Nét Việt trên xứ hoa Chăm-pa

Trước khi đến thủ đô Viêng Chăn, theo giới thiệu của nhà thơ, dịch giả Tạ Minh Châu, nguyên Ðại sứ Việt Nam tại Lào, chúng tôi đã đến Luông Pha-băng, bởi như anh nói: Nếu chưa đến cố đô Luông Pha-băng là chưa đến Lào.

Nằm trong thung lũng có diện tích 25 ha, giữa hợp lưu sông Mê Công và sông Nam Khan, thành phố Luông Pha-băng mang nét đẹp hoang sơ với những dãy phố cổ có kiến trúc gần giống Hội An của Việt Nam. Nơi đây tập trung các nhà hàng ẩm thực, khách sạn, nhà vườn, cửa hàng vàng bạc, đồ gỗ mỹ nghệ, thời trang, lưu niệm,... đặc biệt là vẻ đẹp của các đền chùa cổ kính, Hoàng cung lộng lẫy xứ hoa Chăm-pa. Nơi đây cũng có chợ đêm sầm uất, bắt đầu họp từ 5 giờ chiều tới 10 giờ đêm trên phố đi bộ Si-sa-vang-vong. Với hơn 30 công trình kiến trúc tráng lệ, trong đó nổi bật nhất là Hoàng cung và gần 40 đền, chùa, những dãy phố cổ đan xen giữa nhà gỗ truyền thống Lào với các kiến trúc châu Âu, Luông Pha-băng được UNESCO công nhận di sản văn hóa thế giới đầu tiên của Lào vào năm 1995.

Có khoảng 600 người Lào gốc Việt, qua bốn thế hệ con, cháu định cư ở Luông Pha-băng. Với bản tính căn cơ tính toán, chịu khó làm ăn, nhiều người đã có cuộc sống sung túc, khá giả, có cửa hiệu vàng bạc lớn ở khu phố cổ của thành phố này. Những người Lào gốc Việt ở Luông Pha-băng thế hệ đầu tiên định cư từ đầu thập niên 40 của thế kỷ 20, khởi nghiệp bằng các công việc gánh cát, sỏi thuê cho chủ xây dựng, làm thợ may, thợ mộc,… sau này đều thành đạt và nhiều người trở nên giàu có.

Trong những năm qua, Ban chấp hành Hội đồng hương người Việt của thành phố đã rất nỗ lực để liên kết cộng đồng, chia sẻ mọi điều trong cuộc sống, dạy tiếng Việt và có nhiều sinh hoạt văn hóa nhằm giữ gìn bản sắc Việt. Hiện tại, có nhiều người Việt Nam mới sang kinh doanh nhà hàng, khách sạn, làm đường, khai mỏ và cả bán hàng rong ở chợ đêm Luông Pha-băng.

Từ Luông Pha-băng (Bắc Lào) về Viêng Chăn khoảng 425 km, mất 10 giờ chạy xe qua những cung đường đồi dốc quanh co. Lào đất rộng, rừng nhiều, dân thưa; từng nổi tiếng với bạt ngàn rừng nguyên sinh, gỗ quý, muông thú... Anh Khăm Hùng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hội người Việt ở Lào đón chúng tôi ở Viêng Chăn. Anh có biệt danh Hùng "thép", là chủ một doanh nghiệp kinh doanh thép lớn và thành đạt tại Lào. Khăm Hùng cho biết, có khoảng 50 nghìn người Việt ở Lào, riêng Viêng Chăn có tám nghìn người, trong đó 500 người Việt đồng hương Xiêng Khoảng. Các thành viên Câu lạc bộ (CLB) đồng hương Xiêng Khoảng ở Viêng Chăn sống gắn bó, thường tổ chức sinh hoạt, giao lưu văn nghệ định kỳ vào thứ sáu hằng tuần.

Khi nhà thơ Tạ Minh Châu là Ðại sứ ở Lào, phong trào thơ ca, văn nghệ rất sôi nổi, đặc biệt là ở Thủ đô Viêng Chăn. Ông nhiều lần xuống thăm, giao lưu cùng CLB thơ ở đây và có nhiều bài thơ về tình hữu nghị Việt - Lào đã đọc ở những buổi giao lưu. Trong đó, có bài Buộc vào viết về tập tục đẹp buộc chỉ cổ tay của người Lào, cũng là tên tập thơ song ngữ Việt - Lào của ông (NXB Hội Nhà văn, năm 2016); với những vần thơ đằm thắm nghĩa tình: "Buộc vào/ trời biển, núi sông/ Buộc vào/ vận mệnh tương đồng ngàn năm/ Buộc vào/ trong sáng, thủy chung/ Buộc vào/ thơm thảo sánh cùng muôn hoa/ Buộc vào/ xin chớ cởi ra/ Hai tay giơ/ để lòng ta… buộc vào". Nhà thơ Tạ Minh Châu cũng là người đứng ra tổ chức thành công đêm thơ Nguyên tiêu đầu tiên ở Lào, Xuân Canh Dần năm 2010.

CLB đồng hương là nơi gặp gỡ, chia sẻ tình cảm, động viên nhau làm ăn, sống lành mạnh, hòa nhập với cộng đồng. Sinh hoạt văn nghệ cũng là cách gìn giữ bản sắc văn hóa, trau dồi tiếng Việt sinh động nhất. Nếu được kết nối, tăng cường giao lưu với các tổ chức, cơ quan văn hóa, nghệ thuật trong nước, sẽ bắc được nhịp cầu hữu hiệu, là ngọn lửa nuôi dưỡng tâm hồn Việt ở nước ngoài, trong cộng đồng thế giới. Khăm Hùng đang có kế hoạch in những tập văn thơ, sách văn hóa Việt Nam, nhằm phổ biến văn hóa dân tộc.

Người Việt ở Lào có bản sắc của mình trong định cư, làm ăn, tập tục văn hóa. Ở Viêng Chăn có những phố chủ yếu người Việt sinh sống như phố Ðông-pa-lan. Ước tính, khoảng 50% người Việt buôn bán ở các chợ trung tâm Viêng Chăn, nhất là chợ Sáng. Bà Ðào Hương - tên thật Lê Thị Lượng, sinh tại Lào, là người Việt giàu nhất ở Lào. Doanh nghiệp của bà trồng, kinh doanh cà-phê chế biến xuất khẩu đi nhiều nước và sản xuất, kinh doanh ở nhiều lĩnh vực khác.

Những ngày ở đất Lào, chúng tôi từng được đi trên đại lộ do bà Hương bỏ tiền đầu tư với cảm giác vui sướng, tự hào khó tả. Ðó là con đường từ trung tâm chạy ra khu công nghiệp mới ở Viêng Chăn, nơi có nhà máy thép của anh Khăm Hùng với 400 công nhân lao động. Khăm Hùng tham gia nhiều việc giúp đỡ cộng đồng, từ việc từ thiện cho đến giúp nhiều người Việt có việc làm. Anh được nhiều người Việt Nam và người Lào quý trọng. Với những đóng góp tích cực cho cộng đồng, năm 2015, Khăm Hùng là đại biểu người Việt Nam duy nhất ở Lào về quê hương dự Ðại hội thi đua yêu nước.

Câu chuyện về những người Việt Nam trên đất Lào làm chúng tôi cứ ngỡ ngàng, bâng khuâng mãi khi trở về Hà Nội. Họ không chỉ là cầu nối hữu nghị Việt - Lào, đóng góp vào đời sống cộng đồng nơi mình là công dân mà còn có tấm lòng sâu nặng với quê hương, với văn hóa Việt Nam.

Theo Nhandan