Đền Bắc Cung - Ngàn năm lưu dấu văn hóa Việt

Giữa dòng chảy hối hả của cuộc sống hiện đại, có những nơi vẫn âm thầm giữ lại hồn cốt ngàn năm, lưu dấu những tầng trầm tích sâu sắc của văn hóa và tín ngưỡng Việt. Nằm bên triền đất cổ, nơi sông Hồng uốn mình, Đền Bắc Cung (hay còn gọi là Đền Thính) tại xã Tam Hồng, tỉnh Phú Thọ, hiện lên như một bảo tàng tâm linh sống động, gắn bó cùng bao thế hệ cư dân vùng trung du.

Đền Bắc Cung thờ Đức Thánh Tản Viên (Sơn Tinh) - vị thần đứng đầu trong Tứ Bất Tử

Dấu ấn của Tứ Cung thờ Đức Thánh Tản Viên

Đền Bắc Cung không chỉ là một ngôi đền địa phương mà còn giữ vai trò trọng yếu là Bắc Cung trong hệ thống Tứ Cung thờ Đức Thánh Tản Viên (Sơn Tinh) - vị thần đứng đầu trong Tứ Bất Tử. Cùng với Tây Cung, Nam Cung, và Đông Cung (thuộc địa phận Sơn Tây), Đền Bắc Cung là minh chứng sống động cho lịch sử văn hóa, tín ngưỡng thờ Tản Viên Sơn Thánh và khát vọng chinh phục thiên nhiên của người Việt cổ.

Theo truyền thuyết, trong một lần vi hành giúp dân khai điền trị thủy, Đức Thánh Tản Viên đã dừng chân tại khu vực này. Người dạy dân trồng lúa, đánh cá và đặc biệt là làm món thính (một loại thức ăn từ gạo rang hoặc ngô rang trộn với thịt/cá). Sau khi Thánh rời đi, nhân dân thấy còn sót lại các gói thính nên đã lập đền thờ ngay tại nơi Thánh dừng chân để tạ ơn công đức. Từ đó, ngôi đền mang tên Đền Thính. Cái tên mộc mạc ấy không chỉ kể lại một câu chuyện mà còn là biểu tượng cho ước mơ ngàn đời về cuộc sống no ấm, gắn bó với nền văn minh lúa nước.

Đền Bắc Cung có kết cấu chữ “Công” gồm cổng Tam quan hai tầng tám mái, lầu chuông, lầu trống và Hậu cung bảy gian chín cửa

Đền Bắc Cung được khởi dựng từ nền một ngôi miếu nhỏ thờ Đức Thánh Tản từ khoảng 2 ngàn năm trước. Đến thời vua Lý Thần Tông (1072-1128), miếu được xây dựng lại thành đền lớn. Trải qua nhiều lần trùng tu, đặc biệt là vào các triều đại Thành Thái, Duy Tân, Khải Định, ngôi đền có diện mạo uy nghiêm, cổ kính như ngày nay và đã được công nhận là Di tích Lịch sử Văn hóa cấp Quốc gia vào năm 1992.

Ngôi đền tọa lạc giữa cánh đồng màu mỡ, trong không gian hòa nhập tuyệt diệu. Công trình có kết cấu chữ “Công” quen thuộc, bao gồm cổng Tam quan hai tầng tám mái, lầu chuông, lầu trống và Hậu cung bảy gian chín cửa.

Giá trị nghệ thuật đặc sắc của Đền Bắc Cung nằm ở các mảng chạm khắc minh chứng cho tài hoa của các nghệ nhân dân gian

Giá trị nghệ thuật đặc sắc của ngôi đền nằm ở các mảng chạm khắc. Các mảng chạm rồng phượng, tứ linh, tứ quý được sơn son thiếp vàng tinh xảo là minh chứng cho tài hoa của các nghệ nhân dân gian qua nhiều thế kỷ.

Ông Chu Quý Phi, Phó Ban Quản lý Di tích Đền Bắc Cung, cho biết: “Trong đền hiện còn nhiều cổ vật giá trị như bia đá niên đại Khải Định, Bảo Đại, cùng các đồ thờ sơn son thiếp vàng, các bức phù điêu, cuốn mê, cửa võng chạm khắc tứ linh tứ quý rất tinh xảo, có niên đại hàng trăm năm tuổi. Đây không chỉ là tài sản tâm linh mà còn là di sản nghệ thuật quý giá cần được bảo tồn và giới thiệu thường xuyên”.

