Ukraine đánh thẳng “trái tim công nghiệp” Nga, tạo đòn bẩy chính trị mới

Các cuộc tập kích UAV liên hoàn nhằm vào loạt nhà máy lọc dầu trọng yếu của Nga không chỉ làm tê liệt một phần “trái tim công nghiệp” mà còn giúp Kiev nắm trong tay một quân bài mặc cả mới. Đòn đánh này vừa khiến kinh tế Nga chao đảo, vừa tạo cho Ukraine thêm lợi thế trên bàn cờ chính trị - ngoại giao.

Theo các nhà phân tích, chiến dịch tấn công bằng máy bay không người lái ngày càng gia tăng của Ukraine nhằm vào các nhà máy lọc dầu của Nga đã khiến Moscow sụt giảm khoảng 13% sản lượng nhiên liệu. Trong khi đó, các lệnh trừng phạt do phương Tây áp đặt sau cuộc xung đột năm 2022 đã hạn chế khả năng sửa chữa cơ sở hạ tầng và bảo dưỡng các cơ sở còn lại của Nga.

Các nhân viên phản ứng khẩn cấp của Nga tại hiện trường vụ tấn công nhà máy lọc dầu ở Ryazan, Nga. Ảnh: Reuters

Ukraine ồ ạt tấn công “trái tim công nghiệp” Nga

Đồng thời, nỗ lực của Ukraine thường xuyên làm gián đoạn mạng lưới đường sắt và sân bay của Nga đã buộc nhiều người dân Nga phải di chuyển bằng đường bộ trong kỳ nghỉ hè, đúng vào thời điểm nhu cầu nhiên liệu tăng vọt. Kết quả là, một số khu vực, trong đó có Crimea và Siberia, đã áp dụng chế độ phân phối xăng theo định mức tại các trạm xăng. Giá xăng tại Nga đã tăng cao hơn ngay cả khi giá dầu thô toàn cầu giảm đáng kể.

Pavlo Klimkin, cựu Bộ trưởng Ngoại giao Ukraine cho rằng: "Cuộc chiến không chỉ diễn ra ở tiền tuyến. Bất kỳ đòn tấn công nào cũng có thể gây ra thiệt hại. Những cuộc tấn công này không tác động trực tiếp đến hoạt động quân sự, nhưng chúng ảnh hưởng đến nền kinh tế Nga. Nền kinh tế Nga hiện đang đối mặt với nhiều thách thức vì vậy ngay cả một rắc rối nhỏ cũng có thể tạo ra những nút thắt và khiến vấn đề trở nên trầm trọng hơn”.

Ukraine bắt đầu tấn công các nhà máy lọc dầu của Nga vào năm 2023 khi nước này phát triển ngành công nghiệp máy bay không người lái tầm xa. Chính quyền Tổng thống Mỹ Biden khi đó đã phản đối các cuộc tấn công này, lo ngại sẽ làm gián đoạn nguồn cung dầu mỏ toàn cầu. Ở thời điểm đó, nhìn chung Kiev vẫn kiềm chế không tấn công vào huyết mạch kinh tế của Moscow, tức cơ sở hạ tầng xuất khẩu dầu khí. Nhưng giờ đây, mọi thứ đã thay đổi.

Cuối tuần qua máy bay không người lái của Ukraine đã tập kích cơ sở chiến lược Ust-Luga trên Biển Baltic vài ngày sau khi đường ống Druzhba cung cấp dầu thô của Nga cho Belarus, Hungary và Slovakia bị vô hiệu hóa. Hơn 10 nhà máy lọc dầu của Nga đã bị tấn công trong vòng 1 tháng qua, cách biên giới vài trăm km. Kiev ngày càng triển khai những máy bay không người lái tinh vi hơn với số lượng lớn hơn.

“Ukraine hiện có thể thực hiện các cuộc tấn công liên tục. Năm 2024, họ áp dụng chiến thuật này nhưng có tỷ lệ thành công thấp hơn so với năm nay. Điều đáng lo ngại là khi Nga khắc phục được hậu quả của một cuộc tấn công, cuộc tấn công mới sẽ tiếp nối. Nếu Ukraine có thể duy trì áp lực này và gây thiệt hại cho các nhà máy lọc dầu thường xuyên hơn, vượt quá khả năng sửa chữa của Nga, thì tình hình sẽ hoàn toàn khác”, ông Sergey Vakulenko, cựu giám đốc chiến lược và đổi mới tại Gazprom Neft - một trong những công ty dầu khí nhà nước lớn của Nga cho biết.

Quân bài chính trị của Ukraine

Các cuộc tấn công cũng tạo ra đòn bẩy chính trị cho Ukraine khi họ đối mặt với áp lực từ Tổng thống Mỹ Donald Trump buộc phải chấm dứt xung đột bằng cách chấp nhận ít nhất một số yêu cầu của Nga. Kể từ mùa xuân, Lầu Năm Góc đã ngăn cản Ukraine sử dụng tên lửa ATACMS do Mỹ cung cấp để nhắm vào Nga. Nhưng vũ khí do chính Ukraine sản xuất không đối mặt với những hạn chế này.

