Sắc màu trang phục các dân tộc thiểu số ở Hòa Bình

Không chỉ mang đậm bản sắc văn hóa, trang phục truyền thống của các dân tộc còn chứa đựng những giá trị nghệ thuật, giá trị lịch sử, là thông điệp của quá khứ để lại cho hiện tại và mai sau. Hòa Bình là nơi sinh sống của cộng đồng các dân tộc thiểu số: Mường, Thái, Tày, Dao, Mông... Mỗi dân tộc vừa có nét văn hóa, tín ngưỡng chung, vừa có nét văn hóa truyền thống, tín ngưỡng riêng. Cùng với tiếng nói, trang phục là dấu hiệu nhận diện, bản sắc dễ nhận biết nhất của từng dân tộc.

Màn trình diễn rực rỡ sắc màu văn hóa tại Liên hoan trình diễn trang phục các dân tộc tỉnh Hòa Bình năm 2024.

Trang phục đa sắc màu

Trang phục truyền thống mang vẻ đẹp cốt cách, được ví như linh hồn của mỗi dân tộc. Nếu như địa bàn cư trú chính của người dân tộc Mường là 4 vùng Mường Bi, Mường Vang, Mường Thàng, Mường Động thì người dân tộc Thái, Mông sinh sống tập trung ở huyện vùng cao Mai Châu; dân tộc Tày, Dao chủ yếu ở huyệnĐà Bắc.

Về trang phục truyền thống của dân tộc Mường, màu sắc trang phục phụ nữ Mường không quá rực rỡ nhưng khi được kết hợp với khăn đội đầu, áo ngắn, yếm, bộ tênh và hoa văn trên cạp váy lại có nét độc đáo, riêng biệt. Váy Mường với cạp váy nổi bật và thân váy màu đen, được khâu nối tạo thành hình ống rộng, ôm sát ngực càng phô diễn vẻ đẹp duyên dáng của người phụ nữ Mường. Trái ngược với trang phục phụ nữ, trang phục nam giới Mường lại thể hiện sự giản dị và mạnh mẽ như để tôn lên sự duyên dáng và tinh tế của bộ váy áo phụ nữ Mường. Bộ trang phục nam giới gồm áo ngắn hoặc áo dài màu chàm, cài khuy, quần dài rộng và thắt lưng quấn quanh cạp.

Sinh sống chủ yếu tại huyện Mai Châu, trang phục truyền thống của phụ nữ Thái không kém phần độc đáo, nổi bật. Chị em chít khăn ngang đầu, áo ba gang màu thiên thanh, váy đen chùm kín gót, cạp váy được làm từ những tấm thổ cẩm ôm trọn cơ thể vừa kín đáo lại rất duyên dáng, gọn gàng. Ngoài ra, phụ nữ Thái còn dùng đồ trang sức bằng bạc như: xà tích, vòng đeo cổ, đeo tay, nhẫn, khuyên tai. Tóc thường được búi cố định sau gáy, cài châm bạc hoặc xương thú.

Một trong những yếu tố làm nên bản sắc văn hóa dân tộc Dao phải kể đến trang phục, nhất là trang phục của người phụ nữ. Trên địa bàn tỉnh có 2 ngành Dao, trang phục của người phụ nữ Dao lấy màu đen, màu chàm làm tông màu chủ đạo. Bộ trang phục hoàn chỉnh của phụ nữ Dao Tiền thường gồm: yếm, xà cạp, dây lưng, khăn vấn đầu, áo, váy cùng đồ trang sức. Một điểm khá đặc biệt là áo của phụ nữ Dao Tiền không có cúc mà chỉ xẻ tà, khi mặc vắt chéo, dùng dây lưng thắt lại. Cổ áo đằng sau được trang trí bằng cách xâu một số đồng bạc trắng tạo nên điểm nhấn. Về trang phục truyền thống của người Dao quần chẹt luôn được kết hợp với những nét hoa văn thêu chỉ, các phụ kiện, trang sức khá cầu kỳ, hòa quyện thành một khối thống nhất không thể tách rời, trong đó chiếc áo là phần quan trọng nhất của bộ trang phục, đi cùng với trang phục của phụ nữ Dao quần chẹt là khăn đội đầu.

