Giữ gìn bản sắc Mường giữa nhịp sống hiện đại ở xã Cự Đồng

Trong dòng chảy đổi mới đang lan đến từng bản làng, xã Cự Đồng vẫn kiên trì gìn giữ những giá trị văn hóa Mường đặc trưng. Với nhận thức sâu sắc về ý nghĩa lịch sử, tinh thần và cộng đồng của di sản, địa phương đã triển khai nhiều giải pháp đồng bộ, huy động người dân cùng tham gia bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa truyền thống.

Câu lạc bộ Văn hóa Mường khu Quyết Tiến, xã Cự Đồng tham gia giữ gìn, bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc

Từ câu lạc bộ nhỏ đến điểm sáng văn hóa cộng đồng

Được thành lập năm 2017 với 19 thành viên, Câu lạc bộ (CLB) Văn hóa Mường khu Quyết Tiến – xã Cự Đồng bắt đầu hoạt động trong điều kiện còn nhiều khó khăn. Thế nhưng, bằng tinh thần nhiệt huyết của những người con Mường yêu văn hóa dân tộc, CLB nhanh chóng trở thành mái nhà chung của những người mong muốn gìn giữ, phục dựng các giá trị truyền thống.

Ban Chủ nhiệm CLB cùng các hội viên thường xuyên tổ chức sinh hoạt định kỳ, xây dựng nhiều chương trình giáo dục lòng tự hào dân tộc, đặc biệt chú trọng việc truyền dạy cho thế hệ trẻ qua các hoạt động biểu diễn, giao lưu và tham quan trải nghiệm. Sự sáng tạo và bền bỉ ấy đã giúp CLB thu hút đông đảo hội viên, nâng tổng số thành viên lên 30 người.

Bà Định Thị Tâm giới thiệu với đoàn khách đến thăm quan nhà lưu niệm trưng bày các hiện vật văn hóa truyền thống của Người Mường

Nhắc đến Quyết Tiến, người ta không thể bỏ qua Nhà lưu niệm văn hóa Mường của bà Đinh Thị Tâm, Phó Chủ nhiệm CLB – người được ví như “người giữ hồn Mường” của vùng. Trong căn nhà nhỏ, trên 200 hiện vật truyền thống được bà nâng niu như báu vật: từ chiếc cối say, cối giã gạo, cày, bừa, mâm, nồi, khung cửi, ống chạm đến những bộ trang phục của người Mường. Mỗi hiện vật đều có câu chuyện riêng, được bà Tâm kỳ công sưu tầm trong nhiều năm qua. Bà Tâm chia sẻ: Đây không chỉ là nơi lưu giữ những giá trị văn hóa quý báu, mà tôi muốn thế hệ trẻ khi bước vào đây sẽ hiểu rằng chúng có một kho tàng quý giá cần được gìn giữ...Và để là nơi giáo dục và phát huy giá trị đặc sắc văn hóa truyền thống của người Mường trên địa bàn xã Cự Đồng...

Đặc biệt Nhà lưu niệm của bà Tâm hiện còn là điểm đến không thể thiếu trong hành trình tìm hiểu văn hóa Mường của nhiều đoàn du khách, học sinh và các nhà nghiên cứu.

Nhằm phát huy tiềm năng của CLB và tạo động lực phát triển bền vững, Sở Văn hóa – Thể thao và Du lịch tỉnh đã đưa CLB Văn hóa Mường Quyết Tiến vào Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi năm 2025.

Đoàn khách chụp ảnh lưu niệm cùng Câu lạc bộ Văn hóa Mường khu Quyết Tiến tại Nhà lưu niệm

Thông qua chương trình, CLB được hỗ trợ tập huấn trang bị kỹ năng hướng dẫn phần lý thuyết về các nội dung tổ chức, hoạt động, duy trì sinh hoạt phát triển mô hình Câu lạc bộ; giới thiệu về các loại hình văn hoá dân gian truyền thống của dân tộc Mường; thảo luận về văn hoá truyền thống của dân tộc Mường; hướng dẫn truyền dạy về loại hình văn hoá dân gian truyền thống của dân tộc Mường; hướng dẫn cách tổ chức hoạt động văn nghệ của CLB truyền thống; hướng dẫn cách sắp xếp bố cục không gian văn hóa truyền thống, ....

