Người Dao giữ rừng

Cuối Đông, rét ngọt, chúng tôi về xã Kim Thượng, huyện Tân Sơn - nơi có 3 bản người Dao đặc biệt khó khăn là Tân Minh, Hạ Bằng và Tân Hồi để cùng chung niềm vui đón năm mới trong những ngôi nhà khang trang vừa dựng lên. Xuân này, gần 300 hộ người Dao nơi đây đang có nhiều niềm vui, phấn khởi. Bên ấm trà nóng, trong cái nắng dịu dưới hiên nhà, chuyện làm ăn, chuyện học hành, chuyện phát triển kinh tế, chuyện giữ rừng, làm giàu... râm ran, tí tách, làm ấm lên những ngày Đông...

Kiểm lâm địa bàn và người dân thường xuyên trao đổi về công tác bảo vệ, chăm sóc, phát triển rừng.

Ở nơi bán gỗ bằng... cân !

May mắn cho chúng tôi khi về UBND xã Kim Thượng lại gặp được các đồng chí kiểm lâm địa bàn về công tác. Anh Phùng Trọng Thắng- Phó Chủ tịch UBND xã Kim Thượng hồ hởi giới thiệu khi chúng tôi đặt vấn đề tìm hiểu về phong trào bảo vệ rừng của người Dao ở Kim Thượng: “Đây là anh Nguyễn Đình Hoàng - Trạm trưởng kiểm lâm địa bàn, còn đây là anh Hà Sơn Bình - cán bộ kiểm lâm địa bàn phụ trách Kim Thượng”. Và bên bàn trà, chuyện giữ rừng, làm giàu từ rừng... cùng lãnh đạo xã, cán bộ kiểm lâm địa bàn vì thế lại càng rôm rả thêm với nhiều câu chuyện thú vị.

Anh Hoàng thông tin: Trạm kiểm lâm địa bàn có 3 đồng chí, phụ trách diện tích lớn rừng ở Xuân Đài và Kim Thượng. Ngoài nhiệm vụ quản lý, bảo vệ rừng, đội kiểm lâm địa bàn còn thường xuyên đến các khu dân cư, thăm nắm, động viên bà con gắn với tuyên truyền về quản lý, bảo vệ rừng. Bà con quý kiểm lâm, còn kiểm lâm thì coi bà con như người nhà nên thường xuyên cùng ăn, cùng ở để bàn nhau giữ rừng, làm giàu từ rừng với sự gắn bó đặc biệt...

Xã Kim Thượng hiện có 7.818ha rừng tự nhiên với 6 tổ bảo vệ rừng cộng đồng, hơn 250 thành viên tại 12 khu dân cư, các khu rừng đều được chăm sóc, bảo vệ, khoanh nuôi khoa học, phát huy tốt giá trị kinh tế rừng bền vững.

Chuyện giữ rừng, làm giàu từ rừng được Phó Chủ tịch UBND xã kể lại cùng nhiều kỷ niệm. Theo anh Thắng, thời kỳ những năm 1996-1997, ở Kim Thượng có chuyện lợi dụng làm nương rẫy phá rừng. Xót lắm, nhưng thời kỳ này quản lý còn lỏng lẻo, ý thức người dân chưa cao nên nhiều diện tích rừng đã bị chặt hạ để làm kinh tế. “Bây giờ thì khác rồi, người Dao chúng tôi coi rừng như nguồn sống chính nên nhà nào cũng quý từng thửa đất, vạt rừng, thường xuyên thăm nom, chăm sóc, phát triển nó lên. Không có rừng, nhiều hộ người Dao khéo bây giờ vẫn còn là hộ nghèo, chạy ăn quanh năm đấy nhà báo ạ” - anh Thắng hồ hởi nói với chúng tôi trong niềm vui và tự hào.