Hằng năm, từ ngày mùng 6 đến 15 tháng Giêng Âm lịch, lễ hội Đền Thính được tổ chức long trọng, thu hút đông đảo người dân địa phương và du khách thập phương.

Bồi đắp tình yêu cội nguồn cho thế hệ trẻ

Đền Bắc Cung không chỉ là một điểm đến tâm linh mà còn là một trang sử sống, nơi bồi đắp tình yêu cội nguồn và niềm tự hào dân tộc cho thế hệ trẻ. Nhiều chuyến tham quan ngoại khóa đã đưa học sinh trở về với lịch sử, tìm thấy ý nghĩa của việc bảo tồn di sản.

Cô giáo Nguyễn Thị Tuyết, Trường THCS Yên Lạc, nhận định: “Hoạt động tham quan, tìm hiểu tại Đền Bắc Cung đã mang lại cho các em một trải nghiệm rất ý nghĩa. Giữa không gian linh thiêng, các em được trực tiếp nghe những câu chuyện, tận mắt thấy các hiện vật. Qua đó, các em không chỉ hiểu thêm về công lao của tiền nhân mà còn bồi đắp lòng tự hào, tình yêu quê hương, đất nước. Đây là một hình thức giáo dục trực quan sinh động”.

Đền Bắc Cung còn là một trang sử sống, nơi bồi đắp niềm tự hào dân tộc cho thế hệ trẻ

Em Nguyễn Quang Minh, học sinh Trường THCS Yên Lạc, xúc động chia sẻ: “Là người sinh ra và lớn lên ở đây, em cảm thấy vô cùng tự hào khi quê hương mình có một ngôi đền gắn với truyền thuyết Đức Thánh Tản Viên. Nơi đây là bài học sống động về lịch sử, gắn liền với trách nhiệm bảo tồn văn hóa, di sản địa phương. Là thế hệ trẻ, chúng em tự nhủ phải nỗ lực học tập để mai sau giúp đỡ cho quê hương ngày một giàu đẹp và đưa ngôi Đền Bắc Cung này đến với nhiều người hơn nữa”.

Hướng đến phát triển du lịch bền vững

Cùng với hệ thống di tích phong phú trên địa bàn, Đền Thính là một điểm nhấn quan trọng trong chuỗi hành trình du lịch văn hóa tâm linh của tỉnh Phú Thọ. Việc bảo tồn và phát huy giá trị di tích gắn với phát triển du lịch bền vững là nhiệm vụ được địa phương đặc biệt quan tâm.

Hằng năm, từ ngày mùng 6 đến 15 tháng Giêng Âm lịch, lễ hội Đền Thính được tổ chức long trọng

Bà Phạm Thị Phương Linh, Phó Chủ tịch UBND xã Tam Hồng, khẳng định: “Đảng bộ và chính quyền xã Tam Hồng luôn quan tâm đến việc phát huy các giá trị của di tích Đền Thính. Chúng tôi đã quy hoạch phần ngoại vi và phần di tích chính để đưa vào các dự án tu bổ, tôn tạo. Đặc biệt, xã đang xây dựng trục du lịch tâm linh gắn với các di tích lịch sử khác như dự án Đồng Đậu hay chùa Biện Sơn, và hướng lên Tây Thiên. Việc tổ chức các lễ hội truyền thống lớn không chỉ phát huy giá trị di tích mà còn quảng bá hình ảnh của di tích đến bạn bè trong nước và quốc tế”.

Việc tổ chức các lễ hội truyền thống lớn không chỉ phát huy giá trị di tích mà còn quảng bá hình ảnh của Đền Bắc Cung

Trải qua bao thăng trầm lịch sử, Đền Bắc Cung (Đền Thính) vẫn vững vàng, uy nghiêm như một chứng nhân của khát vọng và niềm tin. Đến với nơi đây, ta không chỉ đến với một di tích mà còn là một cuộc hành trình tìm về ký ức dân tộc, về cội nguồn, nơi mỗi viên gạch, mái ngói đều kể câu chuyện về những lớp người đã đi qua và để lại một báu vật tinh thần vô giá. Đền Bắc Cung - một địa chỉ văn hóa tâm linh, một dấu ấn ngàn năm của vùng đất Tổ.

Ngọc Thắng