Thời tiết chuyển lạnh, bác sĩ cảnh báo những cơn “đột kích sức khỏe” dễ gặp

Mỗi năm khi thời tiết chuyển lạnh, các khoa cấp cứu lại trở nên quá tải. Đây là thời điểm số ca đột quỵ, nhồi máu cơ tim, viêm phổi cấp, cùng các đợt bùng phát hen phế quản, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), hay đau khớp tái phát đều tăng mạnh.

Theo bác sĩ Nguyễn Huy Hoàng, Trung tâm Nhiệt đới Việt – Nga, Bộ Quốc phòng cho biết đằng sau cái lạnh “ngọt” của Hà Nội và miền Bắc là hàng loạt nguy cơ sức khỏe tiềm ẩn, đặc biệt với người có bệnh nền, người già và trẻ nhỏ.

Nguyên nhân không đơn thuần do nhiệt độ thấp, mà là sự thay đổi thất thường và khắc nghiệt của khí hậu miền Bắc khiến cơ thể dễ tổn thương nếu không được chăm sóc đúng cách.

Tác động khí hậu mùa lạnh miền Bắc và cơ chế sinh lý bệnh

Giai đoạn đầu và giữa mùa đông (khoảng tháng 11 đến tháng 1), đây là thời gian lạnh hanh khô, nhiệt độ thấp, nhưng độ ẩm cũng tụt dốc, đôi khi xuống dưới 40%. Cái lạnh này tấn công chúng ta từ bên ngoài, làm nứt nẻ hàng rào bảo vệ.

Theo bác sĩ Hoàng, lý do khiến nhiều người dễ bị viêm họng, viêm mũi và cảm cúm vào đầu mùa là do: “Đường hô hấp, niêm mạc mũi, họng, khí quản của chúng ta được bao phủ bởi một hệ thống “thang cuốn” sinh học. Nó bao gồm một lớp nhầy mỏng để bẫy virus, vi khuẩn, bụi bẩn và hàng triệu lông chuyển li ti bên dưới, liên tục “quét” lớp nhầy này ra khỏi đường thở. Khi trời hanh khô, lớp nhầy này trở nên đặc quánh lại. Lông chuyển bị “kẹt”, không thể quét hiệu quả. Virus, đặc biệt là gây cảm lạnh và gây cúm, bám dính và xâm nhập vào tế bào niêm mạc dễ dàng hơn rất nhiều”.

Để bảo vệ sức khỏe bản thân, trong giai đoạn đầu mùa ưu tiên hàng đầu là giữ ẩm. Khi ở trong nhà nên sử dụng máy tạo ẩm, ưu tiên loại tạo ẩm bằng sóng siêu âm hoặc bay hơi. Đặt mục tiêu độ ẩm tương đối trong phòng ở mức 45-55%. Đây là “vùng an toàn” giúp niêm mạc đủ ẩm mà không tạo điều kiện cho nấm mốc.

Đặc biệt, bác sĩ Hoàng lưu ý luôn uống đủ nước, và phải là nước ấm. Nước ấm không chỉ bù dịch mà còn giúp làm loãng dịch tiết đường hô hấp. Rửa mũi bằng nước muối sinh lý 0.9% mỗi tối trước khi đi ngủ là một thói quen tuyệt vời để “dọn dẹp” niêm mạc.

Đằng sau cái lạnh “ngọt” của Hà Nội và miền Bắc là hàng loạt nguy cơ sức khỏe tiềm ẩn, đặc biệt với người có bệnh nền, người già và trẻ nhỏ. Nguồn ảnh: Bệnh viện E

Giai đoạn thứ hai là giai đoạn cuối mùa đông, đầu mùa xuân (khoảng từ tháng 2 đến tháng 4), đó là cái lạnh nồm ẩm. Nhiệt độ có thể không xuống quá thấp, nhưng độ ẩm tương đối thường xuyên vượt 85-90%, tạo ra môi trường lý tưởng cho mầm bệnh.

Giai đoạn này, không khí bão hòa hơi nước cũng là lúc các mầm bệnh lên ngôi. Các hạt khí dung chứa virus mà chúng ta thở ra sẽ tồn tại lơ lửng trong không khí lâu hơn đáng kể so với môi trường khô. Khả năng lây nhiễm chéo trong không gian kín như văn phòng, lớp học tăng vọt.

Đây cũng là mùa của nấm mốc và mạt bụi nhà. Độ ẩm cao là điều kiện lý tưởng cho bào tử nấm mốc phát tán trong không khí. Mạt bụi nhà sinh sôi nảy nở trong nệm, rèm, ghế sofa nỉ.

Bác sỹ Hoàng cho biết ưu tiên hàng đầu trong giai đoạn này là kiểm soát độ ẩm và vệ sinh, trong nhà, chuyển từ máy tạo ẩm sang máy hút ẩm. Mục tiêu là đưa độ ẩm tương đối xuống ngưỡng 50-60%. Đồng thời việc sử dụng điều hòa ở chế độ làm khô cũng rất hiệu quả.