Ngỏ lời lên thăm bản, cả Phó Chủ tịch UBND xã và 2 cán bộ kiểm lâm địa bàn đều vui vẻ nhận lời. Qua một thôi đường đèo dốc, hai bên là những cánh rừng xanh tốt, chúng tôi có mặt ở nhà anh Đặng Văn Quý, khu Tân Minh. Sinh năm 1984, anh hiện có hơn 3ha rừng nguyên liệu. Trong ngôi nhà khang trang, anh và chúng tôi râm ran nói chuyện giữ rừng, làm kinh tế từ rừng... Với hơn 3ha rừng mỡ, trẩu, bồ đề... được giao khoán đã cho anh Quý thu hoạch nhiều chu kỳ luân phiên. Có kinh tế, anh xây nhà, mua xe, cho con ăn học. Anh nói: “Không có rừng chúng tôi đúng là không biết sống bằng gì nên giờ có rừng là có tiền, có kinh tế và có cơ hội làm giàu. Nhiều nhà trong khu trước còn khó khăn lắm, nhưng nhờ vào rừng nay đã có cuộc sống khấm khá lên hơn rất nhiều”.

Không chỉ bán gỗ theo khối, giờ rừng quý nên người Dao nơi đây còn bán gỗ bằng... cân. Anh Hoàng - Trạm trưởng kiểm lâm cho biết: Giá hiện tại khoảng hơn 1 triệu 1 tấn đầu, cành... keo, bồ đề, được thương lái lên tận bản thu gom, đưa về xuôi nên hầu hết nhà đẹp, khang trang của 3 khu người Dao ở Kim Thượng đều từ kinh tế rừng mà ra. Vẫn anh Hoàng nhấn mạnh: Không có rừng là đói nên người Dao nói riêng, Nhân dân ở Kim Thượng nói chung giờ quý rừng lắm. Đấy không chỉ là nguồn sống chính mà còn giúp rất nhiều hộ dân vươn lên thoát nghèo...

Trưởng khu Hạ Bằng, anh Bàn Văn Cương thông tin thêm: Hạ Bằng có 115 hộ người Dao thì có đến hơn 50% số hộ làm được nhà từ kinh tế rừng. Trước đây có những cá nhân đã từng làm “lâm tặc” nhưng nay lại tiên phong đi đầu trong bảo vệ và làm kinh tế rừng. Không có rừng thì đúng là không biết người Dao chúng tôi còn nghèo đói đến khi nào. “Rừng của mình, mang lại cho mình nồi cơm, ngôi nhà, mình không giữ, không bảo vệ nó thì ai hộ mình. Thoát nghèo từ rừng, có miếng cơm no từ rừng nên bây giờ ý thức giữ rừng của bà con người Dao chúng tôi cao lắm nhà báo ạ, ai xâm hại, ai chạm đến rừng là bà con, kiểm lâm địa bàn biết hết đấy”- vẫn Trưởng khu Hạ Bằng Bàn Văn Cương cho biết vậy.

Kiểm lâm địa bàn cùng các tổ bảo vệ rừng cộng đồng thường xuyên tuần tra, kiểm soát các khu vực rừng quản lý trên địa bàn xã Kim Thượng.

Kiểm lâm địa bàn cùng các tổ bảo vệ rừng cộng đồng đi tuần tra, bảo vệ rừng.

Cộng đồng cùng nhau giữ rừng

Nhớ về thời rừng còn bị tàn phá cách đây mấy chục năm, anh Bàn Văn Cương kể: “Ngày đó, chính tôi vì miếng cơm, manh áo mà cũng có lúc tham gia vào đội quân phá rừng. Khi đó, cứ có tiền là làm, vì đói nên đua nhau lên rừng, nhưng không phải lên để trồng mà để chặt hạ cây cối có giá trị đem bán kiếm miếng ăn, vất vả, khổ cực do kinh tế không có nên nó vậy”.

Giờ thì với vai trò Trưởng khu dân cư, hằng tháng, anh Cương lại tỷ mẩn lên lịch để cùng các tổ đội quản lý bảo vệ rừng do chính khu dân cư lập ra, thành viên là các gia đình người Dao đi “thăm rừng”. Việc tuần tra, bảo vệ rừng được tiến hành định kỳ, không nhà nào không tham gia, nhiều chuyến đi vất vả, khó khăn do mưa rét nhưng cứ có lịch là lại hào hứng lên đường. Hành trang tuần rừng của người Dao ở Hạ Bằng chỉ là cơm nắm, nước uống, đôi ủng và con dao phát, nhưng mỗi chuyến tuần rừng, không chỉ đơn giản là câu chuyện trách nhiệm, đó còn là tình làng nghĩa xóm, là ý thức trách nhiệm với mỗi vạt rừng- nơi mang lại kinh tế cho từng nhà nên không ai từ chối bao giờ. Cũng như các khu Tân Hồi, Tân Minh, khu Hạ Bằng hiện có 50 người trong tổ bảo vệ rừng của khu, nhưng theo anh Cương, 100% các hộ đều là thành viên vì ai cũng có rừng, có ý thức bảo vệ rừng. Do đó, cả khu đều là các thành viên của tổ cộng đồng này.