So với những trang phục của các dân tộc khác thì trang phục người Tày khá giản dị về màu sắc, nhưng lại tinh tế về họa tiết, có sự kết hợp hài hòa các phụ kiện đi kèm. Những chi tiết, phụ kiện nhỏ trên bộ trang phục người Tày đều thể hiện tính thẩm mỹ, quan niệm riêng về cái đẹp. Đối với trang phục nam giới gồm: áo, quần, khăn chít đầu, khăn thắt lưng. Chiếc áo của nam thường dài đến ngang hông, cổ đứng cao chừng 3 cm, xẻ ngực và cài bằng khuy vải. Đi liền với áo là chiếc quần ống rộng và đứng, bằng vải mộc màu trắng hoặc xanh chàm.

Đồng bào Mông sinh sống chủ yếu ở 2 xã Hang Kia, Pà Cò (Mai Châu). Trang phục người Mông thường sặc sỡ với 4 màu chủ đạo xanh, đỏ, trắng, vàng. Người Mông sử dụng kỹ thuật thủ công thêu, dệt, ghép vải, ghép kim loại và kỹ thuật tạo hình hoa văn bằng in sáp ong độc đáo. Sự phong phú về kỹ thuật không chỉ phản ánh giá trị của trang phục mà còn thể hiện trình độ sáng tạo, kỹ thuật thủ công và khả năng thẩm mỹ của người dân.

Đồng chí Hà Mai Ly, Phó Giám đốc Trung tâm Văn hóa - Điện ảnh tỉnh chia sẻ: Mỗi dân tộc ở Hòa Bình có quy cách riêng về trang phục nhằm tạo nên sự phù hợp, khác biệt theo giới tính, lứa tuổi và địa vị xã hội. Nghệ thuật trang trí trên các loại trang phục cũng rất đa dạng, phong cách tạo hình riêng, hay họa tiết mang chủ đề và cả kỹ thuật thể hiện riêng... Trang phục truyền thống các dân tộc thiểu số đã góp phần điểm tô cho bức tranh văn hóa các dân tộc tỉnh Hòa Bình thêm phong phú, nhiều màu sắc.

Khi di sản văn hóa trở thành sản phẩm du lịch hấp dẫn

Đối với đồng bào các dân tộc trong tỉnh, trang phục truyền thống không chỉ dừng lại ở việc mặc sao cho ấm, cho đẹp mà thực tế đã trở thành vật phẩm vừa có giá trị di sản để lưu giữ, bảo tồn, trao truyền, vừa có giá trị kinh tế cao. Trên địa bàn xuất hiện nhiều làng nghề truyền thống, cơ sở may trang phục dân tộc. Cùng với đó, công tác bảo tồn, phát huy trang phục truyền thống được các cấp ủy, chính quyền đặc biệt quan tâm. Thông qua tổ chức lễ hội, các sự kiện văn hóa của tỉnh, của địa phương đã tạo không gian văn hóa để đồng bào thường xuyên có cơ hội được mặc trang phục dân tộc mình, quảng bá hình ảnh qua các kênh du lịch, điện ảnh...

Tiêu biểu trong bảo tồn nét văn hóa đặc trưng trang phục truyền thống là người dân tộc Mông ở 2 xã Hang Kia, Pà Cò (Mai Châu). Những chiếc váy sặc sỡ hoa văn vẫn được bà con sử dụng gần như thường ngày. Khách du lịch vì thế cảm thấy thích thú, có ấn tượng đặc biệt. Những dịp chợ phiên, ngày lễ, Tết, bà con mặc bộ trang phục đẹp nhất. Tại xã Pà Cò có điểm đến Mong Space trưng bày không gian văn hóa của người Mông được du khách yêu thích. Làng nghề dệt thổ cẩm truyền thống Pà Cò duy trì hoạt động, góp phần mang đến những trải nghiệm về sự cầu kỳ, tinh xảo trong các công đoạn làm ra trang phục.

Theo đồng chí Quách Thị Kiều, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, sự kiện nổi bật gần đây tại chuỗi hoạt động của Tuần Văn hóa - Du lịch tỉnh Hòa Bình năm 2024, chương trình Liên hoan trình diễn trang phục các dân tộc tỉnh Hòa Bình đã mang đến cho nhân dân và du khách những trải nghiệm đầy ấn tượng, trở thành nơi hội tụ các sắc màu dân tộc. Qua đó khơi dậy khát vọng, lòng tự hào về các di sản văn hóa quý báu của mỗi dân tộc; quảng bá, giới thiệu giá trị độc đáo của trang phục truyền thống các dân tộc Hòa Bình tới du khách trong nước và quốc tế. Đồng thời, góp phần thắt chặt tình đoàn kết cộng đồng, bảo tồn và phát huy văn hóa truyền thống, thúc đẩy phát triển du lịch Hòa Bình.

Bùi Minh/Báo Hoà Bình