Mùa rắn cho “vàng”

Vào khoảng tháng 5 đến tháng 6 hàng năm, khi tiết trời chuyển sang oi nóng cũng là lúc người nuôi rắn ở xã Tứ Xã, huyện Lâm Thao bước vào mùa thu hoạch trứng rắn hổ mang phì - thời điểm tất bật nhất trong năm của làng nghề nuôi rắn nổi tiếng này.

Để thu hoạch trứng rắn sớm hơn, từ cuối tháng 3 đến đầu tháng 4, nhiều hộ nuôi rắn tại xã Tứ Xã đã áp dụng phương pháp “đốt lò”, tạo nguồn nhiệt nhân tạo bằng hệ thống lò sưởi kiểu xông hơi, truyền hơi nóng qua các ống thép chạy dọc dưới hoặc bên thành chuồng nuôi.

Phương pháp này giúp nâng nhiệt độ trong chuồng lên khoảng 28 - 30 độ C, kích thích rắn cái mang thai và đẻ trứng sớm hơn từ 15 - 20 ngày so với thông thường. Cách làm này chủ yếu được áp dụng cho các chuồng tầng, có mái kín vì khả năng giữ nhiệt tốt hơn. Trong khi đó, các chuồng trệt thường phải chờ đến khi thời tiết tự nhiên đủ nóng, vào khoảng tháng 5, tháng 6, mới bắt đầu bước vào mùa thu hoạch rộ.

Ông Bùi Tuấn Thành kiểm tra chất lượng trứng rắn trước khi giao cho các lái buôn.

Ghé thăm khu nuôi rắn của ông Bùi Tuấn Thành (khu 5, xã Tứ Xã), chúng tôi bắt gặp một khung cảnh “chợ trứng” thu nhỏ. Người tính toán tiền nong, người đếm trứng, người đóng hàng giao cho thương lái. Cả gia đình gần như huy động toàn lực cho vụ chính của nghề nuôi rắn là mùa đẻ trứng.

Với diện tích khoảng 100m2, cơ sở của ông Thành được xây thành chuồng tầng, chia thành hai trại, mỗi trại khoảng 500 chuồng. Tổng đàn rắn lên đến hơn 1.000 con, trong đó có khoảng 600 con cái và 500 con đực.

Ông Thành chia sẻ: "Để có trứng bán vào thời điểm này, hộ gia đình tôi đã sử dụng phương pháp “đốt lò” giúp rắn đẻ sớm. Trứng rắn năm nay có giá dao động từ 37.000 - 50.000 đồng/quả, tùy loại và thời điểm”.

Trứng rắn đạt tiêu chuẩn là khi soi dưới ánh đèn pin sẽ thấy bên trong hiện rõ các tia máu nhỏ li ti như những mạch máu - dấu hiệu cho thấy trứng đã được thụ tinh và đang phát triển phôi.

Mùa sinh sản của rắn hổ mang phì thường kéo dài từ tháng 5 đến hết tháng 6. Một con rắn cái có thể đẻ trung bình từ 15 - 20 quả trứng, thậm chí có cá thể lên tới 35 - 40 quả. “Trứng được bán ngay tại nhà cho các lái buôn ở tỉnh Vĩnh Phúc để cung ứng sang Trung Quốc. Sở dĩ thị trường Trung Quốc thu mua trứng rắn, rắn hổ mang giống mạnh tay như vậy do phong tục, sở thích ăn thịt rắn với thực đơn các món đa dạng về rắn. Nếu tính về hiệu quả kinh tế khi nuôi rắn thì trứng rắn sẽ mang lại lợi nhuận cao nhất” - ông Thành khẳng định.

Bên cạnh những hộ nuôi theo hướng can thiệp nhiệt độ như ông Thành, nhiều người ở Tứ Xã vẫn lựa chọn cách nuôi truyền thống theo cách thuận tự nhiên, để rắn giao phối và sinh sản theo đúng chu kỳ sinh học và thu hoạch trứng muộn hơn 1 tháng.

