, trong khi những hộ buôn bán nhỏ lại chịu mức thuế tương tự.

Thông qua bước tiến về thuế và các điều kiện đi kèm chúng ta thúc đẩy chính thức hóa, làm cho hoạt động của hộ, cá nhân kinh doanh minh bạch, bình đẳng hơn với các thành phần kinh tế khác. Hơn nữa, nếu không minh bạch được đầu vào đầu ra của hộ, cá nhân kinh doanh thông qua kê khai thuế thì những hiện tượng liên quan đến hàng giả, hàng nhái, hàng lậu sẽ khó ngăn chặn khi đa phần hàng hóa này chủ yếu xuất hiện trong khu vực hộ kinh doanh. Đồng thời tăng trách nhiệm đóng góp ngân sách nhà nước, tạo sự bình đẳng giữa các thành phần kinh tế, giúp hộ kinh doanh minh bạch, có trách nhiệm giải trình trong hoạt động sản xuất kinh doanh.

Tuy nhiên, việc chuyển từ cơ chế thuế khoán sang thuế theo doanh thu thực tế với các hộ, cá nhân kinh doanh sẽ tạo thêm các khoản chi phí như đầu tư thiết bị, phần mềm, mua chữ ký điện tử, lập sổ sách kế toán theo quy định... Thực tế rất nhiều hộ kinh doanh là những người lớn tuổi, làm ăn nhỏ lẻ, ít hiểu biết về chính sách và công nghệ. Bối cảnh này đòi hỏi các cơ quan nhà nước cần có sự uyển chuyển trong thực hiện. Đồng thời nên có thời gian hướng dẫn để hỗ trợ hộ kinh doanh làm quen, tránh áp đặt và sử dụng hình thức xử phạt quá cứng nhắc. Đặc biệt, quy trình thủ tục, sổ sách kế toán, cách thức quản lý phải phù hợp với năng lực, trình độ, kỹ năng của từng nhóm đối tượng kinh doanh khác nhau. Nếu không có chính sách phù hợp, nguy cơ phát sinh những hình thức “né” thuế hoặc rút lui khỏi kinh doanh sẽ vẫn diễn ra.

Với các hộ, cá nhân kinh doanh, cần thấy rằng, việc chuyển đổi từ thuế khoán sang thuế suất trên doanh thu là quá trình tất yếu, không thể né tránh. Do vậy nên cố gắng nhanh chóng tìm hiểu các quy định, có thể liên hệ tư vấn ở những đơn vị chuyên môn, áp dụng sớm hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền để tự kiểm soát được doanh thu chính xác. Song song đó, việc làm quen dần với sổ sách kế toán, lưu trữ hóa đơn chứng từ và chuẩn bị sử dụng hóa đơn điện tử là bước chuyển đổi quan trọng để thích ứng. Việc từ chối thanh toán qua tài khoản sẽ khiến nhiều chủ kinh doanh đánh mất lượng khách hàng lớn, nhất là trong bối cảnh người tiêu dùng có xu hướng ngại mang theo tiền mặt khi đi mua sắm hiện nay.

Nhằm hiện thực hóa mục tiêu phát triển đất nước như Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII đã đề ra và đáp ứng yêu cầu phát triển trong kỷ nguyên mới, việc đổi mới tư duy, thống nhất nhận thức và hành động cần có những giải pháp tổng thể, toàn diện, đột phá để phát huy mạnh mẽ hơn nữa vai trò của kinh tế tư nhân, củng cố niềm tin, tạo khí thế và xung lực mới cho phát triển kinh tế, thúc đẩy tăng trưởng, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia là cần thiết và cấp bách.

Hồng Chuyên