Những khó khăn trong phát triển kinh tế hợp tác xã

- Năm 2003, nhà nước ban hành Luật HTX sửa đổi tạo điều kiện thuận lợi cho các HTX phát triển làm nhiệm vụ cung ứng các dịch vụ cho bà con nông dân như dịch vụ nông nghiệp, dịch vụ, điện năng, quỹ tín dụng, cung ứng cây, con giống, dịch vụ thú y, bảo vệ thực vật, tiểu thủ công nghiệp, vận tải, khai thác khoáng sản… Nhiều địa phương đã nhận thấy mô hình HTX vẫn có tác dụng cần thiết giúp chính quyền xây dựng nhiều kế hoạch để khôi phục, củng cố, phát triển và mở rộng các loại hình HTX. Nhưng đa phần các HTX, nhất là các HTX nông nghiệp không đứng vững được trong nền kinh tế thị trường. Tỉnh ta là một tỉnh miền núi, sản xuất nông nghiệp và tiểu thủ công nghiệp vẫn chiếm phần lớn trong cơ cấu kinh tế. Vai trò của HTX trong việc hỗ trợ, cung ứng dịch vụ, vật tư cho sản xuất là rất quan trọng. Nhưng việc ra đời HTX mới nhiều nơi gặp khó khăn do công nợ phải trả, phải thu vẫn tồn tại trong nhiều năm. Số nợ phải trả của các HTX hiện nay còn khá lớn như ở Đoan Hùng là 18,698 tỷ đồng, Phù Ninh là 3,187 tỷ đồng, Lâm Thao là 4,020 tỷ đồng… Số nợ phải thu trong dân cũng còn nhiều như Lâm Thao là 3,740 tỷ đồng, Đoan Hùng là 8,809 tỷ đồng, Phù Ninh là 3,572 tỷ đồng…

Nghề mộc và thầu trọn gói xây dựng các công trình nhà cửa đã tạo việc làm đem lại thu nhập ổn định từ 1,2-1,5 triệu đồng/tháng cho nhiều thanh niên huyện Thanh Sơn. Ảnh: Ngọc Lam

Những khó khăn hiện nay trong việc củng cố, phát triển và nhân rộng các loại HTX là rất nhiều. Cơ sở hạ tầng như các trạm bơm, hệ thống kênh mương nội đồng… thiếu thốn hoặc không có, nhiều nơi đã được xây dựng trong những năm kháng chiến chống Mỹ nay đã xuống cấp nghiêm trọng không thể sử dụng được nữa. Nguồn vốn sản xuất hoặc kinh doanh của các HTX còn thiếu rất nhiều, trong khi việc vay vốn ngân hàng để sản xuất lại gặp nhiều khó khăn do không có tài sản thế chấp. Một số HTX phải mượn bìa đỏ của xã viên làm tài sản thế chấp vay vốn ngân hàng để có vốn sản xuất. Nhiều nơi công tác chỉ đạo của chính quyền địa phương còn thiếu sâu sát hoặc chưa có sự hỗ trợ cho HTX phát triển. Công tác tuyên truyền cho người dân về HTX kiểu mới chưa đạt hiệu quả cao nhất là ở các huyện miền núi. Đa phần người dân vẫn nhận thức loại hình HTX hiện nay vẫn là HTX như thời bao cấp nên ngán ngại không muốn tham gia. Bên cạnh đó là sự thiếu năng động, trình độ có hạn và không còn phù hợp với sự thay đổi của sản xuất trong thời hiện đại của các cấp quản lý cùng với tư tưởng ỷ lại, trông chờ vào sự bao cấp của nhà nước nên không có sự vận động tìm hướng đi mới trong sản xuất, tìm thị trường đầu ra cho sản phẩm khiến sản phẩm làm ra nhiều khi không có nơi tiêu thụ. Các chế độ dành cho người quản lý HTX còn thấp, phương tiện làm việc thiếu thốn khiến nhiều cán bộ chưa tập trung vào công tác cũng là một trở ngại. Cùng với đó là sự chồng chéo trong phân công công tác giữa khuyến nông và HTX nông nghiệp khiến nhiều khi có sự thiếu nhất quán trong chỉ đạo sản xuất. Hiện nay, còn rất nhiều HTX chưa có trụ sở làm việc mà đang ở nhờ, tạm trong các UBND gây khó khăn trong việc điều hành. Việc tích cực tìm ra các hướng sản xuất mới, đa dạng hóa việc cung cấp các dịch vụ chưa nhạy bén cùng với việc quyết định trong kinh doanh còn vướng nhiều thủ tục khiến cho người dân chưa tin vào hiệu quả của loại hình này. Một số chính sách đối với HTX chưa phù hợp với thực tế khiến các cấp quản lý lúng túng trong việc triển khai…

Để các loại hình HTX phát triển được thì điều cốt yếu hiện nay là cần thiết nâng cao nhận thức cho người dân về Luật HTX mới, đồng thời chứng minh được hiệu quả của loại hình kinh tế này. Song song với đó là vấn đề nâng cao trình độ của đội ngũ quản lý, đòi hỏi các cấp quản lý phải có sự năng động trong việc tìm ra các hướng sản xuất mới, thị trường tiêu thụ sản phẩm, giảm bớt các thủ tục hành chính trong chỉ đạo sản xuất. Việc đa dạng hóa các dịch vụ cung ứng cũng cần được hết sức chú ý, ngoài các loại hình dịch vụ truyền thống cần mở rộng thêm các loại hình mới. Tiếp tục xây dựng các mô hình hợp tác chuyên biệt như cây, con giống đảm bảo từ khâu cung cấp giống đến tìm thị trường đầu ra. Các cấp chính quyền cũng cần quan tâm hơn nữa đến công tác chỉ đạo, hỗ trợ việc xây dựng, củng cố và phát triển HTX trong điều kiện hiện nay.

Việc duy trì nền kinh tế tập thể vẫn còn hết sức cần thiết. Nhưng để làm được điều đó thì ngoài sự hỗ trợ của địa phương, chính bản thân các HTX cũng phải tự vận động, tự tìm ra lối đi mới cho mình mới có thể đảm bảo phát triển lâu dài.

Hùng Cường