“Chúng tôi liên tục mở rộng phạm vi các cuộc không kích và cải thiện chiến thuật. Điều này cho thấy dù phụ thuộc vào các đối tác, nhưng chúng tôi cũng đã phát triển năng lực riêng, quân bài riêng và có quyền tự quyết”, ông Mykola Bielieskov, nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc gia - tổ chức tư vấn cho chính phủ Ukraine nhận mạnh.

“Diện tích lãnh thổ Nga quá lớn vì thế sẽ không bao giờ có đủ hệ thống phòng không để bảo vệ tất cả các khu vực. Chúng tôi đã lợi dụng điều này để tiến hành các cuộc tấn công. Không giống như các cuộc chiến trước đây, quy mô và chiều sâu chiến lược của Nga thực sự đang trở thành một bất lợi”, ông Mykola Bielieskov nói.

Ngoài máy bay không người lái, Ukraine đang phát triển tên lửa riêng, trong đó có cả tên lửa hành trình Flamingo. Với đầu đạn lớn hơn nhiều, tên lửa Flamingo có thể trở thành một vũ khí thay đổi cục diện, Fabian Hoffmann - chuyên gia tên lửa tại Đại học Oslo lưu ý.

“Nếu chuyển từ khả năng tấn công tầm xa có thể phá vỡ các mục tiêu công nghiệp và kinh tế của đối phương sang khả năng phá hủy trực tiếp thì Ukraine sẽ khiến Nga khó khăn hơn rất nhiều trong việc đối phó”, ông Fabian Hoffmann nhấn mạnh.

Kinh tế Nga đối mặt thách thức lớn

Các hoạt động quân sự của Nga được tài trợ chủ yếu nhờ việc xuất khẩu dầu mỏ khí đốt và nhiên liệu. Nền kinh tế Nga đã có mức tăng trưởng tương đối mạnh mẽ cho thời gian gần đây đang đứng trước nhiều khó khăn do tình trạng lạm phát kéo dài, lãi suất cao và các lệnh trừng phạt của phương Tây.

Tháng 7 vừa qua, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) đã cắt giảm dự báo tăng trưởng tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Nga trong năm nay xuống còn 0,9%, giảm mạnh so với mức hơn 4% của năm 2024. Lãi suất cao là một lý do chính khiến các nhà kinh doanh nhiên liệu Nga - thường tích trữ nhiên liệu giá rẻ hơn vào mùa đông để bán lại vào mùa hè - không tạo ra đủ lượng dự trữ trong năm nay.

Các quan chức Nga đã cảnh báo về nguy cơ suy thoái khi các công ty, từ nhà sản xuất máy kéo đến nhà sản xuất đồ nội thất, đều giảm sản lượng. Tháng 7, ngân hàng trung ương Nga đã cắt giảm lãi suất điều hành từ 20% xuống 18% do nền kinh tế có dấu hiệu chậm lại. Giá xăng dầu tăng cao có nguy cơ làm gia tăng lạm phát, hiện đang ở mức khoảng 9%, khiến nhiệm vụ của ngân hàng càng thêm khó khăn.

“Nga rất nhạy cảm với giá xăng dầu và việc ngăn chặn những đợt tăng giá đột biến là rất quan trọng đối với chính phủ nước này”, Clayton Seigle, nghiên cứu viên cao cấp tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế ở Washington nhận định. Ít nhất 6 nhà máy lọc dầu lớn của Nga đã bị ảnh hưởng do các cuộc tấn công cử Ukraine trong tháng này. Dự kiến ​​một số nhà máy sẽ ngừng hoạt động ít nhất từ ​​4 đến 6 tuần.

Tuy vậy, chính phủ Nga tuyên bố thị trường trong nước vẫn được cung cấp đầy đủ nhiên liệu và Moscow đã chỉ đạo các công ty dầu mỏ thực hiện các biện pháp dài hạn để ổn định giá nhiên liệu bán buôn. Nga cũng ban hành lệnh cấm xuất khẩu nhiên liệu để ổn định giá cả.

Alexandra Prokopenko, cựu quan chức ngân hàng trung ương Nga, hiện là nghiên cứu viên tại Trung tâm Carnegie Nga-Âu-Á ở Berlin cho rằng, cuộc khủng hoảng nhiên liệu trong nước sẽ không tác động đến mục tiêu trong chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga, nhưng lại gián đoạn về mặt chiến lược và bất cứ sự gián đoạn nào cũng kéo theo những tác động nhất định.

Oleksiy Reznikov, cựu Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine cho hay: “Trong cuộc xung đột hiện đại, điều quan trọng là các bên phải đảm bảo được nguồn lực và tài nguyên. Ukraine đang cố gắng tìm kiếm cũng như lợi dụng những điểm yếu của Nga trong vấn đề này”.

Nguồn vov.vn