Rắn ăn ít và không cầu kỳ, chủ yếu là cóc, gà vịt thải, cứ cách 4 - 5 ngày mới cần cho ăn một lần.

Bà Nguyễn Thị Hải (khu 7, xã Tứ Xã) suốt 28 năm bám nghề, từ nuôi quy mô nhỏ chỉ có 40 con, đến nay, gia đình bà đã mở rộng chuồng trại lên 300m2 với 2.000 con rắn, bao gồm 900 con rắn cái và 1.100 con rắn đực. Với hơn 800 con rắn cái đang trong độ tuổi sinh sản, mỗi con trung bình đẻ khoảng 20 quả, bà Hải dự kiến năm nay sẽ thu về hơn 16.000 quả trứng trong đợt cao điểm tới.

"Khi thời tiết bắt đầu nóng dần vào đầu tháng 5, tôi cho rắn đực phối giống với rắn cái. Sau khoảng 1 - 2 tuần, rắn cái bắt đầu mang bầu và bắt đầu đẻ sau khoảng 40 ngày. Năm ngoái, khi giá trứng rắn dao động từ 50.000 - 60.000 đồng/quả, gia đình tôi thu về gần 600 triệu đồng từ tiền bán trứng. Sau khi trừ chi phí con giống, thức ăn và công chăm sóc, lãi hơn 300 triệu đồng. So với nhiều nghề nông khác, nuôi rắn tuy vất vả nhưng thu nhập ổn định, nếu biết cách đầu tư bài bản” - bà Hải cho hay.

Tại Tứ Xã, rắn được nuôi chủ yếu là rắn hổ mang phì. Khi đạt trọng lượng từ 2 đến 3kg, rắn sẽ được xuất bán.

Từng được biết đến là làng nghề nuôi rắn lớn nhất miền Bắc, xã Tứ Xã có thời kỳ huy hoàng với hơn 200 hộ nuôi rắn, hình thành một chuỗi cung ứng bài bản từ con giống, trứng, rắn thịt đến sản phẩm sơ chế. Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Hữu Thuật - Trưởng làng nghề nuôi rắn xã Tứ Xã, huyện Lâm Thao hiện toàn xã chỉ còn khoảng 55 hộ còn gắn bó với nghề.

“Giá thị trường rắn hổ mang hiện dao động khoảng 550.000 - 650.000 đồng/kg, trứng rắn khoảng 50.000 đồng/quả. Tổng doanh thu từ nuôi rắn của cả xã đạt trên 6 tỷ đồng/năm. Dù quy mô thu hẹp, song hiệu quả kinh tế vẫn rất đáng kể với các hộ duy trì tốt kỹ thuật và thị trường tiêu thụ” ông Thuật cho biết.

Hộ gia đình bà Nguyễn Thị Hải đã gắn bó với nghề nuôi rắn được 28 năm.

Từng được mệnh danh là “làng tử thần”, xã Tứ Xã gắn liền với những câu chuyện về hiểm nguy rình rập trong quá trình nuôi rắn độc. Tuy nhiên, qua thời gian, với sự vào cuộc của chính quyền địa phương, ngành chuyên môn và chính người dân, các biện pháp phòng ngừa đã được áp dụng nghiêm ngặt hơn.

Người nuôi rắn ngày nay đều được trang bị kiến thức, kỹ năng xử lý tình huống và có kinh nghiệm bảo hộ tốt. Chuồng trại được cải tiến, quy trình chăm sóc - thu hoạch - vận chuyển cũng an toàn hơn trước. Biệt danh “làng tử thần” dần chỉ còn là một ký ức, nhường chỗ cho hình ảnh một làng nghề bản lĩnh, chuyên nghiệp, vừa phát triển kinh tế, vừa gìn giữ một nghề độc đáo.

Bảo Thoa