Nhờ sự quan tâm đó, khu Quyết Tiến đang được xây dựng trở thành mô hình “Điểm sinh hoạt văn hóa tiêu biểu” của đồng bào dân tộc Mường trên địa bàn xã.

Phát huy giá trị văn hóa Mường

Xã Cự Đồng được sáp nhập từ ba xã Cự Đồng, Tất Thắng và Thắng Sơn với gần 15.000 nhân khẩu, trong đó hơn 70% là đồng bào Mường. Đây là điều kiện thuận lợi để địa phương phát triển đời sống văn hóa cộng đồng trên nền tảng truyền thống lâu đời của dân tộc.

Bà Hà Thị Thu Hiền - Trưởng phòng Văn hóa - xã hội xã Cự Đồng cho biết: Xã Cự Đồng luôn quan tâm chỉ đạo công tác bảo tồn và phát huy văn hóa Mường. Trong đó, việc chủ động triển khai, xây dựng kế hoạch tuyên truyền, vận động Nhân dân giữ gìn các giá trị truyền thống; đồng thời phối hợp với đoàn thanh niên, các nhà trường tổ chức nhiều hoạt động ngoại khóa giúp học sinh hiểu hơn về bản sắc văn hóa dân tộc...

Câu lạc bộ Văn hóa Mường khu Quyết Tiến tập trình diễn cồng chiêng

Hiện xã có 19/30 khu dân cư thành lập CLB văn hóa Mường; lưu giữ 19 bộ chiêng và 2 trống đồng, các nhà sàn truyền thống được phục dựng để phù hợp đời sống hiện đại. Bên cạnh đó là các món ăn ẩm thực truyền thống của người Mường vẫn luôn được giữ gìn và không thể thiếu trong mâm cỗ mỗi gia đình...Xã có 6/9 trường học thành lập CLB văn hóa Mường. Riêng Trường Tiểu học Cự Đồng có hẳn một khu trưng bày truyền thống. Ở đây, học sinh không chỉ được học, tìm hiểu về văn hóa Mường, mà được chạm tay vào hiện vật, được dạy các làn điệu múa, nghe kể chuyện Mo Mường...

Phong trào mặc trang phục dân tộc Mường trong lễ hội cũng dần trở thành nét đẹp. Đặc biệt, các điệu múa và làn điệu dân ca Mường như múa trống đu, đậm đuống, chạm ống, hát ví, hát rang được sưu tầm, phục dựng và biểu diễn thường xuyên trong các sự kiện, lễ hội văn hóa của địa phương.

Cự Đồng cũng tự hào có nhiều nghệ nhân tiêu biểu như: ông Đinh Công Thành, bà Đinh Thị Tâm, bà Đinh Thị Oanh, bà Đinh Thị Thơm... Những con người lặng thầm ấy chính là “kho báu sống” của cộng đồng.

Các điệu múa dân ca Mường được biểu diễn thường xuyên trong các sự kiện, lễ hội văn hóa của địa phương.

Việc xây dựng và phát triển các mô hình CLB văn hóa, văn nghệ dân gian không chỉ góp phần khơi dậy niềm tự hào dân tộc trong cộng đồng, làm phong phú đời sống tinh thần của Nhân dân, mà còn trở thành điểm nhấn thu hút du khách, góp phần thúc đẩy du lịch cộng đồng, mở ra cơ hội phát triển du lịch, tạo sinh kế mới cho người dân.

Sản phẩm văn hóa đặc thù của người Mường – từ tiếng cồng, tiếng chiêng đến trang phục, nhà sàn, lễ hội – đang từng bước trở thành nguồn lực quan trọng trong phát triển kinh tế – xã hội của xã Cự Đồng. Giữ gìn, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống không còn là trách nhiệm, mà là niềm tự hào của mỗi người dân Cự Đồng.

Những nỗ lực bền bỉ của chính quyền, cộng đồng và nhân dân đang góp phần xây dựng một xã Cự Đồng giàu bản sắc, phát triển bền vững và đầy triển vọng.

Mộc Lâm