Anh Quý, khu Tân Minh kể: Từ khi có tổ bảo vệ rừng do người dân chúng tôi lập ra, anh em cứ một tháng lại cơm nắm, dao phát đi tuần một đến hai lần, mùa hanh khô có khi còn đi nhiều hơn vì nguy cơ cháy rừng cao. Không chỉ được kiểm lâm địa bàn đi cùng tuyên truyền mà 36 thành viên trong tổ (có 8 nữ) còn luân phiên chia nhau công việc thật khoa học để cả nhóm cùng được tham gia đều đặn, bởi ai cũng có rừng, ai cũng muốn được đi để xem thành quả của mình được chăm sóc, lên xanh tốt như thế nào. Các buổi tuần rừng từ sáng sớm đến tối mịt mới về luôn là những chuyến đi nhiều kỷ niệm và gắn bó.

Nhiều hộ gia đình ở các khu người Dao đã khá lên từ rừng, xây được nhà khang trang, đời sống đi lên từng ngày từ phát triển kinh tế rừng.

Kim Thượng hiện có 7.818ha rừng tự nhiên, trong đó có 3.975ha thuộc Vườn Quốc gia Xuân Sơn và 1.144ha rừng phòng hộ. Hiện tại, xã có 6 tổ bảo vệ rừng cộng đồng với hơn 250 thành viên trải đều ở 12 khu dân cư. Đến nay, các tổ bảo vệ rừng cộng đồng đã tổ chức được hàng trăm buổi tuần rừng cùng kiểm lâm địa bàn, hàng chục buổi tuyên truyền cho Nhân dân về công tác bảo vệ, gìn giữ rừng. Bên cạnh đó, còn hướng dẫn người dân cách phòng, chống cháy rừng, trồng, chăm sóc rừng hiệu quả.

Những khu rừng khoanh nuôi, tái sinh... do người Dao ở Kim Thượng chăm sóc, bảo vệ hằng ngày đang lên xanh tốt. Kinh tế từ rừng giờ đang là nguồn thu chủ yếu để bà con thoát nghèo và khấm khá lên từng ngày chính từ ý thức giữ gìn, bảo vệ rừng ngày càng được nâng cao. Anh Hoàng - Trạm trưởng kiểm lâm địa bàn khẳng định: “Người Dao ở Kim Thượng bây giờ ý thức giữ rừng cao lắm rồi, không còn chuyện phá rừng nữa đâu. Nhà đẹp, kinh tế đi lên đều từ rừng nên bà con quý rừng lắm. Khác với khi xưa, giờ không có rừng là đói nên bà con càng yêu quý, chăm nom cho cánh rừng mỗi gia đình và cùng nhau cộng đồng bảo vệ rừng trên địa bàn”. Cười vang bên bàn trà, trong không khí ấm áp cùng anh em kiểm lâm và lãnh đạo xã, anh Cương - Trưởng khu Hạ Bằng hồ hởi: Giờ rừng là của mình rồi, nó còn là nồi cơm, manh áo của các con mình, không cố mà giữ thì lấy đâu ra nguồn sống!

Rời Tân Hồi, Hạ Bằng, Tân Minh trong cái rét ngọt vùng cao, trong mầu xanh ngút ngàn của những cánh rừng keo, bồ đề... chúng tôi mang theo một niềm tin về bà con người Dao nơi này, niềm tin về một ngày mai no ấm, đủ đầy hơn từ những cánh rừng mà chính họ đang chăm sóc, bảo vệ từ ý thức giữ rừng trong mỗi người, mỗi gia đình và cả cộng đồng.

Và vì thế, mùa Xuân - mùa của mầu xanh đâm chồi, nẩy lộc, mùa của no ấm, đủ đầy... sẽ còn ở lại mãi mãi với nơi này!

Quốc Hội