Bên cạnh đó, mỗi gia đình cần tăng cường thông khí chéo, mở cửa đối lưu 2-3 lần/ngày, mỗi lần 10-15 phút, đặc biệt là khi có nắng. Thường xuyên lau các bề mặt “đổ mồ hôi” như tường, cửa kính, vệ sinh đồ vải, chăn ga.

Nguy cơ tim mạch cấp tính, những “sát thủ” rạng sáng

Các bác sỹ tim mạch cảnh báo, vào mùa lạnh, số ca đột quỵ và nhồi máu cơ tim thường tăng cao, đặc biệt là vào rạng sáng. Với người tăng huyết áp, mạch máu vốn đã xơ vữa, chỉ cần một đợt co mạch đột ngột khi ra khỏi giường cũng có thể gây vỡ mạch máu não hoặc tắc mạch. Không chỉ người cao tuổi, nhiều trường hợp người trẻ cũng bị đột quỵ do bóc tách động mạch cổ hoặc co thắt mạch khi thay đổi nhiệt độ quá nhanh.

Triệu chứng của đột quỵ thường đến bất ngờ méo miệng, yếu liệt tay chân, nói khó. Trong khi đó, nhồi máu cơ tim có biểu hiện đau tức, bóp siết ngực, lan lên hàm hoặc vai trái, kèm khó thở, vã mồ hôi lạnh, buồn nôn.

Đáng chú ý, phụ nữ và người đái tháo đường có thể chỉ thấy mệt hoặc hụt hơi nhẹ mà không có cơn đau ngực điển hình. Trong mọi trường hợp, nếu cơn đau ngực kéo dài hơn 20 phút, đặc biệt khi trời lạnh, phải được coi là tình huống cấp cứu và gọi 115 ngay lập tức vì đây chính là “cửa sổ vàng” quyết định sự sống còn.

Vào mùa lạnh, số ca đột quỵ và nhồi máu cơ tim thường tăng cao, đặc biệt là vào rạng sáng. Nguồn ảnh: Internet

Huyết áp mùa đông cũng thường cao hơn mùa hè. Người bệnh cần đo và ghi nhật ký huyết áp sáng, chiều trong những ngày rét, không tự ý bỏ thuốc, tránh dùng thuốc cảm có chứa chất co mạch hoặc thuốc giảm đau khớp nhóm NSAID vì có thể làm tăng huyết áp. Một mẹo nhỏ nhưng hữu ích là luôn giữ ấm tai, tay, chân khi ra ngoài khi những vùng dễ kích hoạt phản xạ co mạch toàn thân.

Bệnh lý hô hấp và miễn dịch

Không chỉ tim mạch, đường hô hấp cũng chịu ảnh hưởng nặng nề trong mùa lạnh. Các bệnh cảm lạnh, cúm mùa và viêm phổi thường dễ bị nhầm lẫn.

Cảm lạnh khởi phát từ từ với hắt hơi, sổ mũi, đau họng nhẹ; cúm mùa đến đột ngột, sốt cao, đau mỏi toàn thân; còn viêm phổi là biến chứng nguy hiểm, thường xảy ra sau vài ngày tưởng như đã khỏi cúm, với sốt cao trở lại, ho đờm đặc, đau ngực và khó thở. Người già có thể bị viêm phổi mà không sốt, chỉ thấy mệt lả, lơ mơ hoặc bỏ ăn, những dấu hiệu tuyệt đối không được xem nhẹ.

Virus cúm và nhiều loại virus đường hô hấp lây lan nhanh qua giọt bắn và tay chạm vào vùng T-zone (mắt, mũi, miệng), cửa ngõ chính để virus xâm nhập vào cơ thể.

Mỗi người nên hạn chế tối đa thói quen chạm tay lên mặt và thực hiện nghiêm túc việc rửa tay thường xuyên bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn.

Tiêm chủng là biện pháp phòng bệnh chủ động, là “lá chắn” khoa học giúp giảm rõ rệt tỷ lệ mắc bệnh và biến chứng nặng. Ngoài ra, để bảo vệ hệ hô hấp, việc kiểm soát môi trường sống là chìa khóa quan trọng. Trong những ngày hanh khô, hãy duy trì độ ẩm phù hợp, rửa mũi và súc họng bằng nước muối sinh lý.

Khi trời nồm, nên hút ẩm, thông thoáng nhà cửa và vệ sinh bề mặt ẩm ướt. Đặc biệt, việc rửa tay thường xuyên bằng xà phòng trong ít nhất 20 giây vẫn là biện pháp phòng bệnh hiệu quả nhất, rẻ tiền nhất và ít được chú ý nhất.

Khi sử dụng thuốc, người dân cũng cần hết sức lưu ý. Các thuốc co mạch mũi như Naphazolin, Xylometazolin chỉ nên dùng tối đa 5-7 ngày, nếu lạm dụng có thể gây “nghẹt mũi hồi ứng”, khiến tình trạng ngày càng nặng hơn.

Đối với người bệnh hen hoặc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), cần có kế hoạch hành động được bác sỹ hướng dẫn từ trước mùa lạnh; bình xịt cắt cơn phải luôn trong tầm tay, được kiểm tra hạn dùng và số liều thường xuyên.

Nguồn vov.vn